Koszyk: 0 prod. - 0,00zł

Koszyk

Brak produktów

Do ustalenia Wysyłka od
0,00zł Razem

Zobacz koszyk

Produkt dodano do koszyka
Ilość:
Razem:
Ilość produktów w Twoim koszyku: 0 Ilość produktów w Twoim koszyku: 0
Dostawa od: Do ustalenia
Razem produkty:
Razem:
Kontynuuj zakupy Idź do koszyka
Strona główna > Encyklopedia składników

Encyklopedia składników 

Encyklopedia składników zawartych w odżywkach i suplementach diety to największe tego typu kompendium wiedzy w Internecie. W encyklopedii składników znajdziemy tysiące haseł, pod którymi kryją się profesjonalne opisy wszystkim substancji aktywnych czy czynnych związków jakie możemy znaleźć w produktach tego typu. Ponadto, każdy składnik suplementów, odżywek, czy w ogóle szeroko pojętej żywności został scharakteryzowany pod kątem jego występowania w przyrodzie, aspektów botanicznych, a także właściwości lub niekiedy potencjalnych skutków ubocznych.

Składniki zawarte w encyklopedii uszeregowane zostały według polskiego nazewnictwa w sposób alfabetyczny, co umożliwia szybkie odnalezienie interesującego nas hasła. Encyklopedia substancji czynnych poza charakterystyką poszczególnych składników zawiera także przykłady suplementów diety i odżywek, w których one się znajdują, dzięki czemu w łatwy sposób możemy dotrzeć do produktów, które posiadają interesujące nas składniki, a co za tym idzie właściwości.

Każdego dnia Encyklopedia składników Best Body powiększa się o nowe hasła, a dotychczasowe opisy są redagowane i poszerzane o aktualną wiedzę i badania naukowe. Dzięki temu możemy mieć pewność, iż prezentowane opisy składników żywnościowych są w pełni rzetelne.

0-9

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

R

S

T

U

V

W

Z

Ł

Ś

Ż

20-hydroksyekdyson

20-hydroksyekdyson (20-hydroxyekdyson) - związek z grupy ekozydonów, wykazujących działanie podobne do sterydów. Substancja pochodzenia roślinnego, zwiększa syntezę białek o około 20%, posiada skuteczność zbliżoną do silnych anabolików. Wydatnie przyczynia się do zwiększania masy i siły mięśni szkieletowych. Wzmacnia organizm, poprawia przyswajanie pokarmów w zredukowanej diecie. Zmniejsza zmęczenie i przyspiesza regenerację po wysiłku.

AAKG (Alfaketoglutaran argininy)

AAKG (alfaketoglutaran argininy) – to połączenie soli kwasu glutarowego z aminokwasem argininą. Jest ważnym produktem podczas procesu biosyntezy tlenku azotu , wywołujący rozszerzenie naczyń krwionośnych czego efektem jest znaczne zwiększenie przepływu krwi do pracujących mięśni. Dzięki tym właściwościom mięśnie są lepiej odżywione poprzez efektywniejszy transport tlenu oraz składników odżywczych. Alfaketoglutaran harmuje rozpad argininy na dwutlenek węgla oraz oraz wodę co znacznie zwiększa jej biodostępność. Pośrednio zwiększa również syntezę białek a także zwiększa sekrecję hormonu wzrostu. Poza działaniem anabolicznym wykazuje również szerokie zastosowanie prozdrowotne przyczyniając się między innymi do utrzymania sprawności seksualnej , poprawy stanu układu krążenia oraz obniżenia ciśnienia tętniczego u mężczyzn.

Acacia Rigidula

Acacia Rigidula to drzewo należące do grupy roślin strączkowych. Roślina ta jest bogata w związki bioaktywne, które mają przyśpieszać tempo przemian metabolicznych, a także wykazują silne działanie pobudzające. Dzięki temu wspomagają one zdolności wysiłkowe, a także aktywują OUN. Związki zawarte w tej roślinie przyczyniają się do nasilenia lipolizy i zmniejszają apetyt. Przyczyniają się do poprawienia kondycji fizycznej. Na temat działania tej rośliny wiedza jest jeszcze niewielka, dlatego potrzeba więcej badań, które będą weryfikować jej zdolności.

Dawkowanie: brak precyzyjnych informacji. 

Acacia Rigidula (Blackbrush)

Acacia Rigidula (Blackbrush) – należy do rodziny Leguminosae, zawiera wiele bioaktywnych związków które aktywują OUN oraz zwiększają zdolności wysiłkowe organizmu . Wyciągi z rośliny Acacia Rigidula wykazują także działanie pobudzające oraz przyspieszające tempo wszelkich przemian metabolicznych zachodzących w organizmie. Poprzez stymulacje beta-receptorów wykazuje również działanie hamujące łaknienie.

ACE3 (Triple Action Nitric Oxide Matrix)

ACE3 (Triple Action Nitric Oxide Matrix) to mieszanka związków, które są prekursorami tlenku azotu. Związki te biorą udział w produkcji tlenku azotu, a także zwiększają jego potencjał. Dzięki temu mają one wpływ na procesy mięśniowe i odżywianie ich tkanek. Jest to połączenie l-karnityny, etylowego esteru argininy i alfa-ketoglutaranu. Mają one działanie antyoksydacyjne i poprawiają możliwości organizmu do wykorzystania kwasów tłuszczowych. Jest to formuła, która wykorzystywana jest w suplementacji sportowej, do zwiększenia możliwości fizycznych. Wzmacnia ona produkcję energii. 

Acesulfam-k (acesulfam potasu E950)

Acesulfam-k (acesulfam potasu; E950) jest substancją syntetyczną, która uznawana jest za sól słodzącą. Smak słodkości ma ona większą niż sacharoza. Jej cechą charakterystyczną, jest wysoka stabilność chemiczna mimo ciężkich warunków zewnętrznych. Jest używana jako substancja słodząca, która wykorzystywana jest w produktach spożywczych. Może być ona używana jako dodatek do odżywek białkowych, węglowodanowych, aminokwasowych i napojach dla sportowców. Dzienna dawka, która może być przyjmowana bez negatywnych skutków ubocznych, to 15g na kilogram masy ciała. Jest to dawka bardzo wysoka. 

Acetyl L-tyrozyna

Acetyl L-tyrozyna (Acetyl L-tyrosine) - poddana procesowi acetylacji postać endogennego aminokwasu tyrozyny. Charakteryzuje się wysoką biodostępnością i doskonałą rozpuszczalnością. Warunkuje funkcjonowanie układu nerwowego poprzez stymulowanie produkcji neuroprzekaźników: dopaminy i noadrenaliny. Poprawia przewodnictwo nerwowe, eliminuje stany depresyjne, pomaga znosić stres. Efektywnie niweluje zmęczenie i zwiększa możliwości wysiłkowe.

Acreola

Acreola jest rośliną, która nazywana jest wiśnią Barbados. Owoce wyróżniają się, ponieważ są bogatym źródłem witaminy C. Jednak są bogate również w inne składniki odżywcze, na przykład witaminy z grupy B, karetonoidy i flawonoidy. Acreola wzmacnia układ immunologiczny i korzystnie wpływa na stan zdrowia naczyń krwionośnych. Ma działanie przeciwutleniające, moczopędne, dzięki czemu sprawnie oczyszcza organizm z toksyn i wolnych rodników. Wspomaga produkcję kolagenu, ma korzystny wpływ na pracę aparatu słuchowego.

Dawkowanie: w przeliczeniu na witaminę C zalecana dawka to 30-500mg na dobę. 

Adenozyno-5'-trifosforan

Adenozyno-5'-trifosforan, jest nukleotydem, który składa się z grupy adenozy i z trzech różnych grup fosforowych. Pełni on kluczową funkcję koenzymu, który ma swój udział w przemianie komórkowej. Ma również swój udział w transporcie energii. Badania wykazują, że związek ten podany drogą pokarmową nie dociera do komórek, ale producenci suplementów diety zapewniają, że znaleźli technologię, która pozwala na transport nukleotydu do komórek, dzięki czemu w pełni wykorzystuje on swój potencjał, dzięki czemu usprawniania się procesy resyntezy ATP.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych. 

Agar

Galaretowata substancja wyrabiana z pewnych gatunków japońskich wodorostów*, głównie z rodzaju Gelidium. Ponieważ wodorosty są bogatym źródłem minerałów i witamin, agar dostarcza dużej porcji składników odżywczych, a nie jest trawiony przez enzymy. Często używa się go jako środka stabilizującego (E406) do produkcji lodów i innych potraw. W Japonii stosowano go tradycyjnie zamiast żelatyny. Przewyższa żelatynę pochodzenia zwierzęcego, ponieważ jest niskokaloryczny, ma delikatniejszą strukturę i nie zmienia konsystencji. Jest lekko strawny, dlatego zaleca się go w szczególności ludziom chorym i dzieciom. Stosuje się go też jako środek przeczyszczający, ponieważ z łatwością chłonie wodę i pęcznieje. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością w płatkach lub tabliczkach; rozpuszcza się łatwo we wrzątku.

Agmatyna

Agmatyna - powstaje w wyniku dekarboksylacji argininy. Wpływa pozytywnie na proces syntezy, a zarazem aktywność tlenku azotu, substancji która zyskała w ostatnich latach wielką popularność w suplementach stosowanych przez sportowców. Siarczan agmatyny w odróżnieniu od innych preparatów mających właściwości pompujące, wykazuje zdolność do utrzymywania pompy mięśniowej wiele godzin po zakończonym treningu. Podczas wysiłku fizycznego w komórkach mięśniowych dochodzi do wymiany składników odżywczych, a także tlenu na różnego rodzaju szkodliwe produkty przemian metabolicznych oraz dwutlenek węgla. Agmatyna przyspiesza ten proces ponieważ zwiększa przepływ krwi przez co pracujące mięśnie oczyszczane są szybciej. Przez jej działanie komórki mięśniowe mogą pracować intensywniej oraz dłużej. Wpływa też na śródbłonek naczyniowy, który się rozluźnia przez jej działalność, a w konsekwencji na poszerzenie się przekroju poprzecznego naczyń krwionośnych, ze szczególnym uwzględnieniem tętnic. Tym samym wspomaga transport krwi i składników odżywczych do mięśni, kiedy tego potrzebują.

Agmatyna to metabolit argininy, który występuje w mózgu, nerkach, nadnerczach, i jelicie cienkim. Dokładniej, jest to metabolit, który wydzielany zostaje w czasie procesu przemian neuronalnych, a dzięki temu wpływa on na pracę układu nerwowego, dodatkowo umożliwiając jego przewodnictwo. Nie ma jeszcze dokładnych danych na temat działania tego związku. Przypuszczalnie odpowiednie stężenie tego metabolitu wpływa korzystnie na proces lipolizy, przyczyniając się do zwiększenia poziomu cyklicznych nukleotydów.

Dawkowanie: w suplementacji wykorzystuje się dawki od 500mg do 1500mg na dobę. 

AHCC

AHCC to aktywny związek heksozy. Grupa związków chemicznych, które są wyizolowane z grupy medycznych i zawierają one głównie alfa-glukany, a także beta-glukany. Substancja ta jest stosowana często przy terapiach, które mają za zadanie zmniejszyć ryzyko nowotworów. AHCC przyczynia się do zwiększenia ilości białych krwinek. Korzystnie wpływa na pracę wątroby, a także zmniejsza stany zapalne. Początkowo uważano, że jest to preparat, który korzystnie wpływa na pracę układu krwionośnego.

Dawkowanie: zalecana dawki to od 1,5 do 6 g na dobę. Mniejsze dawki mogą być stosowane długoterminowo. 

AjiPure BCAAs

AjiPure BCAAs – jest kompleksem aminokwasów rozgałęzionych, których cechą charakterystyczną jest zdolność do doskonałego rozpuszczania w wodzie. Aminokwasy egzogenne nie chcą rozpuszczać się w wodzie, ale dzięki technologii AjiPure ich rozpuszczalność jest lepsza. Wykazują one właściwości anaboliczne i antykataboliczne. Do układu mięśniowego dostarczają szereg węglowych szkieletów, które są potrzebne w momencie kryzysu energetycznego. Mają korzystny wpływ na pracę układu nerwowego, zmniejszając uczucie zmęczenia.

Dawkowanie: zalecana dawka to 2g BCAA na 10 kilogramów beztłuszczowej masy ciała na dobę.

Akacja (Acacia)

Akacja (Acacia) Kolczaste drzewo lub krzew z rodziny mimozowatych, rosnące w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej. Z soku drzew akacji rosnących w północnej Afryce (Acacia senegal) otrzymuje się substancję znaną jako guma arabska. Tradycyjnie używano jej do łagodzenia stanów zapalnych dróg oddechowych, pokarmowych i moczowych. Z gumy arabskiej rozpuszczonej w wodzie (1-4 łyżeczek na filiżankę wody) otrzymuje się kleik, który przynosi ulgę w bólu gardła, kaszlu, biegunce i czerwonce. Poza zastosowaniami medycznymi gumy arabskiej używa się też w przemyśle do produkcji słodyczy, zwłaszcza pochodzących z krajów Środkowego Wschodu owoców kandyzowanych, oraz jako substancji zagęszczającej (E414) do wyrobu niektórych potraw. Dostępna w większych sklepach ze zdrową żywnością oraz w sklepach zielarskich. W Polsce nazwą akacja określa się błędnie robinię.

Kwiat (Elos Pseudoacaciae) ma działanie moczopędne, trawienne - stosuje się go również jako aromatyczny dodatek do innych ziół trawiennych. Największą zaletą tego surowca jest zdolność odkwaszania ustroju i dlatego stosuje się go (mniej niż pół łyżeczki sproszkowanego kwiatu) przy nieświeżym zapachu z ust, zgadze nadkwasocie ogólnej, w innych schorzeniach przebiegających z nadkwasotą, nerwicach żołądka, wrzodzie żołądka i dwunastnicy, nieżytach przewodu trawiennego, zaparciu, nadmiernej fermentacji, wzdęciach itp. Kwiat akacji jest środkiem tak łagodnie działającym, że można go stosować nawet u osób bardzo ciężko schorowanych, zniszczonych.

Akacja Katechu (Acacia catechu, czerń katechu, katechu czarne)

Akacja Katechu

OPIS Małe, cierniste drzewo (do 12 m wys.), z powyginanym, rozłożystym pniem, liśćmi pierzastozłożonymi i bladożółtymi kwiatami zebranymi w kłosy, wyrastającymi z kątów liści. To wielofunkcyjne drzewo jest stosowane w planie zalesiania suchych regionów Indii, ponadto ze względu na jego właściwości w celach medycznych, jest także surowcem do produkcji paszy, opału, węgla drzewnego, mocnych podpór i materiałem budowlanym. 

POCHODZENIE Indie, Birma i Tajlandia po Chiny. Surowiec zbierany głównie ze stanu naturalnego, ale plantacje drzewek akacji katechu założono w Indiach.

SUROWIEC Drewno, czasami liście, młode gałązki oraz kora. Wyciąg wodny z drewna zagęszcza się przez gotowanie. Po ochłodzeniu dostarcza kryształów (znanych jako katha lub kath), a pozostały roztwór (supernatant) jest ponownie zagęszczany i suszony do postaci cutch, ciemnobrązowej stałej masy.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwbiegunkowy, hamujący krwawienie, antybiotyczny.

Zastosowanie i właściwości Ekstrakty z katechu lub czerń katechu stosowane są w biegunce, dyzenterii, przewlekłym nieżycie, krwotokach oraz stanach zapalnych jamy ustnej. Zalecany w postaci rozcieńczonej jako plukanka (gargańsmo) przy bólach gardła, jamy ustnej i infekcjach dziąseł. Zewnętrznie stosowany w czyrakach i wrzodach. Wyciągi do garbowania i barwienia produkowane są na dużą skalę w Azji Południowo-Wschodniej.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Surowiec jest stosowany w postaci mikstur, nalewek i tabletek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Czerń katechu zawiera monomeryczne i polimeryczne katechiny (pochodne flawanoli), flawonoidy i gumy. Monomeryczne związki fenolowe (głównie katechina i epikatechina) zgromadzone są w materiale krystalicznym (katha lub kath), który zawiera powyżej 55% katechiny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki i inne związki fenolowe wykazują właściwości ściągające przyczyniające się do leczenia biegunki. Hamują krwawienia i mogą być używane jako środki przeciwbakteryjne w zwalczaniu stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i dziąseł.

UWAGI Cutch jest szczególnie dobrze znany z zastosowań do barwienia i dekatyzowania tradycyjnego ubioru khaki. Jasne katechu (ang. pale catechu, lac. Catechu pallidum) jest produktem odmiennym, otrzymywanym z Uncaria gambir, gatunku z rodziny Rubiaceae.

Akacja Senegalska (Acacia senegal, guma arabska,guma akacjowa)

Akacja Senegalska

OPIS Małe cierniste drzewo (do 6 m wys.) z koroną okrągłą do rozłożystej, liśćmi złożonymi i wydłużonymi kłosami kolom bladożółtego do kremowego. Występuje w grupach.

POCHODZENIE Afryka. Drzewko rośnie naturalnie na suchych terenach strefy tropikalnej, od Afryki Południowej po Północną; guma akacjowa wytwarzana jest głównie w Afryce Północnej (Mali, Mauretania, Senegal, a zwłaszcza Sudan; drzewo znane pod nazwą hashab).

SUROWIEC Guma, „guma arabska” (naturalna guma arabska). To zatężała na powietrzu wydzielina, która może wyciekać z drzew naturalnie (po infekcji lub w warunkach stresu) lub w wyniku nacięć (przez ostrożne usunięcie pasma kory bez zranienia kambium - tkanki twórczej), zbierana w łatwy sposób. Produkt surowy zawiera zaokrąglone, kruche, żółtawe lub jasnobrązowe bryłki, albo nieregularne szkliste kawałki. Nie wykazuje charakterystycznego smaku i zapachu. Na mniejszą skalę gumę pozyskuje się także, z innych gatunków akacji afrykańskich (A. nilotica, A. karroo, A. seyal, A. abyssinica, A. horrida, A. kirkii, A. erioloba), australijskich (A. dealbata, A. decurrens, A. hormlophylla, A. pycnantha), azjatyckich (A. arabica, A. ferruginea, A. leu-cophloea) i amerykańskich (A. angico, A. famesiana).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek osłaniający na skórę i błonę śluzową.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI guma arabska i guma przylądkowa (Capegum) używane są jako środki zmiękczające i osłaniające na skórę oraz jako surowce pomocnicze w recepturze: emulsyfikatory, stabilizatory zawiesin i dodatki do stałych postaci leku. Stosowana niekiedy w bakteryjnych i grzybiczych infekcjach skóry i jamy ustnej.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Surowiec stosowany jest na skórę lub jako pomocniczy w recepturze różnych postaci leku, np. tabletek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Guma arabska jest polisacharydem złożonym (M.cz. 270 000) zawierającym głównie jednostki arabinozy, galaktozy, kwasu D-glukuronowego i L-ramnozy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Guma arabska działa zmiękczająco i łagodząco na skórę oraz błonę śluzową, wykazuje właściwości nawilżające, antybiotyczne i ochronne, sprzyja procesowi gojenia.

UWAGI Guma arabska znalazła liczne zastosowania w przemyśle (spoiwa, tusze, farby). Produkty otrzymywane z innych gatunków z rodzaju Acacia stanowią ważny środek żywnościowy w rolnictwie oraz wykorzystywane są jako dodatki w przemyśle spożywczym (jako bezsmakowe i nietoksyczne stabilizatory i emulsyfikatory).

ALA (kwas alfa - liponowy)

ALA (kwas alfa - liponowy) – ma działanie antykataboliczne , regulujące glikemie oraz wspomagające funkcjonowanie układu sercowego – naczyniowego oraz wpływa korzystnie na wątrobę a także wspomaga wzrok. ALA ma szczególnie ważne znaczenie dla osób zagrożonych chorobami takimi jak miażdżyca i cukrzyca. Zalecany jest również dla osób otyłych , palaczy tytoniu oraz osób w starszym wieku. Stosowany u sportowców przyspiesza spalanie zapasowej tkanki tłuszczowej , wpływa korzystnie na wzrost wytrzymałości oraz siły.

Kwas ALA jest substancją, która w niewielkich ilościach jest syntezowana przez ludzki organizm. Ma ona korzystny wpływ na pracę układu sercowo-naczyniowego, a jej odpowiednie stężenie może zmniejszyć ryzyko występowania miażdżycy. Nasila proces magazynowania glukozy w mięśniach, a także poprawia zdolności organizmu do przyswajania substancji odżywczych. Substancja ta pomaga regulować poziom cukru we krwi. ALA kieruje węglowodany do tkanki mięśniowej i są wykorzystywane w celu wytworzenia niezbędnej energii.

Dawkowanie: zalecana dawka to 300-400mg substancji na dobę. 

Alanina

Alanina to aminokwas endogenny , który organizm sam może syntezować wykorzystując do tego inne aminokwasy. Wysoka dostępność alaniny działa pozytywnie na procesy energetyczne zachodzące w trakcie długo trwałej aktywności fizycznej. Podstawową rolę odgrywa w cyklu glukozowo-alaninowym ( transport azotu pomiędzy komórkami mięśniowymi a wątrobą ). Uczestniczy również w procesie glukoneogenezy gdzie pełni rolę substratu. Szczególnie istotne znaczenie alanina wykazuje dla sportów wytrzymałościowych oraz siłowych.

Alanina buduje białka. Aminokwas ten należy do substancji organicznych, który stanowi podstawę dla syntezy białek w organizmie ludzkim. Pełni ona funkcję metabolicznego punktu. Jej zadaniem jest przenoszenie azotu pomiędzy mięśniami a wątrobą. Bierze udział w procesie tworzenia glukozy, łącząc przy tym związki niecukrowe. Jej odpowiednia ilość wspiera procesy energetyczne, jest szczególnie pomocna w okresie wysiłku fizycznego. Wykorzystuje się ją w suplementacji do poprawienia wyników i możliwości fizycznych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnej dawki. 

Alantoina

Alantoina - pochodna mocznika wzmagająca regenerację naskórka, występuje na przykład w kasztanowcu, żywokoście, fasoli.

ALC (Acetyl L-karnityna)

Acetyl l-karnityna (ALC, ALCAR) jest to substancja witamino podobna, która składa się z aktywnej postaci karnityny. Substancja ta bierze udział w metabolizmie lipidów. Ma silne działanie antyoksydacyjne. Ma ona doskonałą stabilność chemiczną i charakteryzuje się wysoką biodostępnością. Korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego, ponieważ przekracza barierę krew-mózg. Stosowanie może przyczynić się do nasilenia procesu regeneracji uszkodzonych nerwów. Wykazuje działanie przeciwdepresyjne.

ALC – jest to acetylowana postać L-karnityny, wyróżnia się zdecydowanie wyższą biodostępnością dla mózgu. Ma aktywny udział w przemianach lipidów poprzez nasilenie udziału tłuszczów w procesach energetycznych zachodzących w organizmie. Dzięki połączeniu z grupą acetylową przekracza barierę krew-mózg oraz działa na wielu płaszczyznach. Dostarcza grup acetylowych niezbędnych do produkcji neuroprzekaźnika – acetylocholiny, która ułatwia utrwalanie się śladów pamięciowych. Acetyl l-Karnityna może także zmniejszać podatność na depresje, dzieje się tak ponieważ działa bardzo wszechstronnie na produkcję dopaminy, która jest substancją sygnałową dla nerwów.

Badania wykazały również, że acetylokarnityna poprawie ruchliwość plemników dlatego jest również wykorzystywana pomocniczo w leczeniu bezpłodności u mężczyzn.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to 500-2000mg na dobę w podziale na trzy dawki.

Alergia Pokarmowa

Alergia Pokarmowa - Jest to zaburzona reakcja układu odpornościowego na substancje zawarte w pożywieniu. Jeśli do krwi przedostanie się substancja szkodliwa, to układ odpornościowy w zdrowym organizmie rozpoznaje jąjako obcą i natychmiast odpowiada wzmożonym wytwarzaniem białych ciałek krwi oraz przeciwciał, któreją rozkładają i niszczą. W alergii układ odpornościowy reaguje z taką samą wrogością na substancje nieszkodliwe, uwalniając histaminę. Może to spowodować wiele różnych objawów, począwszy od zwykłej wysypki czy bólu głowy na podwyższonym ciśnieniu tętniczym krwi skończywszy. Przyczyny alergii nie są do końca poznane przez naukę, choć wiadomo, że odczyny alergiczne mogą wywoływać zarówno białka zawarte w pożywieniu, jak i pyłki roślin. Powszechną przyczyną alergii pokarmowych są: niski poziom kwasu żołądkowego i niedobór pewnych enzymów trawiennych trzustki. Trzustka wydziela enzymy, które rozkładają białko na prostsze składniki, tzn. aminokwasy. Niedobór enzymów powoduje, że częściowo 3 strawione białko i te jego fragmenty, które prowokują alergię pokarmową, przedostają się do jelit, co może wywołać objawy nie tylko somatyczne, ale i psychiczne. Reakcje alergiczne u ludzi, szczególnie u dzieci wywołują niektóre powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym dodatki, jak kwas benzoesowy (E210), czy barwniki, jak tartrazyna (E102). Do najpowszechniejszych czynników alergicznych, czyli alergenów, należą mleko krowie, jaja, czekolada, pomarańcze, pszenica, ser, pomidory, wołowina i kukurydza, natomiast najmniej uczula ryż, groch i awokado. Sygnałem alergii pokarmowej może być szczególna ochota na pewne rodzaje pożywienia, a wykrywaniu pokarmów powodujących uczulenie służą specjalne testy. Niektóre składniki pokarmów mogą leczyć bądź łagodzić alergie, a należą do nich witamina C i kwerce-tyna, działające silnie przeciwhistaminowo, witamina B6, cynk, witamina E i wapń. Niektórzy specjaliści w dziedzinie żywienia uważają, że alergie mogą być powodowane niedoborem składników pokarmowych.

Alkaloidy

Alkaloidy - związki heterocykliczne, zawierające azot, silnie wpływające na układ nerwowy zwierząt, np. alkaloid kakaowca (teobromina) czy kofeina zawarta w kawie i herbacie działają pobudzająco, a alkaloidy werbeny - uspokajająco. Do roślin alkaloidowych należą m.in. rośliny z rodziny psiankowatych (bieluń dziędzierzawa, lulek czarny, pokrzyk wilcza jagoda). Zawierają one alkaloidy tropinowe (hy oscy aminę, atropinę, skopolaminę), stosowane w lecznictwie zaburzeń układu wegetatywnego i w okulistyce. Alkaloidy maku lekarskiego (morfina, kodeina, papaweryna) mają zastosowanie jako środki przeciwbólowe, przeciwkaszlowe i rozkurczające. Alkaloidy wyizolowane z przetrwalników grzyba buławinki czerwonej wykorzystuje się w położnictwie i w leczeniu zaburzeń czynności układu wegetatywnego. Stroiczka rozdęta dostarcza surowca bogatego w lobelinę, pobudzającą centralny układ nerwowy i działającą przeciw astmatycznie. Sparteina -alkaloid żarnowca, jest cennym lekiem zaburzeń rytmu serca. Alkaloidy jaskółczego ziela działają rozkurczająco. Kapsaicyna z papryki (pieprzowca) stosowana jest do produkcji specyfików antyreumatycznych

Alkohol

Alkohol - ściślej alkohol etylowy, jest to płyn o charakterystycznej woni i smaku, uzyskiwany przez fermentację skrobi lub cukru albo syntetycznie; zaliczany do używek. Mimo że picie napojów alkoholowych od dawna należy do najważniejszych rytuałów rodzaju ludzkiego, o czym świadczą zapisy historyczne, trudno polecać alkohol ze względu na wartości odżywcze. Picie wina i piwa w umiarkowanych ilościach, w szczególności w sytuacjach towarzyskich, może sprawiać przyjemność, a tym samym zmniejszać stres. Może jednak także przyczynić się do uzależnienia. Intensywne picie alkoholu, zwłaszcza wysokoprocentowego, wpływa bardzo szkodliwie na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie. Alkohol zawarty w napojach powstaje w trakcie fermentacji. W procesach przemiany materii rozkładany jest do szkodliwej dla organizmu substancji chemicznej, noszącej nazwę aldehydu octowego. To jest ten składnik, który powoduje dobrze znany efekt tzw. kaca, często występujący u osób nadmiernie pijących. Alkohol może zmniejszać w organizmie ilości najważniejszych witamin i minerałów: witamin B, C, K, cynku, magnezu i potasu. Nawet umiarkowana konsumpcja ogranicza zdolność wątroby do metabolizmu glukozy i eliminowania toksycznych produktów przemiany materii. Intensywne picie powoduje uszkodzenie wątroby i mózgu, naczyń krwionośnych, upośledza procesy krzepnięcia krwi, przyczynia się do powstawania żylaków, hemoroidów, zakrzepów, uszkodzenia prostaty i 4 powoduje bezpłodność. Przyspiesza również rozwój chorób i dolegliwości związanych z wiekiem, takich jak zaburzenia pracy serca czy zaćma, a także zmarszczki na skórze. Sprzyja zaburzeniom psychicznym, jak lęki, depresje, zaburzeniom emocjonalnym i umysłowym. Witaminy B1, PP, C i aminokwas cysteina chronią organizm przed niektórymi szkodliwymi skutkami spożywania alkoholu, a ich niedobory można łagodzić za pomocą dodatków odżywczych, takich jak dostępne w sklepach ze zdrową żywnością chińskie ziele kudzu (opornik), a także preparaty aminokwasu L-glutaminy. Niedobory składników mogą prowadzić do hipoglikemii (niski poziom cukru we krwi), co można sprawdzić za pomocą testu tolerancji glukozy (GTT) i zastosować odpowiednią dietę przepisaną przez lekarza

Alkohole wielowodorotlenowe (polialkohole)

Alkohole wielowodorotlenowe (polialkohole) - alkohole o więcej niż 1 grupie OH. Do tetroli należy eurytiol (trawy, porosty, wodorosty, drożdże) o działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym i nawilżającym. Ksylitiol należący do pentytów (pierwiosnek lekarski) zwalcza próchnicę i choroby przyzębia, wpływa na syntezę kolagenu i kwasu hialuronowego. Mannitol (pochodna mannozy, występujący w platanie, oliwce, jesionie mannowym) i sorbitol (pochodna glukozy występująca w gruszkach, śliwkach, jarzębinie) należą do hekstytów. Sorbitol nawilża skórę, mannitol nie jest nawilżaczem, za to przywraca barierowe właściwości skórze. Pochodną sorbitolu jest furalglucitol -antyoksydant i wymiatacz wolnych rodników, pozyskiwany z otręb pszennych.

Aloes

Aloes - roślina pochodząca z tropikalnych rejonów Dalekiego Wschodu, południowej Afryki i Indii Zachodnich (wyspy na Morzu Karaibskim). Obecnie uprawiana w stanach USA o suchym klimacie; sadzi się ją także w wielu miejscach jako roślinę ozdobną. Jeśli chodzi o składniki odżywcze i lecznicze, to najcenniejszy jest gęsty sok wyciskany z długich liści, który ma właściwości grzybobójcze i bakteriobójcze. Sok z aloesu zawiera wiele cennych witamin i minerałów, a także beta-karoten, enzymy, aminokwasy i rodzaj złożonych węglowodanów nazywanych mukopolisa-charydami. Substancje te odpowiadają za lecznicze właściwości aloesu. Roślina ta łagodzi zapalenia przewodu pokarmowego, przynosi ulgę w zaparciach, wzdęciach i objawach nadwrażliwości jelit. Galaretowatego soku ze świeżych liści można też używać zewnętrznie do smarowania ran, można go wcierać w skórę w miejscach poparzeń słonecznych, zmarszczek, podrażnień i mniejszych skaleczeń. Napary nadają się do przemywania ran i oczu. Sok ma nieco odstręczający smak, toteż do użytku wewnętrznego najczęściej miesza się go z sokiem owocowym, by był łatwiejszy do przełknięcia. Czysty amerykański sok z aloesu jest obecnie dostępny w większości sklepów ze zdrową żywnością.

Aloes Uzbrojony (Aloé Jerox, alona przylądkowa)

Aloes Uzbrojony

OPIS Aloes uzbrojony jest pokaźnym, jedno łodygowym sukulentem z szerokimi kolczastymi liśćmi i zwykle jasnoczerwonymi lub pomarańczowymi kwiatami zebranymi w szczytowy kwiatostan.

POCHODZENIE Południowo-wschodnia część Afryki Południowej. Stanowi podstawę lokalnego przemysłu.

SUROWIEC Alona, żółty sok z liści wysuszony do postaci ciemnobrązowej, żywicznej, stałej masy, znanej pod nazwą handlową alona przylądkowa lub Cap Aloe (= Aloe capensis). Żel aloesowy (nie gorzkie, wewnętrzne, mięsiste części liścia) stosowany jest w środkach wzmacniających i kosmetykach.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Alona: środek przeczyszczający, goryczowy; żel: środek wzmacniający i przyspieszający gojenie ran.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Alona przylądkowa jest ważnym środkiem przeczyszczającym oraz wchodzi w skład gorzkich toników. Żel aloesowy stal się popularnym składnikiem prozdrowotnych napojów. Rzadziej stosowany w zapaleniu stawów, egzemie i zapaleniu spojówek. W produktach do pielęgnacji skóry wykorzystywany jest suszony rozpyłowo wyciąg z żelu. 

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Alona podawana jest doustnie w niewielkich ilościach (0,05-0,2 g) jako środek przeczyszczający. W zapaleniu stawów przyjmuje się połowę dawki przeczyszczającej. Świeży sok stosowany jest zewnętrznie w zapaleniu spojówek i zapaleniu zatok.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem silnie przeczyszczającym (15-30% alony) jest C-glukozyd an-tronu, aloina (=barbaloina). Aloina stanowi równoważną mieszaninę dwóch stereoizomerów, aloiny A i aloiny B. Właściwości przyspieszające gojenie ran przypisywane są polisacharydom i glikoproteinom żelu aloesowego działającym nawilżająco, osłaniająco i ochronnie.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE W okrężnicy aloina podlega przekształceniu pod wpływem bakterii jelitowych w antron aloeemodyny. Antrony odpowiedzialne są za pobudzenie defekacji. Molekularny mechanizm działania obejmuje wpływ na kanały chlorkowe oraz znaczące obniżenie Na+, K+-ATP-azy. Antranoidy nasilają perystaltykę i sekrecję wody oraz hamują jej resorpcję z jelita grubego. Wyciągi z aloesu mają właściwości przeciw-drobnoustrojowe, przeciwwirusowe i cytotoksyczne.

Aloes Zwyczajny (Aloe vera, aloes prawdziwy)

Aloes Zwyczajny

OPIS Gatunek ten nie wykształca pnia i posiada grube, mięsiste, bezkolcowe liście ułożone w pojedynczą rozetę lub kilka rozet oraz szczytowe grona żółtych lub czerwonych kwiatów.

POCHODZENIE Północna Afryka. Aloé vera jest starożytnym kultywarem i podstawą potężnego przemysłu, głównie w Ameryce Środkowej i na północy USA. 

SUROWIEC Obecnie głównym produktem jest żel aloesowy, nie gorzka miazga z wewnętrznej treści liści. Nie powinien on być mylony z bardzo gorzkim, żółtym sokiem z liści, który jest zagęszczany do substancji krystalicznej, znanej pod nazwą alony barbadoskiej, Barbados Aloe lub Curaęao Aloé. Czysty żel pozyskuje się z zewnętrznych warstw liści zawierających aloinę. Proces „filetowania” bywa prowadzony ręcznie (najwyższa jakość surowca) lub mechanicznie. Alternatywnie całe liście mogą być miażdżone, a aloina usuwana jest przez filtrację (surowiec nazywany „ekstraktem z całych liści”).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA żel: przyspiesza gojenie ran, do pielęgnacji skóry, wzmacniający napój. Alona: środek przeczyszczający, goryczowy (amarum). 

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Curaęao Aloe stosuje się w leczeniu obstrukcji i jako środek gorzki. Żel aloesowy przyjmuje się jako suplement diety oraz w leczeniu oparzeń i innych schorzeń skórnych, w infekcjach i stanach zapalnych, w zaburzeniach odporności, przy wysokim cholesterolu, a nawet w chorobie nowotworowej.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosowana jest najniższa dawka alony niezbędna do uzyskania miękkiego stolca (20—30 mg aloiny w ciągu dnia). Zel może być przyjmowany w formie płynnej trzy razy dziennie w ilości 50-100 mL.

SUBSTANCJE AKTYWNE Curaęao Aloe zawiera aloinę (C-glukozyd antronu), główny składnik przeczyszczający (do 38%). Żel dostarcza 0.5-2% zespołu polisacharydów (glukomannany), glikoproteiny, aminokwasy, minerały, kwas salicylowy i enzymy. Acetylowany mannan (acemannan, Carrisyn®) znalazł zastosowanie w leczeniu ran. Obecny w prozdrowotnych napojach żel aloesowy zawiera często aloinę w stężeniu 10 ppm i wyżej, nadając im właściwości goryczowe i łagodnie przeczyszczające. 

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE W przeciwieństwie do przeczyszczającej alony (zob. A. ferox), żel aloesowy wykazuje właściwości przeciwzapalne, gojące rany i immunostymulujące (nie wyjaśnione naukowo).

Alpinia Lekarska ( Alpinia ojficinarum, gałgant chiński, galanga)

Alpinia Lekarska

OPIS Pokaźna, ulistniona bylina (do 1 m wys.), wyrastająca z grubego, mięsistego kłącza. Kwiaty białe lub różowawe, rzadkie, zebrane w wiechy. Roślina pokrojem podobna do imbiru (Zingiber officinalis). POCHODZENIE Alpinia lekarska występuje rodzimie we wschodniej oraz południowo-wschodniej Azji i jest szeroko uprawiana, głównie w Chinach, Malezji, Tajlandii i Indiach.

SUROWIEC Kłącze świeże lub wysuszone (Galangae rhizoma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wiatropędny, poprawiający trawienie, przeciwrobaczy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Gałgant chiński jako środek żołądkowy wskazany jest zasadniczo w leczeniu niestrawności i braku apetytu. Surowiec ten jest popularnym składnikiem w kuchni chińskiej stosowanym w tradycyjnej medycynie Chin w niestrawności, bólu żołądka, nudnościach i czkawce. Wykorzystywany jest również przez tradycyjną medycynę Indii i Europy.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Herbatę ziołową przygotowuje się z około 0,5-1 g wysuszonych kłączy i przyjmuje pół godziny przed posiłkiem. Dzienna dawka wysuszonego surowca to 2-4 g (lub równoważna ilość surowca świeżego). Bywa także używany w formie nalewki, odwaru i sproszkowanego kłącza. 

SUBSTANCJE AKTYWNE Gałgant chiński jest wysoce aromatyczny i zawiera olejki eteryczne (0,5-1%). Głównymi składnikami są monoterpeny (a-pinen, cyneol, linalol), estry kwasu metoksycynamonowego i eugenol. Składnikami ostrymi są rozmaite nieolejkowe diaryloheptanoidy (uprzednio znane pod nazwą galan-gole), łącznie z fenyloalkiloketonami (znanymi jako gingerole). Obecne są również flawonoidy (głównie glikozydy kwercetyny i kemferolu).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Ma właściwości prze-ciwskurczowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i prze-ciwgrzybicze. Diaryloheptanoidy (jak też fenyloalkilo-ketony) to znane inhibitory biosyntezy prostaglandyn.

UWAGI Inne gatunki z rodzaju Alpinia, także wykorzystywane w medycynie tradycyjnej, to gałgant wielki (A. galanga) z południowo-wschodniej Azji, A. oxyphylla (owoc; yi zhi ren) i A. katsumadai (cao dou cou) z Chin oraz A. calcarata (rasna) z Indii. Nasiona zachodnioafrykańskiej rośliny Aframamum melegueta (Zingiberaceae) znane jako „rajskie ziarna” używane są leczniczo w tych samych wskazaniach, co kłącze gałganta chińskiego.

Aminek (Ammi Msnaga)

Aminek (Ammi Msnaga)- zioło pochodzące z Bliskiego Wschodu; było używane wjemeńskiej i arabskiej medycynie ludowej. Zawiera glikozyd kelinę, który przynosi ulgę w bólach związanych z kamieniami nerkowymi (rozluźnia skurcze mięśni powstałe wskutek ucisku kamieni). Rozszerza naczynia wieńcowe serca i łagodzi bóle w chorobie wieńcowej. Dostępny w większych sklepach zielarskich.

Aminek Egipski ( Ammi visnaga, owoc keli)

Aminek Egipski

OPIS Roślina jednoroczna prosto wznosząca się, z liśćmi pierzastodzielnymi i dużymi, złożonymi balda-chami drobnych, białych kwiatów. Owoce małe, suche, długości ok. 2 mm, wykazują wybitnie gorzki smak.

POCHODZENIE Basen Morza Śródziemnego, od wysp Kanaryjskich po Maroko, na wschodzie po Egipt i Iran. Naturalizowana w Ameryce Południowej i Północnej. Uprawa surowca do celów handlowych skoncentrowana jest głównie w Egipcie, Maroku i Tunezji.

SUROWIEC Dojrzały owoc (Ammivisnagaefructus), częściej standaryzowane wyciągi z surowca.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA środek przeciwskurczowy, rozszerzający naczynia krwionośne, przeciwtchawiczy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Składniki tego surowca oraz ich syntetyczne pochodne stosowane są jako środki zwiotczające mięśnie gładkie zapobiegawczo w astmie, stanach spastycznych oskrzeli i dusznicy bolesnej (nagły ból w klatce piersiowej z niedoboru tlenu w mięśniu serca). Owoce używane są do czyszczenia zębów oraz w leczeniu m.in. kolki jelitowej, bólu w kamicy nerkowej (leczenie objawowe) i jako środek moczopędny.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Owoce keli rzadko stosowane są w postaci naparu (0,5 g na filiżankę wrzątku). Przetwory standaryzowane na zawartość związków aktywnych (kelina i wisnadyna) wchodzą w skład rozmaitych produktów handlowych (środków spazmolitycznych, także nasercowych, rozszerzających naczynia wieńcowe i urologicznych).

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównymi składnikami czynnymi są furanochromony (kelina i wisnagina, kelol), w drugiej kolejności piranokumaryny (wisnadyna, samidyna, dihydrosamidyna).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Wisnadyna działa silnie rozszerzająco na naczynia krwionośne przez blokowanie kanałów wapniowych. Kolejne składniki wisnagina i kelina (oraz syntetyczne pochodne) mają właściwości przeciwskurczowe.

Aminogen

Aminogen – grupa enzymów proteolitycznych odpowiedzialna za wspomaganie trawienia białek oraz zwiększenie przyswajalności poszczególnych aminokwasów. Jest to mieszanka enzymów pozyskiwanych od workowców Aspergillus niger oraz Aspergillus oryzae. Jedno z badań wykazało że dodanie 5g kompleksu aminogen zwiększyło wchłanianie białka serwatkowego do krwiobiegu o ponad 100%, poza tym znacząco przyspieszało absorpcje przez organizm części z aminokwasów.

Aminokwasy

Aminokwasy stanowią zwykle składniki budulcowe białek (w świecie roślinnym takich aminokwasów jest 20). Istnieje ponadto około 100 aminkwasów nie łączących się w białka; Ze względów kosmetycznych szczególnie ważne są aminokwasy zawierające siarkę: metionina, cystyna i cysteina (wbudowanych w białka nasturcji, rzeżuchy, rzodkwi);

Aminokwasy to związki występujące w organizmach zwierzęcych, roślinach i drobnoustrojach, będące składnikami białek. Składają się z węgla, wodoru, tlenu, siarki i azotu. Łączą się w różne struktury łańcuchowe (łańcuchy peptydowe), które nadają danemu rodzajowi białka - czy to będzie białko zawarte w kościach, czy we włosach lub paźnokciach -jego specyficzne cechy. Formowaniem się tych różnych białek zarządzają kwasy nukleinowe DNA i RNA, często zwane także matrycami białek. DNA -kwas dezoksyrybonukleinowy - zawiera kod główny; RNA - kwas rybonukleinowy - tłumaczy informację niezbędną do syntezy białek w komórkach. Synteza jest niezwykle ważna dla podtrzymania życia, ponieważ komórki organizmu bezustannie obumierają i muszą powstawać nowe. Spośród ponad dwudziestu znanych aminokwasów, formujących tysiące kombinacji białek, dziewięć - leucyna, izoleucyna, walina, metionina, treonina, lizyna, fenyloalanina, tryptofan i histydyna - uznaje się za aminokwasy niezbędne w ludzkiej diecie we właściwych proporcjach, gdyż to one tworzą to, co nazywa się białkiem o pełnych walorach odżywczych. Żaden nie może być syntezowany w organizmie człowieka, muszą być zatem 6 pobierane wraz z pokarmem. Brak nawet jednego z wymienionych aminokwasów lub zbyt niski jego poziom w organizmie w porównaniu z innymi wstrzymuje lub spowalnia syntezę białek.

Zdarza się to przy ścisłej diecie wegetariańskiej, opartej na niepełnowartościowych białkach roślinnych. Pokarm oparty na produktach zwierzęcych - mięsie, rybach, jajach i przetworach mleczarskich - zawiera wszystkie potrzebne aminokwasy, dostarczając pełnowartościowego białka. Stwierdzono, że pojedyncze aminokwasy mają specyficzne, dobroczynne właściwości: wspomagają spalanie tłuszczu, wspierają leczenie łysienia, przyczyniają się do rozwoju mięśni oraz uwalniania stresu. Można je stosować jako dodatki do pożywienia. Poza wymienionymi dziewięcioma są aminokwasy uznane za „ważne" (choć nie niezbędne). Należy do nich aminokwas arginina, której organizm wielu ludzi nie wytwarza w odpowiedniej ilości.

AMP citrate

AMP citrate (4-amino-2-methylpentne citrate) – jest to innowacyjny suplement który bardzo szybko i trwale podnosi poziom energii , działanie odczuwalne już po 20 minutach utrzymuje się wiele godzin po spożyciu. AMP citrate poza właściwościami energetycznymi pomoże Ci pozbyć się niechcianej tkanki tłuszczowej oraz zmniejszy chęć podjadania. Energetyk i reduktor tkanki tłuszczowej zawarty w jednej substancji który pobudza mózg do bardziej efektywnej pracy , zwiększa koncentrację i skupienie na długi czas.

Ananas

Ananas - owoce byliny pochodzącej z Ameryki Południowej, uprawiane w strefie tropikalnej. Są zasobnym źródłem witaminy C i potasu, niewiele jest w nich innych składników odżywczych. Zawierają jednakże bromelainę - enzym rozszczepiający białko, który poprawia trawienie. Dlatego dobrze jeść ananasy po posiłkach mięsnych. Ananasy działają moczopędnie, ponadto poprawiają apetyt, leczą biegunki, niszczą pasożyty układu pokarmowego i zmniejszają ilość płynów w organizmie. Bromelainę można kupić w kapsułkach jako dodatek pokarmowy, ułatwiający trawienie. Uwaga: Ponieważ niedojrzałe ananasy działają zakwaszające, nie powinny ich jeść osoby z owrzodzeniem żołądka lub dwunastnicy. Z tego samego powodu niedojrzałe ananasy mogą szkodzić zębom

Ananas Jadalny (Ananas comosus, ananas właściwy)

Ananas Jadalny

OPIS Ananas to wyróżniającą się bylina z rozetą liści o twardej strukturze i brzegach ostro ząbkowanych. Kwiatostan purpurowych kwiatów złożony z szypułek i przysadek, ulega przekształceniu w mięsisty owocostan, znany pod nazwą owocu ananasa.

POCHODZENIE Ameryka Środkowa. Obecnie gatunek jest szeroko uprawiany w tropikalnych regionach Afryki i Azji.

SUROWIEC Dojrzały owoc i łodygi. Stosowane komercyjnie do ekstrakcji mieszaniny enzymów proteolitycznych znanych pod nazwą bromelina (Bromelainum crudum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek poprawiający trawienie, przeciwzapalny, przeciwobrzękowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Bromelina używana jest w leczeniu obrzęków pourazowych i pooperacyjnych (szczególnie przegrody nosowej i zatok), a także stanów zapalnych. Może być również przyjmowana w dolegliwościach trawiennych. Sok ananasowy stosowany jest jako tradycyjny środek wzmacniający układ trawienny i moczopędny. Roślinne proteazy, takie jak bromelina i papaina (pozyskiwana z soku mlecznego z niedojrzałych owoców papai - zob. Carica pa-paya) niekiedy dodawane są do przetworów ze zwierzęcej tkanki trzustkowej, łagodzących objawy niedomogi trzustki poprzez terapię zastępczą. Terapia taka wydaje się jednak mocno nieuzasadniona w związku z obecnością proteaz.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Bromelina podawana jest w postaci tabletek. Dzienną ilość 80-240 mg przyjmuje się w dwóch lub trzech dawkach. Czas trwania kuracji jest ograniczony do maksymalnie 8 lub 10 dni. Substancje aktywne Ananas zawiera co najmniej pięć enzymów znanych pod wspólną nazwą bro-meliny. Głównymi składnikami są dwa proteolityczne enzymy określane jako bromeliny A i B. Dojrzały owoc dostarcza także 20 mg witaminy C na 100 g i do 15% sukrozy; opisano również estry kwasów kawowego i p-kumarowego z glicerolem.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Dostępne prace naukowe wykazują, że bromelina posiada aktywność przeciwzapalną, przeciwobrzękową, antyagregacyjną na płytki krwi i fibrynolityczną. Istnieją dowody, iż podana doustnie może się wchłaniać w niewielkim procencie do krwiobiegu i układu limfatycznego. Skuteczność bromeliny w leczeniu obrzęków pooperacyjnych i pourazowych wystarczająco wspierają dostępne dane kliniczne.

Antacydy

Antacydy - są to środki neutralizujące kwas solny w żołądku, pełniące rolę regulatorów kwasowości. Przynoszą tylko czasową ulgę, łagodząc objawy nadkwasoty, a nie zupełne wyleczenie. Każdy, kto używa tych leków bez recepty, powinien zdawać sobie sprawę z tego, że objawy nadmiernego zakwaszenia żołądka są podobne do objawów niedoboru kwasów trawiennych. Ponadto niektóre antacydy zawierają glin, pierwiastek toksyczny, który wbudowuje się w ludzkie ciało i powoduje szereg zaburzeń. Chlorowodorek betainy przynosi ulgę w zgadze spowodowanej niedoborem kwasów trawiennych w żołądku. Ponieważ wydzielanie żołądkowe zmniejsza się wraz z wiekiem, niektórzy lekarze zalecają profilaktyczne przyjmowanie chlorowodorku betainy oraz niezbędnych dla organizmu metali wszystkim osobom po czterdziestce. Przyjmowanie enzymów trawiennych, takich jak pankreatyna, daje dobre efekty w niektórych przypadkach, ale najprostszą i najskuteczniejszą metodą poradzenia sobie z problemem nadkwasoty, zgagi i dyspepsji jest właściwa dieta. Szybką ulgę przynosi zażywanie 2-3 tabletek dolomitu przed każdym posiłkiem. Z własnych doświadczeń autora wynika, że szklanka zimnego mleka lub kilka surowych migdałów zjedzonych na czczo skutecznie likwiduje zgagę. Ponieważ płyny pite przed posiłkiem rozcieńczają kwasy żołądkowe, zaleca się picie ich raczej na czczo niż po jedzeniu.

Antocyjany

Antocyjany - wielofenolowe barwniki roślinne należące do flawonoidów (w zależności od pH czerwone niebieskie lub zielone). Działają na włosowate naczynia krwionośne, zmniejszając ich kruchość i przepuszczalność. Działają także przeciwzapalnie. Do surowców antocyjanowych należą m.in.: owoce bzu czarnego i borówki czernicy oraz kwiat bławatka i malwy czarnej.

Antrazwiązki (antrachinony)

Antrazwiązki (antrachinony) - pochodne antracenu o działaniu przeczyszczającym. Im więcej zawierają cząsteczek cukróo, tym silniej działają i łatwiej rozpuszczają się w wodzie. Występują np. w aloesie, korze kruszyny, liściach sensu, korze szakłaku, kłączu rzewienia. Pochodne antrachinonu mają działanie przeciwbólowe, anty-bakteryjne i przeciwwirusowe, podobnie jak antybiotyki, ale bez ich szkodliwych skutków ubocznych.

Anyż (Pimpinella anisum L.)

Anyż (Pimpinella anisum L.) z rodziny baldaszkowatych (Umbelliferae) jest w naszym klimacie uprawiany, gdyż w stanie naturalnym nie występuje nawet w wyjątkowo ciepłych miejscach, jest on bowiem rośliną śródziemnomorskiego pochodzenia. Nazwa "anyż" pochodzi od słowa greckiego anisona to od arabskiego anysum, gdyż do medycyny średniowiecznej anyż sprowadzili Arabowie w IX wieku. Zapach rozgryzionego ziarna mocny, "anyżowy", smak słodki, trochę drapiący.

Owoc, czyli nasienie anyżu (FructusAnisi), działa wykrztuśnie, rozkurczowo, mlekopędnie, znosi nadmierną fermentację jelitową i wzdęcia. Odwar z łyżeczki anyżu pije się 2,3 razy dziennie po 1/2 szklanki przy dychawicy oskrzelowe i nieżycie oskrzeli, nerwicach przewodu pokarmowego, migrenach, a jako środek podstawowy polecany dla karmiących matek przy zaburzeniach laktacji, a więc zarówno przy nadmiarze złego mleka, jak i braku dobrego, przy zaburzeniach trawienia i w stanach skurczowych przewodu trawiennego, wzdęciach, szkorbucie a wreszcie anginie i innych formach przeziębienia, przebiegających z zaflegmieniem płuc.
Anyż działa pobudzająco na mózg, rdzeń kręgowy i wegetatywny ustrój nerwowy, toteż nie może być przedawkowany, a już olejek anyżowy może być stosowany tylko bardzo ostrożnie. W małych dawkach natomiast anyż ma szerokie zastosowanie: kilka ziarn na 1/4 litra można dodać do mleka lub białej kawy, a zmielony pół na pół z czarnuszką daje znakomity dodatek do pieczywa, np. na drugie śniadanie.

Anyż Gwiazdkowaty (Illicium verum)

Anyż Gwiazdkowaty

OPIS Wiecznie zielone małe drzewo (do 10 m wys.), z ciemnozielonymi pojedynczymi liśćmi i atrakcyjnymi żóltawozielonymi do czerwonego pojedynczymi kwiatami. Charakterystyczne gwiazdkowate owoce składają się z ośmiu mieszków zawierających po jednym szaro-brązowym, błyszczącym nasieniu. Komórki olejkowe są w owocni. Anyż gwiazdkowaty może być mylony z anyżem japońskim zwanym Shikimi (Illicium anisatum) — zafałszowania anyżu gwiazdkowego mogą być trujące. Posiada on bardziej nieregularny kształt, mniejsze wymiary, bardziej żółtawy kolor i odmiennie zakrzywione końce.

POCHODZENIE Północno-wschodni Wietnam i południowo-wschodnie Chiny (I. verum) oraz Japonia i Korea (I. anisatum). Roślina nie występuje w stanie naturalnym, ale jest szeroko uprawiana w Chinach, Japonii i od Indii do Filipin.

SUROWIEC Dojrzałe owoce (Anisi stellati fructus).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Wykrztuśny, rozkurczowy (żołądek).

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Anyż gwiazdkowy jest używany w leczeniu schorzeń układu oddechowego (szczególnie zapaleń) i także w niestrawności (wzdęcia, zaburzenia żołądkowe).

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zwykle dzienna dawka wynosi około 3 g owoców lub 0,3 g olejku eterycznego.

SUBSTANCJE AKTYWNE Anyż gwiazdkowy jest bogaty w olejek eteryczny, który jest obecny w ilości do 8% suchej masy. Głównym jego składnikiem jest trans-anetol (80-90%), występujący z aldehydem anyżowym, metylochawikolem i niektórymi monoterpenami (a--pinen, limonen i linalol). Rzeczywisty olejek anyżowy (zob. Pimpinella anisum) nie zawiera monoterpenów. Anyż japoński posiada mirystycynę (nie ma jej anyż gwiazdkowy) i laktony seskwiterpenowe, takie jak ani-zatyna, neoanizatyna i pseudoanizatyna, a także kwas szikimowy (18%).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Owoce posiadaj ą udo -wodnione działanie rozkurczowe i wiatropędne. Ani-zatyna posiada właściwości spastyczne i jest odpowiedzialna za działanie toksyczne I. anisatum.

Apetyt

Apetyt - czyli chęć jedzenia, jest zazwyczaj jedną z ważnych przyczyn nadwagi. Każdy, kto pragnie zmniejszyć wagę ciała lub z innych powodów powstrzymać chęć jedzenia albo nad nią zapanować, powinien włączyć do swojej diety następujące pokarmy: awokado, otręby i dania bogate w błonnik, łodygi selera, gumę guar, kwas cytrynowy (HCA) w postaci tabletek (Citrimax) wraz z aminokwasem L-fenyloalani-ną, a także świeży sok z cytryny. Dla tych, którzy pragną pobudzić apetyt, zaleca się kiełki lucerny, jabłka, sok z marchwi, pieprz cayenne, liść selera, kurczęta, ocet jabłkowy, kukurydzę, gra-pefruity, wątrobę, grzyby, pomarańcze, truskawki i pomidory. Poza tym takie zioła, jak rzepik, anyż i rumianek wraz z witaminą B complex, preparatami cynku i drożdżami piwnymi.

Arbutyna (glikozyd fenolowy)

Arbutyna (glikozyd fenolowy) działają moczopędnie, przeciwzapalnie i dezynfekująco na drogi moczowe. Arbutyna, jako pochodna hydrochinonu, działa wybielająco na skórę. Arbutyna występuje w w roślinach z rodziny wrzosowatych (wrzos, mącznica lekarska, borówka brusznica i czernica), gruszyczkowatych, skalnicowatych (bergenia szorstkolistna).

Arcydzięgiel Litwor (Angelica archangelica, dzięgiel lekarski)

Arcydzięgiel Litwor

OPIS Arcydzięgiel litwor jest okazałą, dwuletnią rośliną z dużymi pierzastymi liśćmi u nasady ogonka pochwiasto rozszerzonymi, oraz z grubą, bruzdowaną, czczą, kwitnącą łodygą. Male zielonkawobiałe kwiaty zebrane są w okrągłe baldachy. Owocem są nielupki relatywnie duże, płaskie, z żeberkami.

POCHODZENIE Eurazja. Pospolicie uprawiany.

SUROWIEC Głównie korzenie (Angelicae radbc), niekiedy cale ziele (Angelicae herba), owoce lub olejek eteryczny (Angelicae aetheroleum = Oleum Angelicae).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek poprawiaj ący apetyt, żołądkowy, spazmolityczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Korzeń arcydzięgla obecnie polecany jest w braku łaknienia, skurczach żołądka i wzdęciach. Wysuszone korzenie i ekstrakty z korzeni mają komercyjne znaczenie w napojach alkoholowych (np. benedyktynka „Benedictine”) i w przemyśle cukierniczym.

PRZYYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosowane są napary i nalewki z wysuszonych korzeni. Dzienna dawka wysuszonych korzeni arcydzięgla wynosi 4,5 g (lub równoważna dawka w przetworach) lub 10-20 kropli olejku eterycznego. Wyciągi z korzeni wchodzą w skład rozmaitych produktów handlowych używanych w leczeniu dolegliwości trawiennych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina jest źródłem furanokumaryn, m.in. ksantotoksyny, imperatoryny, angelicyny oraz kumaryn takich jak umbeliferon, ostoi, osteol itp. Głównym składnikiem korzeni jest ostoi, owoców imperatoryna. Olejek eteryczny pozyskiwany z korzeni i owoców zawiera głównie a-felandren, P-felandren i a-pinen.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Profil farmakologiczny surowca jest słabo poznany ale pobudza on przepływ soków żołądkowych i ma określone właściwości anty-septyczne i żółciopędne.

Arginina

Arginina  -należy do ważnych aminokwasów, gdyż jej pochodna ornityna pobudza wydzielanie hormonu wzrostu w mózgu. Jest to istotne nie tylko w przypadku dzieci, ale także dorosłych, ponieważ ornityna przyczynia się do odbudowy tkanek i gojenia się ran. Substancja ta 10 pobudza również wzrost limfocytów T - komórek układu odpornościowego, które rozpoznają, rozkładają i niszczą bakterie chorobotwórcze i rakotwórcze składniki chemiczne. Dlatego arginina, obficie występująca w domowym rosole z kury, okazuje się bardzo użyteczna w leczeniu chorób z autoagresji, takich jak zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane. Istnieją dowody wskazujące, że arginina i ornityna pobudzają spadek wagi ciała i zwiększają produkcję spermy oraz ruchliwość plemników. Argininę przyjmuje się na pusty żołądek w dawce 2 g, najlepiej przed snem, gdyż hormon wzrostu w sposób naturalny uwalnia się w godzinach wieczornych, a szczyt przypada na 90 minut po zapadnięciu w sen. Preparat można także zażywać godzinę przed forsownym zajęciem. Jeśli stosuje się ornitynę, to jej dawka stanowi połowę stosowanej dawki argininy. Uwaga: Argininy i ornityny nie powinny przyjmować dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące matki. Arginina jest przeciwwskazana w przypadku zakażenia wirusem herpes (opryszczki).

Argyreia Speciosa

Argyreia Speciosa – według przeprowadzonych badań zwiększa możliwości funkcji poznawczych organizmu, poprawia zdolności adeptogenne oraz zwiększa libido. Ma działanie hamujące rozwój depresji w ośrodkowym układzie nerwowym , redukujące zbyt wysoki poziom glukozy w krwiobiegu oraz przyspieszające regenerację wątroby. Jak wykazały badania argyreia speciosa posiada zdolność do przywrócenia optymalnego poziomu kortyzolu a także kwasu askorbinowego po stanie długo trwającego stresu.Dzieję się tak poprzez oddziaływanie na kortyzol bezpośrednio w nadnerczach.

Arnika (Arnica Montana)

Arnika (Arnica Montana) bylina nazywana też kupalnikiem i górskim tytoniem. Rośnie w górach Europy, Syberii, północnej Azji, zachodnich Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Od wieków używano jej do leczenia siniaków i stłuczeń. Nie wolno jej stosować na skaleczoną skórę czy otwarte rany. Napar z korzenia działa napotnie i obniża temperaturę, łagodzi też zapalenia błon śluzowych nosa oraz pobudza wydzielanie moczu i działa ogólnie wzmacniająco. Napary można też stosować zewnętrznie jako środek wzmacniający włosy. Dostępna w większych sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich.

Arnika Górska (Arnica montana, kupalnik górski)

Arnika Górska

OPIS Bylina z owłosionymi liśćmi i dużymi, ciemnożółtymi kwiatostanami (koszyczkami). A. chamissonis różni się od A. montana bardziej wyprostowaną posturą oraz mniejszymi koszyczkami.

POCHODZENIE A. chamissonis jest gatunkiem południowo amerykańskim i ważnym komercyjnie (uprawianym) surowcem, łącznie z A. fulgens i in. A. montana występuje naturalnie w środkowej i północnej Europie. Materiał pozyskiwany ze stanowisk naturalnych dostępny jest w ograniczonej ilości.

SUROWIEC Głównie kwiatostany (Amicaeflos) oraz nalewki i olejek eteryczny, rzadko korzenie i cała roślina.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwzapalny, przeciw podrażnieniom, przyspieszający gojenie ran.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Arnika wykorzystywana jest w tradycyjnym leczeniu stłuczeń, krwiaków, skręceń, oparzeń (także słonecznych), pieluszkowego zapalenia skóry i jako środek przeciwzapalny w reumatyzmie. Należy stosować ją zewnętrznie lub jako płukankę do jamy ustnej (podczas leczenia stanu zapalnego błon śluzowych). Spożywanie ziela od dłuższego czasu nie jest polecane.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Wyciągi i nalewki używane są pod postacią maści i mazideł, często także nanosi się je w formie kompresu. Stosowany jest napar z 2 g ziela w 100 mL wody oraz nalewki (10-krotnie rozcieńczona do płukania ust, bardziej stężona w rozcieńczeniu 3:1 do 10:1 - do zewnętrznego użytku). Maści powinny zawierać 20-25% nalewki. „Olej z arniki” przygotowuje się na bazie wyciągu z 1 części surowca i 5 części oleju tłustego. 

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównymi składnikami aktywnymi (0,2-0,5%) są helenalina i pokrewne lak-tony seskwiterpenowe, które odpowiedzialne są za charakter goryczowy surowca. Występują również flawony i flawonole, olejek eteryczny (z tymolem, eterem metylowym tymolu i azulenem), triterpeny, kwasy fenolowe i polisacharydy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Laktony seskwiterpenowe, takie jak helenalina, mogą tworzyć wiązania kowalencyjne z białkami i w ten sposób zmieniać ich właściwości. Związki te wraz z innymi składnikami arniki posiadają właściwości mutagenne, przeciwdrob-noustrojowe i przeciwzapalne. Miejscowo stosowane wykazują działanie przeciwbólowe, antyseptyczne oraz przyspieszające gojenie krwiaków i ran.

Ashwagandha

Ashwagandha – to zioło dostarczające dużej dawki żelaza przez co zwiększa ilość hemoglobiny w krwiobiegu. Zawarte w nim owoce wspomagają krążenie i zwiększają dostępność składników odżywczych dla poszczególnych komórek. Wykazuje także działanie odmładzające na niemal każdą tkankę w organizmie. Ashwagandha wspiera także działanie układu nerwowego , jest odpowiedzialna między innymi za regulację snu oraz wpływa korzystnie na pracę mózgu. Poprawia sprawność seksualną , powstrzymuje proces siwienia się włosów , wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego oraz regulację układu hormonalnego.

Aspalat Prosty (Aspalathus linearis, czerwonokrzew, rooibos)

Aspalat Prosty

OPIS Krzew miotlasto rozgałęziony (do 2 m wys.), z czerwono-brązowo nabieglymi łodygami i ciemnozielonymi, równowąskimi liśćmi. Kwiaty małe, żółte typowo motylkowe.

POCHODZENIE Afryka Południowa. Występowanie gatunku jest ograniczone do zachodnich części Prowincji Przylądkowej Zachodniej, a uprawa surowca wciąż jest skupiona w tym regionie.

SUROWIEC Liście i gałązki (Aspalatlu linearis herba). Proces produkcyjny obejmuje cięcie lub krojenie liści i gałązek na bardzo małe kawałki, następnie osmyki-wanie, „fermentację” (dokładnie enzymatyczną oksydację) i na końcu suszenie. Współcześnie wprowadzono chroniący przed utlenieniem proces krótkiego ogrzewania, w wyniku którego otrzymywane jest nie-fermentowane ziele rooibos z podniesionym poziomem antyoksydantów.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciw-skurczowy, ogólnie prozdrowotny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Ziele rooibos stosowane jest głównie jako substytut mleka u dzieci z objawami zarzucania żółci. Napar z czerwonokrzewu stal się bardzo popularnym prozdrowotnym napojem, gdyż jest zupełnie pozbawiony potencjalnie szkodliwych substancji pobudzających takich jak kofeina. Uważa się, że przeciwutleniające właściwości flawonoidów (szczególnie w zielu niefermentowanym) powstrzymują zapoczątkowanie chorób związanych ze starzeniem. Wyciągi z surowca wchodzą w skład produktów kosmetycznych, korzystnych w egzemie.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Herbatę rooibos przygotowuje się i spożywa w sposób podobny jak herbatę zwykłą. Wyśmienita w formie zmrożonego napoju.

SUBSTANCJE AKTYWNE W zielu opisano występowanie kilku glikozydów flawonoidowych (włączając orientynę, izoorientynę, kwercetynę), wśród których głównymi składnikami są dihydrochalkony, aspalatyna i notofagina. Związki te ulegają przemianom podczas procesu oksydacji, dlatego też preferuje się niefermentowane ziele z powodu wyższego poziomu flawonoidów i ich właściwości przeciwutleniających.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Prozdrowotne działanie przypisuje się właściwościom przeciwutleniającym związków fenolowych (ochrona przed wolnymi rodnikami), występowaniu minerałów, nieobecności składników pobudzających oraz niskiej zawartości garbników.

UWAGI Czerwonokrzew jest obecnie wykorzystywany jako składnik herbat i mieszanek ziołowych-jako komponent zasadniczy lub dodatek poprawiający smak i kolor.

Asparagina

Asparagina - aminokwas nie należący do niezbędnych, który wraz z kwasem glutaminowym obficie występuje w tkance mózgowej. Uważa się, że asparagina reguluje procesy metaboliczne w mózgu i układzie nerwowym. Stosuje się ją w leczeniu zaburkwas zeń umysłowych i emocjonalnych. Dostępna w aptekach i sklepach ze zdrową żywnością.

Aspiryna

Aspiryna - należy do niesteroidowych środków przeciwzapalnych, dostępnych bez recepty. Ma szerokie zastosowanie jako niezbyt kosztowny lek przeciwbólowy. Jest powszechnie używana w leczeniu dolegliwości bólowych związanych z migrenami i zapaleniem stawów. Aspiryna nie leczy, może jedynie złagodzić objawy. Bardzo popularna i dowolnie stosowana, nie jest 12 jednak całkiem nieszkodliwa. Nie tylko uszczupla zapasy witaminy C w organizmie, ale także częste jej przyjmowanie powoduje podrażnienie żołądka, co na dłuższą metę może doprowadzić do krwawienia i choroby wrzodowej. W ostatnich latach aspiryna jest powszechnie zalecana w leczeniu zapalenia stawów i jako środek zapobiegający chorobom serca, gdyż znane jest jej działanie blokujące powstawanie prostaglandyny PGE2. Nadmiar tej hormonopodobnej substancji może zwiększyć agregację (skupianie się) płytek krwi, co prowadzi do zawałów serca. Aspiryna hamuje jednak także działanie PGE1 i PGE3 - prostaglandyn, które neutralizują działanie PGE2. Wydaje się zatem, że lepszym postępowaniem jest zwiększanie poziomu w organizmie PGE1 - substancji o naturalnym działaniu przeciwzapalnym - za pomocą odpowiednich dodatków pokarmowych, jak olejek z wiesiołka, i rezygnacja ze spożywania produktów zwierzęcych.

Astragalus

Astragalus – roślina pochodząca z Chin , należąca do rodziny fabaceae czyli motylkowatych. Wykazuje pozytywne działania u osób zmagających się z niewydolnością krążenia oraz zaobserwowano znaczną poprawę wydolności fizycznej u osób po zawale mięsnia sercowego. Astragalus poprzez wzmocnienie siły skurczu serca poprawia ukrwawienie naczyń wieńcowych w organizmie dzięki czemu posiada właściwości zmniejszające intensywność i częstotliwość objawów klinicznych dusznicy bolesnej. Roślina ta jest wykorzystywana w niedoborach immunologicznych , chorobach nerek oraz w trakcie chemioterapii. Szczególne właściwości astragalusa można zaobserwować przy leczeniu nowotworów których rozwój kontroluje białko p-53 , gdzie jako adaptogen działający wzmacniająco na organizm zmniejszył toksyczność leczenia oraz badania wykazały wzrost skuteczności w chemioterapii. Wykazuje też właściwości moczopędne , wspierające pamięć oraz koncentrację a także wspierające wątrobę , poprzez zmniejszenie stopnia toksyczności wielu substancji.

AstraGin

AstraGin – są to ekstrakty farmaceutyczne takie jak żeń-szeń fałszywy (Panax notoginseng) oraz targanek błoniasty (Astragalus membranaceous). Wedlug badań zawarte w tym kompleksie składniki aktywne zwiększają na poziomie komórkowym wchłanianie składników odżywczych. Schemat działania jest powiązany ze zwiększeniem syntezy rRNA , a także białek odpowiadających za przepływ makro i mikro elementów do wnętrza komórki. Według badań przeprowadzonych w 2007 roku Astragin pozwala zwiększyć absorpcje takich składników jak aminokwasy , glukoza oraz witaminy o ponad 50%. Zwiększa także syntezę glikogenu w mięśniach aż o 60 %, jak i również zanotowano wzrost wydajności produkcji ATP sięgający 18%.

ATD

ATD - 1,4,6-Androstatriene-dione, jeden z najsilniejszych inhibitorów enzymu aromatazy. Nie wykazuje żadnego działania androgennego , mimo silnych właściwości antyestrogenowych. ATD w odróżnieniu od wielu innych środków o zbliżonych właściwośćiach działa bardzo szybko gdyż efekt stosowania jest już zauważalny po pierwszyszych porcjach oraz o wiele silniej oddziałuje na wszelki rodzaj hormonów żeńskich (estrogenów).ATD działa na zasadzie elminacji produkcji estrogenów przez organizm. Stosowanie preparatu wpływa też pozytywnie na nastrój, regeneracje oraz sen. ATD zwiększa też produkowany przez nasz organizm testosteron, nie zwiększając jednocześniej enzymów aromatazy, które po powiązaniu się z testosteronem obniża jego użytecznośc dla potrzeb naszego organizmu.

Avena Sativa

Avena Sativa – zawiera w swoim składzie duże ilości wartościowych składników które mają aktywny udział w blokowaniu substancji ograniczających działanie testosteronu, poprzez to wpływa na wzrost poziomu testosteronu. Ekstrakt z Avena Sativa działa komplementarnie z substancjami naturalnie pobudzającymi produkcję większej ilości testosteronu, dzięki temu tworzy owies zwyczajny optymalną skuteczność działania suplementu.

Azotany i Azotyny

Azotany i Azotyny - są to substancje chemiczne, stosowane do preparowania i konserwowania bekonu i innych wędlin, by nadać im atrakcyjny czerwony kolor i zapobiec zakażeniu mięsa jadem kiełbasianym i toksynami z pleśni. Azotany są toksyczne, gdyż reagując z białkiem tworzą nitrozaminy, które są substancjami rakotwórczymi. Ryzyko można ograniczyć przyjmując witaminę C.

Azuleny

Azuleny - węglowodory terpenowe występujące w olejkach eterycznych rumianku, krwawnika, piołunu, rumianu rzymskiego. Nadają tym olejkom barwę błękitną, fioietowaą lub zieloną. Mają działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne

Babka lancetowata

Babka lancetowata jest naturalnym środkiem, który ma szereg właściwości leczniczych. Liście babki lancetowatej bogate są w liczne składniki, takie jak kwasy organiczne, pektyny, sole mineralne, garbnik i flawonoidy. Może być ona stosowana w przypadku problemów z drogami oddechowymi. Łagodzi ona suchy kaszel, wspomaga zwalczanie stanów zapalnych, przyśpiesza regenerowanie się ran. Jej stosowanie może okazać się pomocne w przypadku oparzeń i owrzodzeń.

Dawkowanie: kilkanaście gramów dziennie dwa razy na dobę. 

Babka Lancetowata (Plantago lanceolata)

Babka Lancetowata

OPIS Bylina tworząca rozetę lancetowatych liści, rzadko owłosionych o równoległym unerwieniu, mająca łodygę kwiatową wyraźnie prążkowaną i liczne niepozorne kwiaty - białe lub jasnoróżowe, zebrane w zwarty kłosek. Wykorzystywane są również babka zwyczajna (P major) oraz babka średnia (E media), łatwo rozróżniane ze względu na rozetę liści odpowiednio szerokich i owłosionych.

POCHODZENIE Europa, centralna i północna część Azji (wszystkie trzy gatunki), naturalizowana w Ameryce i w Australii.

SUROWIEC Liście (Plantaginis lanceolatae folium) lub nadziemne części rośliny — P lanceolatae herba.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec przeciwzapalny, wykrztuśny (P lanceolata); moczopędny, hamujący krwawienie (P major).

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Babka lancetowana stosowana jest głównie w nieżytach dróg oddechowych i zapaleniach w obrębie jamy ustnej i krtani. Zewnętrznie stosowana jest do leczenia ran i stanów zapalnych skóry. Ziele babki większej tradycyjnie stosowane jest przeciw torbielom, krwiomoczowi oraz przy bolących i krwawiących żylakach odbytu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napary z 2-4 g suszonego ziela (średnia dawka dobowa 3-6 g). Do użytku zewnętrznego przygotowuje się maści z dodatkiem świeżego soku lub ekstraktu z ziela babki. Dostępne są także wieloskładnikowe ekstrakty o działaniu przeciwkaszlowym, wykrztuśnym i rozkurczającym oskrzela mające w swoim składzie babkę lancetowatą. W większości przypadków ziele babki większej przygotowuje się podobnie (2-4 g ziela w postaci naparu, 3 razy dziennie).

SUBSTANCJE AKTYWNE Glikozydy irydoidowe (do 2,5% suchej masy). Głównym składnikiem jest auku-bina, której towarzyszy katalpol i asperulozyd. Ponadto 2% śluzów oraz garbniki (6,5%), kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy i kawowy), nie do końca zidentyfikowane saponiny i flawonoidy. P major i P. media mają podobny skład.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Surowiec ściągający, przeciwzapalny i przeciwbakteryjny. Działanie przeciw-bakteryjne przypisuje się aukubinie, a ściślej jej aglikonowi - aukubigeninie. Aukubina, inne glikozylowane irydoidy oraz ich pochodne hamują syntezę prostaglan-dyn, co wyjaśnia przyczynę działania przeciwzapalnego. Ponadto surowiec ma działanie bronchodylatacyjne, lekko przeczyszczające oraz ochronne na wątrobę (mechanizmy działania do tej pory nie znane).

Babka płesznik (Babka śródziemnomorska)

Babka płesznik (Babka śródziemnomorska) jest rośliną, która pochodzi z terenów Morza Śródziemnego. Składa się ona z błonnika, który wspomaga trawienie. Jest bogatym źródłem tłuszczy roślinnych, arabinoza i ksyloza. Doskonale sprawdza się w problemach z zaparciami i biegunkami. Jej spożywanie dba o zdrowie serca, przyczyniając się do obniżenia poziomu złego cholesterolu we krwi. Wspomaga odchudzanie, przyśpieszając przemianę materii. Wspomaga zwalczanie atopowego zapalenia skóry i łuszczycy. Poprawia wygląd skóry, włosów i paznokci.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 15 g.  

Babka Płesznik (Plantago afra, pchlica)

Babka Płesznik

OPIS Babka płesznik jest małą, wzniesiona rośliną zielną z owłosionymi, podłużnymi liśćmi ułożonymi w okółku w każdym węźle. Niepozorne kwiaty zebrane są w nieduże kłosy, wyrastające z kątów liści. Dojrzewając tworzą błoniastą dwukomorową torebkę. W każdej komorze znajdują się dwa małe, podłużne, ciemnobrązowe nasiona (przypominające pchły, stąd nazwa pchle nasiona). Właściwe nasiona babki pochodzą głównie od E afra (dawniej E psyllium) lub od E arenaria (= E indica) (dopuszczalny substytut). Żółte psyllium lub jasne psyllium, zwane także indyjskim psyllium lub częściej określane przez Hindusów jako ispaghula, pochodzi od E ovata, wcześniej znanej jako E ispaghula. Japońskie psyllium, shazen-shi lub che-ąian-zi, pochodzi od E asiatica.

POCHODZENIE Obszar śródziemnomorski i Europa Środkowa (E afra i E indica), Indie i Iran (E ovata), Japonia (E asiatica). W celach komercyjnych uprawiana głównie w Indiach, Pakistanie, Iranie i południowej części Europy.

SUROWIEC Dojrzałe nasiona (Psylli semen) różowo-brązowe z E ovata, czarno-brązowe z E psyllium. Łupiny nasienne żółtego psyllium są oddzielane od nasion i stanowią nowy surowiec (Plantaginis ovatae testa).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Masowy środek przeczyszczający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Nasiona i łupiny nasienne działają lekko przeczyszczająco i wykorzystywane są w leczeniu chronicznych zaparć. Powodują powstanie luźnych stolców, ponieważ zmiękczają, rozluźniają, zwiększają objętość i lepkość mas kałowych

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Namoczone przez kilka godzin w 150 mL wody nasiona (5-15 g) przyjmowane są doustnie. Dawka dobowa wynosi 12-40 g nasion lub 4-20 g łupin nasiennych. Na każde 5 g surowca przyjmuje się około 150 mL wody. Substancje AKTYWNE Naskórek łupiny nasiennej zawiera śluzy (10—12%); po połknięciu absorbuje dużą objętość wody. W nasionach obecna jest również aukubina (glikozyd irydoidowy; do 0,2%).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Zwiększając objętość mas kałowych (przez zwiększenie ilości błonnika, wody i bakterii kałowych) wzmaga perystaltykę, jednocześnie zwiększając poziom nawilżenia ściany jelita. Ponadto obniża ciśnienie tętnicze i poziom lipidów we krwi oraz wykazuje słabe działanie przeciwzapalne.

Babka zwyczajna (Plantago major)

Babka zwyczajna (Plantago major) to roślina należąca do rodziny wielolistnych, która wywodzi się z terenów Europy i Azji. Liście tej rośliny bogate są w witaminy z grupy B. Stosowane są w medycynie naturalnej i uważane za preparat o szerokim zastosowaniu. Roślina ta jest źródłem kwasu cytrynowego, kwasu salicylowego, kwasu felurowego. Ma właściwości antybakteryjne, odtruwające, przeciwzapalne, ściągające. Korzystnie wpływa na pracę układu krążenia, wątrobę i układ moczowy. Wspomaga zwalczanie bólu gardła, kararu i objawów przeziębienia.

Dawkowanie: zalecana dawka to od 2 do 3 mg na dobę. 

Bacopa Monnieri

Bacopa Monnieri – jest to roślina z rodziny Scrophulariacea występująca w rejonach tropikalnych. Działa silnie antyoksydacyjne oraz poprawia sprawność umysłu, a także polepsza koncentrację. W Indiach roślina ta jest wykorzystywana jako remedium w problemach z pamięcią. Ma działanie wspomagające mechanizmy, które są odpowiedzialne za relaksację centralnego układu nerwowego. Bacopa Monneira zwiększa syntezę białek, szczególnie tych występujących w komórkach mózgowych, czego efektem jest zwiększenie inteligencji, witalności oraz pamięci.

Bacopa monnieri (brahmi)

Bacopa monnieri (brahmi) jest rośliną, która wykorzystywana jest w medycynie naturalnej. Stosuje się ją w celu poprawienia pracy mózgu. Ma działanie wspierające na wątrobę, wykazuje działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu wspomaga detoksykację i zahamowuje procesy starzenia się organizmu. Najczęściej wyciąg z tej rośliny stosowany jest w suplementach na poprawę pamięci, a także zmniejszenie nadpobudliwości. Dodatkowo wspomaga walczenie ze stresem i zmniejsza uczucie zmęczenia. Prowadzi do poprawienia się funkcjonowania układu nerwowego.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to około 150mg na dobę.

Bagno Pospolite (Rhododendron tomentosum)

Bagno Pospolite

OPIS Bagno jest krzewem osiągającym do 1,5 m wysokości o podługowatych, skórzastych liściach i atrakcyjnych bialo-różowych kwiatach. Roślina lepiej znana jest pod nazwą Ledum palustre (rodzaj Ledum został włączony do rodzaju Rhododendron). Gatunki z rodzaju Rhododendron wykorzystywane w tradycyjnym lecznictwie obejmują: R. aureum z Azji, R. campylocarpum z Azji, R. ferrugineum (góry Europy) i R. ponticum (Europa, Azja Mniejsza).

POCHODZENIE Północna Europa, północna Azja, Ameryka Północna. Roślina zbierana jest ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Nadziemne części rośliny (Ledi palustris herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec wykrztuś-ny, przeciwzapalny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Ekstrakt z bagna pospolitego był głównie stosowany w mieszankach prze-ciwkaszlowych i przeciwreumatycznych. Używało się go w kokluszu, ale również jako środek wymiotny, moczopędny i napotny. Współcześnie ekstrakt stosowany jest w małych dawkach w preparatach homeopatycznych, głównie w leczeniu zapalenia oskrzeli, reumatyzmu, dny moczanowej i schorzeń skóry.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Ze względu na toksyczność surowca, nie powinien być używany do samodzielnego leczenia. Jego zastosowanie ogranicza się do preparatów homeopatycznych. Wikingowie używali ziela do wzmocnienia smaku piwa. Tradycyjnie wykorzystuje się ziele do odstraszania moli i pluskiew.

SUBSTANCJE AKTYWNE Występuje olejek eteryczny (do 2,5% w przeliczeniu na suchą masę), z dwoma seskwiterpenami (palustrol i ledol) jako głównymi składnikami. Obecne są także karwakrol, tymol oraz kumaryny, m.in. fraksyna i eskulina. Typowymi składnikami dla rodzaju Rhododendron są tetracykliczne diterpeny (jak graj ano toksyna I, andromedol lub związki podobne).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Ziele podrażnia skórę i błony śluzowe. Ma działanie przeciwkaszlowe i przeciwzapalne. Ledol ma właściwości odurzające i narkotyczne, jest także insektycydem. Odnotowywano liczne zatrucia u ludzi prowadzące do poronienia i czasem odurzenia narkotycznego z towarzyszącym paraliżem. Tetracykliczne diterpeny w innych gatunkach z rodzaju Rhododendron wywołują objawy pobudzenia OUN, a także obniżają ciśnienie krwi.

Bakterie mlekowe (Lactobacillus)

Bakterie mlekowe (Lactobacillus) -  ogólna nazwa grupy bakterii, które bytują w jelitach, wchodząc w skład ich flory bakteryjnej. Nie mają wici, nie wytwarzają form przetrwalnych, są kwasoodporne. Należą do „dobrych", gdyż są niezwykle ważne dla prawidłowego przebiegu procesu wchłaniania składników pokarmowych. Biorą udział w przemianie węglowodanów w jelitach w kwas mlekowy. Hamują także wzrost drożdżaka candida albicans (powodującego grzybice). Działanie flory jelit wzmacniają bakterie mlekowe obficie występujące w jogurtach. Mogą one łagodzić wiele dolegliwości, takich jak gnicie pokarmów w jelitach, zakażenie drożdżakami pochwy u kobiet, zaparcia czy wzdęcia, a nawet im zapobiegać. Głównym ich wrogiem są antybiotyki, które zabijają wszystkie bakterie, zarówno „złe", chorobotwórcze, jak i „dobre". Dlatego też jest bardzo ważne, by w czasie leczenia antybiotykiem uzupełniać florę bakteryjną, spożywając jak najwięcej jogurtu i przyjmując specjalne kapsułki zawierające żywe kultury bakterii.

Balsamowiec

Balsamowiec (Myrrha) - preparat naturalny pozyskiwany z drzewa nazywanego "skarbem Wschodu". Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwalergiczne. Działa przeciwbólowo, uspokajająco i antydepresyjnie. Rozgrzewa organizm pobudzając krążenie krwi. Poprawia dotlenienie tkanek oraz ich odżywienie. Przyspiesza gojenie się ran. Poprawia metabolizm, trawienie i wzmacnia apetyt. Skutecznie oczyszcza z toksyn.

Balsamowiec Mirra (Commiphora myrrha)

Balsamowiec Mirra

OPIS Ciernisty krzew lub małe drzewo (do ok. 3 m wys.). Liście trójlistkowe, z większym listkiem środkowym lub pojedyncze. Z różowych i żółtych kwiatów powstają owoce dl. ok. 12 mm.

POCHODZENIE Somalia, Etiopia, niektóre rejony Kenii; zbierana ze stanu naturalnego od wieków. SUROWIEC Gorzka gumożywica wypływająca z nacięć kory (mirra; Myrrha). Z głębszych zranień rośliny otrzymuje się produkt gorszej jakości.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Ściągające, anty-septyczne, przeciwzapalne.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Mirra jest stosowana głównie jako środek antyseptyczny i przeciwzapalny w leczeniu miejscowym infekcji jamy ustnej i gardła (zapaleniu dziąseł i innych schorzeniach dziąseł, zapaleniu migdałków, owrzodzeń jamy ustnej). Wykazuje gorzki smak, działa ściągająco i jest stosowana tradycyjnie w wielu przypadkach, takich jak przeziębienie (przynosi ulgę w przekrwieniu błony śluzowej nosa, kaszlu), zranieniach i owrzodzeniach, a zwłaszcza przy infekcjach jamy ustnej, dziąseł i gardła.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Do stosowania miejscowego nierozcieńczoną nalewkę z mirry przykłada się na zmienione chorobowo miejsce dwa lub trzy razy dziennie. Do przemywania jamy ustnej lub płukania gardła bierze się 60 kropli nalewki na szklankę letniej wody. Proszki dentystyczne zawierają 10% wysuszonej i sproszkowanej żywicy.

SUBSTANCJE AKTYWNE Mirra zawiera mieszaninę polisacharydów, triterpenów, kwasów triterpenowych i olejek eteryczny (3-6%) bogaty w seskwiterpeny (P-elemen, 8-elemen), furanoseskwiterpeny typu ele-manu, eudesmanu, gwajanu i germakranu. Główny związek furanoeudesman-l,3-dien stanowi (około 50%).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE W badaniach na zwie -rzętach wykazano właściwości przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające.

UWAGI Biblijna mirra pochodzi od Commiphora gu-idottii z Etiopii i Somalii i odnosi się dzisiaj do mirry zapachowej. Commiphora abyssinica dostarcza mirrę arabską albo Fadhli, zaś C. gileadensis jest źródłem balsamu Gileada (mirra Mecca). Guma opopanaks jest zbierana z C. kataf oraz innych gatunków. Jeszcze jednym typem mirry jest gugulon pochodzący z indyjskiego gatunku C. mukul. Jest to ważny surowiec stosowany w lecznictwie ajurwedyjskim jako przeciwzapalny i obniżający stężenie cholesterolu we krwi.

Banan

Banan - wonny owoc, pochodzący z Azji, obecnie rośnie w tropikalnych obszarach obu półkul. Banany bogate są w potas i stosowane w leczeniu nadciśnienia, a także do odtruwania organizmu. Zawierają dużą ilość tryptofanu - aminokwasu, który przekształca się w serotoninę, hamujący przekaźnik nerwowy, obniżający aktywność nerwową. Stąd banany są pokarmem uspokajającym, szczególnie kiedy spożyje się je z mlekiem przed snem. Działają łagodząco na wyściółkę jelit, nawilżając ją, i chociaż zwykle stanowią pokarm dzieci, są bardzo dobrym pożywieniem dla ludzi starszych, cierpiących na nadciśnienie, niestrawność i ogólne osłabienie. Banany nie w pełni dojrzałe mają właściwości ściągające i można je stosować w leczeniu biegunek i hemoroidów. Dojrzałe owoce pomagają w zaparciach i chorobie wrzodowej.

Barley Malt (Słodowy jęczmień)

Barley Malt (Słodowy jęczmień) to naturalny preparat, który używany jest najczęściej w przemyśle spożywczym. Zawiera on w swoim składzie cenne składniki odżywcze, które mają szerokie zastosowanie. Bogaty jest w błonnik, który wspomaga pracę układu trawiennego i przyśpiesza odchudzanie. Do organizmu dostarcza kwas foliowy, który dba o zdrowie układu nerwowego, a u najmłodszych zapobiega występowaniu wad wrodzonych i neurologicznych. Jest bogatym źródłem witaminy E, która stanowi jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Barwinek pospolity (Vinca Minor)

Barwinek pospolity (Vinca Minor) jest to roślina, która ma wieloletnie kwiaty i może kwitnąć przez cały rok. Jest ona wykorzystywana w medycynie naturalnej ze względu na swoje szerokie działanie. Wykorzystywana jest ona do  zwalczania wysokiego ciśnienia. Zawiera w swoim składzie alkaloidy, które obecnie są stosowane w preparatach zwalczających nowotwory. Kwiaty barwinka wykorzystuje się w celu poprawienia pamięci, a także zahamowania procesów starzenia się organizmu. Jest środkiem ściągającym, wspomaga pracę jelita grubego i zwalcza biegunki.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Barwinek Różowy (Catharanthus roseus)

Barwinek Różowy

OPIS Barwinek różowy jest półkrzewem lub byliną (do 0,4 m wys.), z ciemnozielonymi lśniącymi liśćmi oraz różowymi lub białymi pięknymi kwiatami.

POCHODZENIE Madagaskar; obecnie naturalizowany w obszarze tropiku.

SUROWIEC Korzenie lub liście (w medycynie tradycyjnej); czyste alkaloidy otrzymane z części naziemnych (we współczesnym lecznictwie).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwcukrzycowy, przeciwnowotworowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Liście i korzenie są stosowane tradycyjnie w leczeniu cukrzycy i reumatyzmu. Obecnie izolowane alkaloidy są stosowane w leczeniu schorzeń nowotworowych, w tym nowotworów piersi i płuc, nowotworów macicy, czerniaków, białaczek.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Rozcieńczone napary, głównie z korzeni są stosowane w leczeniu cukrzycy. Małe dawki głównych alkaloidów winbalstyny i winkrystyny są podawane dożylnie w łączonej chemioterapii nowotworów. Alkaloidy te są podawane raz w miesiącu w dawkach 5 mg (siarczan winblastyny) lub 1,4 mg (siarczan winkrystyny), przeliczając na metr kwadratowy powierzchni ciała osoby dorosłej. Półsyntetyczne pochodne tych alkaloidów są używane w podobny sposób.

SUBSTANCJE AKTYWNE Barwinek różowy zawiera ponad 95 alkaloidów, gł. są to monoterpenowe alkaloidy indolowe. Efekt hipoglikemiczny surowca związany jest z obecnością alkaloidów indolowych, takich jak katarantyna i windolina. Alkaloidy dimeryczne winkrystyna i winblastyna (lub ich półsyntetyczne pochodne; windezyna, winorelbina) są używane w terapii nowotworów. Winblastyna i winkrystyna występują w roślinie w bardzo małych ilościach (winkrystyna w ilości 3 g na tonę surowca).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Alkaloidy dimeryczne wykazują efekt antymitotyczny (uszkadzają wrzeciono) - hamują podział komórek poprzez wiązanie z tubuliną, białkiem, które tworzy mikrotubule (wrzeciona kariokinetycznego) podczas metafazy. Są one jednak bardzo toksyczne, nawet w rozcieńczonych mieszaninach mogą powodować zaburzenia gastryczne i neurologiczne ponieważ hamują aksonalne mikrotubule komórek nerwowych oraz zatrzymują podział komórek zdrowych.

Barwnik

Barwnik – to grupa związków chemicznych, które warunkują kolory roślin. Są dodatkami do żywności, a także suplementów diety. Ich zadaniem jest nadawanie koloru. Grupa barwników jest reprezentowana głównie przez związki chemiczne, które można podzielić na kilka grup. Istnieją barwniki organicznie naturalne, czyli pochodzące z roślin i tkankach zwierzęcych. Wykorzystywane są również barwniki organiczne syntetyczne. To właśnie syntetyczne barwniki są wykorzystywane najczęściej, ponieważ są one trwale, a ich produkcja jest tania. Wszystkie barwniki z tej grupy są sztucznie wytwarzane i są zróżnicowane pod względem chemicznym. 

Batat

Batat - warzywo o dużych mączystych jadalnych korzeniach, znane także jako słodkie ziemniaki. Uważa się, że bataty pochodzą z Ameryki Południowej. Dzisiaj uprawia sieje na całym świecie, w wielu krajach są ważnym składnikiem diety. Około 85% światowej produkcji batatów pochodzi z Chin. 14 Są wyjątkowo bogate w witaminę A (znacznie bardziej niż zwykłe ziemniaki), także w witaminę C, wapń, żelazo, potas, fosfor i sód. Aby zachować te cenne składniki odżywcze, trzeba je gotować lub piec ze skórką. Dzięki wyjątkowo wysokiej zawartości witaminy A słodkie ziemniaki poprawiają widzenie w ciemnościach. Uważa się także, że zwiększają wydzielanie mleka u karmiących piersią, usuwają trucizny z organizmu, pomagają przytyć i leczą biegunkę. Najlepiej wybierać bataty wyglądające świeżo, gładkie w dotyku, z ciemnoszarą (jamy) albo czerwoną (bataty) skórką. Warzywa tego nie powinno się zamrażać, bo powoduje to uszkodzenia miąższu. Można je przechowywać nawet przez kilka miesięcy w chłodnym, suchym miejscu. Są powszechnie dostępne. Uwaga: Zaleca się spożywanie batatów w umiarkowanych ilościach, ponieważ mogą powodować niestrawność i bóle brzucha.

Bauhinia Purpurea L.

Bauhinia Purpurea L. Jest rośliną, która posiada kwiaty. Pochodzi ona z terenów Dalekiego Wschodu. W tamtych rejonach jest ona znana ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. Korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego i przyczynia się do poprawienia nastroju. Roślina ta ma wpływ na syntezę T3 i T4, czyli hormonów, wytwarzanych przez gruczoł tarczycy. Dzięki temu jest ona wykorzystywana do celów redukcyjnych. Dodatkowo wspomaga ona pracę metabolizmu i przyśpiesza spalanie tkanki tłuszczowej.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych. 

Bazylia

Bazylia - roślina jednoroczna o silnym zapachu, pochodzi z Indii, ale od tysiącleci jest uprawiana nad Morzem Śródziemnym, używana jako przyprawa. Jej plantacje znajdują się w południowej i zachodniej Europie. Liście pobudzają apetyt i znakomicie poprawiają smak potraw. Napary z liści przynoszą ulgę w zaparciach, skurczach żołądka, wzdęciach i fermentacji, a także łagodzą nudności. Dostępna w sklepach spożywczych, zielarskich, ze zdrową żywnością.

Bazylia Pospolita (Ocimum basilicum)

Bazylia Pospolita

OPIS Bazylia jest zwartą rośliną jednoroczną (do 0,7 m wys.), o miękkich, nagich liściach i nibyokólkach z białymi kwiatami. O. tenuiflorum lub tulsi w języku hindi (często nazywana O. sanctum) to krótko żyjąca bylina o owłosionych łodygach, liściach i smukłych gronach purpurowych, liliowych lub białych kwiatów. Trzecim gatunkiem jest bazylia owłosiona (O. canum), roślina jednoroczna o zwężających się ku końcowi, gruczołowatych i praktycznie nagich liściach, lecz z owłosionymi kielichami wokół małych białych kwiatów.

POCHODZENIE Tropikalne regiony Afryki, Środkowego Wschodu, południowo-wschodniej Azji. Ponieważ wszystkie trzy gatunki używane były od wieków jako przyprawa i lek ziołowy (najpierw w Indiach i północnej Afryce; później w południowej i środkowej Europie), dokładne pochodzenie nie jest znane.

SUROWIEC Suszone części nadziemnie (Basilici berka, Ocimi sancti herba) lub olejek eteryczny; rzadko nasiona czy korzenie.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wzmacniający (aromatyczny), wiatropędny, moczopędny, przeciw pasożytom wewnętrznym.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Odmiany bazylii są szeroko stosowane w medycynie tradycyjnej jako i ogólnie stosowane w niestrawności, wzdęciach, utracie apetytu i pasożytach wewnętrznych. Bazylia była od czasów starożytnych cenionym środkiem moczopędnym, czasami wchodzi w skład maści gojących rany. Napary z liści O. tenuiflorum lub świeży sok z nich wyciśnięty stosowane są w Indiach, głównie przeciw kaszlowi, infekcjom górnych dróg oddechowych, problemom ze skórą wywołanym stresem oraz w niestrawności. Nasiona są uważane za odżywczy środek wzmacniający.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dwa do trzech razy dziennie pije się herbatę ziołową z 2-4 g suszonego ziela.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny (do 1%) O. basilicum zawiera metylochawikol (=estragol) i li-nalol jako główne składniki (razem 70% lub więcej), a także eugenol, ocymen i cyneol. Występują także garbniki i flawonoidy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Potwierdzono działanie przeciwbakteryjne, przeciwwrzodowe i przeciw pasożytom wewnętrznym, co jest wiarygodnie uzasadnione obecnością metabolitów wtórnych.

UWAGI Estragol jest w dużych dawkach rakotwórczy, więc nie powinno się stosować bazylii przez długi czas, ani podawać kobietom w ciąży i małym dzieciom.

Bazylia wonna (Ocimum basilicum L.)

Bazylia wonna (Ocimum basilicum L.) z rodziny wargowych (Labiatae) jest ,ozyskiwana z upraw kontraktacyjnych, w stanie naturalnym jest taką rzadkośią, że nie warto jej szukać.
Ziele (Herba Basilici) wzmacnia czynności żołądka, znosi nadmierną fermentację i wzdęcia, działa rozkurczowo, moczopędnie, mlekopędnie, pobudza pracę serca i nerwy. Napar stosuje się przy kaszlu, wzdęciach, braku apetytu, kolce jelitowej, niedomodze wątroby, w stanach zapalnych dróg oddechowych, a u karmiących matek przy nieprawidłowym działaniu gruczołów mlecznych. wewnętrznie stosuje się napar z ziela przy stanach zapalnych jamy ustnej do płukania, a na okłady przy czyrakach i ropiejących ranach.

Nasienie bazylii (Semen Basilici) jest bogate w śluz i jako środek powlekający ziała lepiej niż siemię lniane. Napar z nasienia (łyżkę na pół szklanki wrzątku) stosuje się przy białych upławach, w stanach zapalnych przewodów moczowych i pęcherza. Nawet na zimno pity jest dobrym środkiem przeciwgorączkowym, poprawia ruchy robaczkowe jelit i działa słabo rozwalniająco.
Sok ze świeżych liści zakrapla się do ucha w stanach zapalnych. Sok taki z dodatkiem oliwy, masła i wosku w równych ilościach daje tzw. maść królewską a spierzchnięte brodawki piersiowe, spękane wargi, zajady itp.

BCAA (Aminokwasy BCAA)

BCAA (Aminokwasy BCAA) są grupą popularnych aminokwasów, które wykorzystuje się w suplementacji sportowej. Skrót ten pochodzi od pierwszych liter pełnej nazwy: Branched Chain Amino Acid. W skład tej grupy aminokwasów wchodzą trzy związki egzogenne: leucyna, walina i izoleucyna. Cechą wspólną tych aminokwasów jest specyficzna budowa i metabolizm, których zachodzi w tkance mięśniowej. Grupy te wykazują działanie anaboliczne i antykataboliczne. Wpływają na proces budowania masy mięśniowej, przyczyniają się do poprawy pracy układu nerwowego, zmniejszają zmęczenie i wspierają metabolizm białek.

Aminokwasy BCAA to leucyna, izoleucyna i walina. Są one niezbędne dla wzrostu mięśni i procesów odnowy; pomagają w przywracaniu zdrowia uszkodzonym, naciągniętym i zmęczonym mięśniom i dlatego stosowane są przez sportowców i osoby trenujące ciało. Wzmacniają także mięśnie osłabione długim leżeniem w czasie choroby, pomagają w uwalnianiu stresu. Preparaty zawierające aminokwasy tej grupy dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1-2 g BCAA na każde 10 kilogramów beztłuszczowej masy ciała na dobę.

BCM-95 Bio Curcumin

BCM-95 Bio Curcumin to wysokiej jakości ekstrakt z kurkumy, który standaryzowany jest na zawartość 95% kurkuminoidów. Kurkumina to żółty barwnik, który największą popularnością cieszy się w kuchni indyjskiej. Wykorzystywany jest w medycynie naturalnej i ceniony ze względu na swoje szerokie zastosowanie. Kurkumina jest silny przeciwutleniaczem, dzięki czemu ma działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, hamuje procesy starzenia się organizmu i zmniejsza ryzyko stresu oksydacyjnego. Ma zastosowanie w suplementacji na stawy, ponieważ zwalcza ich ból i wspomaga łagodzenie stanów zapalnych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Bee Polen (pyłek kwatowy)

Bee Polen (pyłek kwatowy) to inaczej męskie gamety, które są produkowane przez kwiaty. Zbierany jest on przez pszczoły i stanowi dla nich źródło pożywienia. Jest również prekursorem dla miodu. Pyłek kwiatowy jest bogaty w cenne składniki odżywcze: aminokwasy, składniki mineralne, witaminy i węglowodany. Ma on właściwości antyoksydacyjne, zwiększa odporność organizmu na stres. Wspomaga pracę układu odpornościowego, korzystnie wpływa na wygląd włosów, skóry i paznokci. Dodatkowo podnosi nasze zdolności umysłowe i pozytywnie wpływa na kondycję psychofizyczną.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Benegut

Benegut jest formułą ekstraktu pochodzącego z liści pachnotki. Jest to roślina spotykana na terenach Europy. Jest ona wytwarzana za pomocą ekstrakcji wodnej i to właśnie wykorzystanie tej technologii wpływ na jej wysoką jakość. Stosuje się ją najczęściej przy problemach z trawieniem. Wspomaga zwalczenie zaburzeń metabolicznych, takich jak wzdęcia, zaparcia, biegunki. Wykazuje działanie przeciwzapalne i przyczynia się do regulacji pracy układu nerwowego. Dodatkowo zwiększa odporność organizmu na stres.

Dawkowanie: Brak precyzyjnych danych. 

Benfotiamina

Benfotiamina jest pochodną tiaminy, czyli witaminy B1. Rozpuszczalny w tłuszczach związek, który po dotarciu do organizmu jest przekształcony do formy PTF. Jest to związek, który ma wpływ na metabolizm węglowodanów. Jest koenzymem i dzięki temu bierze on udział w procesach metabolicznych i ich regulacji. Reaguje również z innymi witaminami z grupy B. Może wspomagać zwalczanie niedoborów witaminy B1 w organizmie, sprawdza się przy diecie odchudzającej i redukcyjnej.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych dotyczących dawkowania. 

Berberyna

Berberyna to związek należący do grupy alkaloidów. Ta substancja jest pozyskiwana z roślin i ma właściwości bioaktywne. Zalicza się ją do naturalnych i najsilniejszych preparatów, wspomagających pracę metabolizmu i korzystnie wpływających na proces spalania tkanki tłuszczowej. Jest wykorzystywana w medycynie chińskiej. Korzystnie wpływa na pracę ogólnego ustroju. Poprawia funkcjonowanie gospodarki hormonalnej, redukuje masę ciała, podnosi poziom cholesterolu HLD, który potocznie nazywany jest dobrym.

Dawkowanie: bezpieczne zalecane dawki to około 1200-1500mg na dobę. 

Berberys zwyczajny (Berberis Vulgaris)

Berberys zwyczajny (Berberis Vulgaris) jest rośliną, która od wieków znana jest ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. W medycynie naturalnej jest ona wykorzystywana do poprawienia pracy wątroby. Wykazuje ona działanie wspierające pracę układu pokarmowego. Okazuje się pomocna przy problemach trawiennych, a także zwiększa apetyt. Dodatkowo roślina ta ma działanie uspokajające, w związku z czym poleca się ją osobom, które żyją w stresie. Roślina ta jest wykorzystywana w preparatach, które zwalczają objawy przeziębienia.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

 

Berberys Zwyczajny (Berberis vulgaris, kwaśnica pospolita)

Berberys Zwyczajny

OPIS Kolczasty krzew (do 3 m wys.), z małymi, skórzastymi liśćmi ułożonymi w pęczkach wzdłuż łodyg i drobnymi żółtymi kwiatami oraz jadalnymi jasnoczerwonymi jagodami.

POCHODZENIE Berberys występuje naturalnie w Europie i Azji. Gatunki z rodzaju Berberis (np. B. thunbergii, podobny do B. vulgaris) są popularnymi krzewami ogrodowymi.

SUROWIEC Świeże bądź wysuszone owoce (Berberidis fructus), kora z łodyg (Berberidis cortex), kora z korzeni (Berberidis radicis cortex) oraz korzeń (Berberidis radix). 

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający trawienie, stymulujący wątrobę, antybiotyczny. Zastosowanie i właściwości Kora i korzenie stosowane są tradycyjnie w dolegliwościach trawiennych, niedomogach wątroby oraz schorzeniach nerek i przewodu moczowego. Berberys znalazł zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych wątroby, pęcherzyka żółciowego, żółtaczki i kamieni żółciowych. Wyizolowana berberyna wchodzi w skład kropli ocznych używanych w zapaleniu spojówek.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Odwar z 2 g wysuszonej kory lub korzeni może być przyjmowany do dwóch razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE W surowcu obecnych jest kilka alkaloidów izochinoliny i protoberberyny (do 13%) z berberyną (główny składnik), kolumbaminą, jatroryzyną i palmatyną. Dojrzałe owoce są wolne od alkaloidów.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Alkaloidy protoberberyny podstawiają DNA oraz hamują działanie wielu enzymów i neuroreceptorów. Wykazują szeroką aktywność przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczą, pełzakobójczą i cytotoksyczną. Czysta berberyna jest toksyczna w dawce ok. 0,5 g. Alkaloidy berberysu wykazują właściwości hipotensyjne i żółciopędne.

UWAGI Wszystkie gatunki berberysów zawierają bioaktywne alkaloidy, a niektóre z nich używane są w lecznictwie z tych samych wskazań co B. vulgaris, np. gatunki chińskie.

Bergamotton

Bergamotton to podgatunek pomarańczy gorzkiej. Jest to roślina bogata we flawonoidy. Posiada więc właściwości antyutleniające. Wspomaga profil lipidowy krwi, a także korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego. Poprawia nastrój, zmniejsza uczucie zmęczenia i zapobiega depresji. Dodatkowo poprawia krążenie krwi i działa stymulująco na proces wydzielania kwasów trawiennych. Wykazuje on specyficzną aktywność przy hamowaniu cytochormu. Ma działanie termogeniczne, podnosi poziom testosteronu.

Dawkowanie: zalecana dawka nie powinna przekraczać 10-50mg na dobę. 

Beta-Alanina (Beta Alanina)

Beta alanina to preparat, który ma za zadanie zwiększać stężenie karnozyny w organizmie ludzkim. Pozwala ona na zwiększenie progu przemian beztlenowych, a także znacząco zmniejsza ryzyko występowania zakwasów. Chroni przed pojawieniem się uczucia zmęczenia w czasie aktywności fizycznej i działa antykataboliczne, dzięki czemu chroni tkanki mięśniowe przed uszkodzeniem. Sprzyja ona budowaniu masy mięśniowej, zwiększa możliwości fizyczne. Jej stosowanie przekłada się na wydłużenie treningu i zwiększenie obciążenia.

Beta-Alanina jest to prekursor karnozyny, która jest odpowiedzialna za wzrost pojemności buforującej mięśni. Aminokwas ten wpływa na zwiększenie mocy eksplozywnej mięśni oraz przyczynia się do budowy beztłuszczowej masy mięśniowej. Beta alanina odpowiada także za zwiększenie poziomu siły oraz wytrzymałości, jak i również ma istotne znaczenie w przyspieszeniu regeneracji powysiłkowej. Ma udział w syntezie białek tworzących mięśnie szkieletowe Co najistotniejsze, skuteczność beta alaniny została potwierdzona wieloma niezależnymi badaniami naukowymi przeprowadzonymi na osobach aktywnych fizycznie oraz sportowcach.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3.2-6,4 g na dobę. 

Beta-ekdyson

Beta-ekdyson to występujący w naturze związek steroidowy. Ma on kluczowy wpływ na poziom glukozy we krwi, a dodatkowo reguluje profil lipidowy. Jego spożywanie ma korzystny wpływ na pracę wątroby. Ponadto reguluje pracę układu nerwowego, dzięki czemu zwiększa odporność organizm na stres i zmniejsza uczucie zmęczenia. Wzmacnia układ immunologiczny. Wykazuje działanie antykataboliczne oraz bierze udział w procesie syntezy białek. Długotrwała suplementacja może prowadzić do przyrostu masy mięśniowej, zwiększenia zdolności siłowych i wytrzymałościowych.

Dawkowanie: zalecana dawka wynosi od 100 do 450 mg na dobę. 

Beta-glukan

Beta-glukan to związek, który pochodzi z błonnika pokarmowego. Badania wykazały, że związek ten ma korzystny wpływ na pracę organizmu. Ma on zmniejszać poziom złego cholesterolu we krwi. Istnieje podejrzenie, że beta-glukan wiąże kwasy żółciowe i dzięki temu przyczynia się do zahamowania wchłaniania ich przez układ pokarmowy. To doprowadza do sprawnego usuwania nadmiaru tłuszczu z organizmu. Posiada również działanie obniżające poziom cukru we krwi. Może zmniejszać ryzyko nadwagi i otyłości. Podnosi aktywność komórek układu immunologicznego.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Beta-Karoten (Beta Karoten)

Beta Karoten jest prekursorem witaminy A (nazywany także prowitaminą A) i jednym z wielu pigmentów 15 roślinnych znanych ogólnie jako karotenoidy. Jest to karotenoid najczęściej występujący w roślinach. Karotenoidy są silnymi przeciwutleniaczami, chroniącymi rośliny przed zniszczeniem przez wolne rodniki powstające pod wpływem szkodliwego promieniowania słonecznego; bez osłony karotenoidów rośliny szybko by usychały. Ludzie mogą korzystać z takiej samej ochrony, jedząc pożywienie zawierające dużą ilość beta-karotenu: marchew, bataty, kantalupę, dynię i warzywa liściowe. Do najbardziej zasobnych źródeł beta-karotenu należą glony - spirulina i dunaliella. Chociaż beta-karoten ulega w organizmie przemianie w witaminę A, ma własne cechy biologiczne. Jest silniejszym przeciwutleniaczem niż witamina A, a badania wykazały, że chroni organizm przed kilkoma rodzajami nowotworów, przede wszystkim nowotworami płuc. Działa także jako filtr, chroniąc soczewki oczu przed zaćmą. Wzmacnia ponadto system odpornościowy organizmu i pobudza komórki grasicy do produkcji limfocytów zapewniających organizmowi skuteczną ochronę.

Beta-karoten to barwnik, który znajduje się w roślinach o barwie czerwonej, żółtej i pomarańczowej. Ludzki organizm jest odpowiedzialny za przekształcanie beta-karotenu w witaminę A. Należy do grupy silnych antyoksydantów i ma on za zadanie utrzymać zdrowie skóry, wzroku, a także wszystkich funkcji neurologicznych zachodzących w ludzkim organizmie. Chroni oczy, a także zwiększa ich odporność na działanie promieniowania słonecznego. Chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i spowalnia procesy starzenia.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1,5-15mg na dobę. 

Beta-połiglikany

Beta-połiglikany - wpływają na funkcjonowanie układu immunologicznego. Występują na przykład w jeżówce, żeń-szeniu, hibiskusie, aloesie, wpływ na pracę serca. Działają uspokajająco na serca i płuca. Kumulują się w organizmie ludzkim. Występują w naparstnicy, miłku, konwalii. Glikozydy antrachinowe opisane zostały jako antrazwiązki., a glikozydy fenolowe jako arbutyna. Znaczenie lecznicze mają także glikozydy kumarynowe (występujące w nostrzyku żółtym i marzance wonnej), glikozydy flawonoidowe, antocyjanowe, cyjanogenne (głogu) i gorczyczne

Beta-sitosterol

Beta-sitosterol jest to fitosterol pochodzący z roślin. Ma on budowę podobną do cholesterolu. Dzięki temu związek ten reguluje poziom cholesterolu we krwi, a to za sprawą zmniejszenia ilości wchłanianej przez układ pokarmowy. Ma wpływ również na poziom hormonów płciowych, co pozwala na jego wykorzystanie w profilaktyce leczenia przerostu gruczołu krokowego. Ma szerokie zastosowanie, a najczęściej wykorzystuje się go przy łysieniu, suplementacji sportowej. Występuje w składzie preparatów zwiększających poziom testosteronu, spalaczy tłuszczu i o działaniu prozdrowotnym.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Betaina bezwodna

Betaina bezwodna to substancja, która została wyizolowana z buraków. Jest aminokwasem, który ma wpływ na redukowanie masy ciała i pozwala na szybką utratę zbędnych kilogramów. Jednocześnie przyczynia się do budowania masy mięśniowej. Może być stosowana w przypadku dolegliwości stawowych. Reguluje poziom homocysteiny, dodatkowo dba o prawidłową strukturę DNA. Jej zadaniem jest wspieranie trawienia i dodatkowo przyczynia się do spalania tłuszczu. Betaina bezwodna jest wykorzystywana najczęściej w suplementacji, ponieważ jej zaletą, jest wchłanianie i niezastąpiona dostępność biologiczna.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Betaina HCL

Betaina HCL jest organicznym związkiem chemicznym, który ma budowę cząsteczek o ładunkach dodatnich, które równoważą się z ładunkami ujemnymi. Związek ten ma za zadanie wspomagać pracę stawów, wątroby i innych narządów. Korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego. Jest wykorzystywana w celu zapobiegnięcia powstawania stanów zapalnych. Wykazuje działanie ochronne na komórki w ludzkim organizmie. Dzięki swojej budowę związek ten ma zdolność do przenoszenia innych składników. Wspomaga ona zwalczanie zaparć, biegunek i zgagi.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Bez czarny

Bez czarny to roślina, która znana jest ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. W medycynie ludowej wykorzystuje się ją przy gorączce i do złagodzenia kaszlu. Kwiaty bzu czarnego bogate są w kwasy organiczne, olejki, garbniki i sole mineralne. Taka kompozycja składników sprawia, że roślina ta ma działanie napotne i przeciwgorączkowo. Dodatkowo mają działanie moczopędne, dzięki czemu wspomagają oczyszczanie organizmu. Uszczelniają ściany nauczyć włosowatych i zwiększają ich elastyczność. Stosuje się są przy nerwobólach i rwie kulszowej.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Bez Czarny (Sambucus nigra)

Bez Czarny

OPIS Bez czarny jest wysokim krzewem (rzadko o pokroju drzewiastym) (do 6 m wys.). Ma nieparzystopierza-sto złożone liście i małe białe kwiaty zebrane w spłaszczone na szczycie podbaldachogrono. Owocami są mięsiste, czarne pestkowce, każdy z trzema podłużnymi nasionami. Roślina jest podobna do bzu amerykańskiego (S. canaden-sts), rośliny ozdobnej z jadalnymi owocami. W użyciu są także liście, kwiaty i korzenie bzu hedbu (S. ebulus).

POCHODZENIE Europa, Azja i Ameryka Północna (S. nigra); wschodnie części Ameryki Północnej (S. canadensis). Zazwyczaj zbierany ze stanu naturalnego we wschodniej Europie i Azji, ale hoduje się również na plantacjach, np. na Węgrzech.

SUROWIEC Wysuszone, przesiane kwiaty z szypulkami (Sambuci flos); świeże lub wysuszone owoce (Sambuci fructus), liście i korzenie.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec tradycyjnie napotny (kwiaty); moczopędny, przeczyszczający (owoce).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Kwiaty bzu tradycyjnie stosuje się w leczeniu przeziębień i nieżytów w obrębie górnych dróg oddechowych, jak również kataru siennego. Wysuszone owoce lub świeży sok są w pewnym zakresie stosowane ze względu na ich właściwości przeciwbólowe, moczopędne, przeczyszczające i napotne w stanach gorączkowych i nieżytach. Ponadto kwiaty bzu tradycyjnie wchodzą w skład różnych mieszanek ziołowych. Stosuje się je także do produkcji słabych napojów alkoholowych. Owoce są powszechnie używane do barwienia produktów spożywczych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar (3 g kwiatów lub 10 g owoców na 150 mL wrzącej wody) pity jest kilka razy w ciągu dnia (średnia dobowa dawka to 10-15 g). Stosuje się także ekstrakty i nalewki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Rutyna (ok. 2%), izokwer-cytryna i hiperozyd są głównymi flawonoidami w kwiatach i owocach. Kwiaty zawierają także kwas chloro-genowy (około 3%), inne kwasy organiczne i triterpe-ny - gl. a-amyrynę i P-amyrynę (ok. 1%), natomiast owoce mają 3% garbników i kilka antocyjanów (sam-bucyna, sambucyjanina, chryzantemina - wszystkie są glikozydami cyjanidyny). W nasionach występują glikozydy cyjanogenne (sambunigryna, prunazyna i ho-lokalina). W korze występują lektyny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Dowody wskazują, że kwiaty mają działanie moczopędne, przeczyszczające, przeciwzapalne i przeciwwirusowe. Obecności antocyjanów przypisuje się działanie przeciwwolnorodnikowe owoców.

BHB

BHB to związek, który najczęściej jest stosowany jako wsparcie dla diety ketogenicznej. Jego poziom najlepiej podnosić, kiedy organizm jest w fazie długotrwałego postu, dzięki czemu zmniejsza on działanie stresu oksydacyjnego i charakteryzuje się działaniem neuroprotekcyjnym. Ma korzystne działanie na pracę wątroby, a to dzięki temu, że przyczynia się do zahamowania sygnalizacji insulinowej. Wspomaga regulację poziomu złego cholesterolu we krwi. Jest czynnikiem, który może wspomóc odchudzanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to około 10-12g na dobę. 

Białka mleka

Białka mleka to grupa protein, które wchodzą w skład białek kazeinowych. Stanowią one około 80% składu. Pozyskuje się je z mleka krowiego, a do tego wykorzystywane są procesy mikrofiltracji. Białka mleka znajdują zastosowanie w przemyśle żywieniowym, a najczęściej wykorzystuje się je w suplementach diety dla sportowców. Białka mleka są tańsze w produkcji, dlatego też suplementy diety, które zawierają je w swoim składzie charakteryzują się niską ceną. Mają one wysoki profil aminokwasowy, dzięki czemu wspomagają budowę masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 30-90 g na dobę. 

Białka niepełnowartościowe

Białka niepełnowartościowe ich skład jest niepełny, przez co niemożliwe, jest ich wykorzystanie we właściwy sposób do syntezy białek. Ich spożywanie nie daje gwarancji osiągnięcia przebiegu procesów wewnątrzustrojowych. Białka niepełnowartościowe to przede wszystkim proteiny roślinne, które nie mają wysokiej wartości odżywczej. Możliwe jest podzielanie białek niepełnowartościowych, a następnie ich kompozycja, która pomoże otrzymać kompletne białka. W suplementacji białka niepełnowartościowe są jedynie dodatkiem do odżywek pełnowartościowych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Białko

Białko - jest to składnik odżywczy, po wodzie najobficiej występujący we wszystkich organizmach żywych. Nie tylko buduje struktury organizmu, a więc komórki, tkanki i szkielet, ale także tworzy inne czynniki funkcjonowania ciała, jak hormony, przeciwciała, DNA i substancje trawienne. Białko umożliwia wzrost dziecka, a kiedy człowiek przestaje rosnąć, dostarcza „części zamiennych", odtwarzając zużyte komórki. Różne białka, na przykład znajdujące się w czerwonych krwinkach czy komórkach układu odpornościowego, ulegają ciągłemu rozkładowi i muszą być odbudowywane. Białka służą także jako źródło energii i ciepła - l g białka dostarcza organizmowi 4 kalorie. Najbogatszym dietetycznym źródłem białka jest pożywienie pochodzenia zwierzęcego: jaja, mięso, produkty mleczne, ryby. Białko składa się z aminokwasów, podobnie jak ściana z cegieł, a w czasie procesu trawienia jest rozkładane w organizmie na owe podstawowe cegiełki, czyli aminokwasy, wchłaniane następnie do krwiobiegu i ponownie „układane" w nowej syntezie białka. Ponad dwadzieścia aminokwasów łączy się w różne formy, tworząc wiele różnych rodzajów białek, np. włosy, paznokcie, kości, a proces ten nadzorowany jest przez kwasy nukleinowe RNA i DNA, które zawierają nasz kod genetyczny. Dziewięć aminokwasów nie może być produkowanych w organizmie i muszą być dostarczane z pożywieniem; są to aminokwasy nazywane „niezbędnymi". 16 Odpowiednia ilość białka w diecie jest sprawą najwyższej wagi. Zależy od niej zdrowie, rozwój, funkcjonowanie i odnawianie się struktur organizmu. Objawy niedoboru są bardzo różne, od wypadania włosów, łamliwości paznokci i rogowacenia skóry - do zmęczenia, niedokrwistości i osłabienia popędu seksualnego. Stwierdzono, iż różne aminokwasy, zarówno te niezbędne, jak i pozostałe, oprócz tego, że tworzą białka, przynoszą organizmowi specyficzne korzyści. Preparaty aminokwasów dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością.

Białko (proteiny)

Białko (proteiny) to związki, które nalezą do grupy składników odżywczych. Są one niezbędne dla organizmu ludzkiego i wspomagają prawidłową budowę i pracę komórek i tkanek. Pod względem chemicznym są one określane jako polimery, a zbudowane są z aminokwasów, które tworzą atomy węgla, tlenku azotu, wodoru i siarki. Stanowią podstawowy składnik budulcowy, wchodzą w skład tkanek, hormonów, enzymów i substancji aktywnych, które występują w organizmie ludzkim.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1,7-2,5 g białek na każdy kilogram masy ciała na dobę. 

Białko serwatkowe

Białko serwatkowe to proteiny, które pochodzą z mleka. W suplementacji stanowią one około 20% składu, a dostępne są one w koncentratach, izolatach i hydrolizatów. Uzyskuje się je przy pomocy wykorzystania technologii do minkrofiltracji, ultrafiltracji, a także wymiany jonowej. Wyróżniają się one, ponieważ wykazują one wysoką wartość biologiczną. Są bogatym źródłem aminokwasów egzogennych, a wykorzystywane są one na potrzeby suplementacji sportowej. Polecane są one dla sportowców, którzy chcą zwiększyć masę mięśniową. Mają działanie anaboliczne i antykataboliczne.

Dawkowanie:  zalecana dawka to około 30-90g na dobę.

 

Białko wzorcowe

Białko wzorcowe to białko, które składa się z profilu aminokwasów, które są potrzebne dla organizmu człowieka. To właśnie one stanowią swoisty punkt dla odniesienia, dzięki czemu pozwalają ocenić wartość pokarmową. Za białka wzorcowe uznaje się te, które pochodzą z kurzych jaj, a także proteiny, które wywodzą się z mleka matki. Zaleca się ich spożywanie każdemu bez względu na aktywność fizyczną, wiek i płeć. Ich stosowanie pozwala na regulowanie pracy organizmu i przyśpieszenie budowy masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2g na każdy kilogram macy ciała na dobę.

Biedrzeniec Anyż

Biedrzeniec Anyż - jest silnie pachnącą rośliną pochodzącą znad Morza Śródziemnego, rosnącą dziko, ale także uprawianą. Jego słodkawe nasiona są przyprawą w kuchni śródziemnomorskiej, używaną głównie do wydobycia smaku potraw. Napar z anyżu ułatwia trawienie, likwiduje wzdęcia, poprawia apetyt, łagodzi skurcze żołądka, nudności i kolki u dzieci. Kleik z anyżu wzmaga wytwarzanie mleka u karmiących, uważa się też, że napar przyspiesza opóźnione krwawienie miesiączkowe. Kleik przyrządza się gotując łyżeczkę pokruszonych nasion w pól litra wrzątku i odcedzając nasiona po zaparzeniu. Napar zaparza się przez dziesięć minut, zalewając łyżeczkę pokruszonych nasion filiżanką wrzątku. Anyżu używa się w ziołowych kuracjach odchudzających, ponieważ przyspiesza przemianę materii i wyzwala energię. Dostępny w większych sklepach ze zdrową żywnością i sklepach zielarskich

Biedrzeniec Anyż (Pimpinella anisum)

Biedrzeniec Anyż

OPIS Jest to rzadko rosnąca roślina jednoroczna (do 0,5 m wys.), o zróżnicowanych liściach wyrastających ze smuklej łodygi. Dolne liście są okrągłe i całobrzegie, podczas gdy górne są sieczne. Kwiaty są liczne, małe i białe, zebrane w typowy hałdach. Owocem są małe, szarozielone nasiona (dl. ok. 2 mm).

POCHODZENIE Wschodnie regiony Morza Śródziemnego (prawdopodobnie głównie Grecja i Egipt) i zachodnia Azja; uprawiany w wielu regionach świata.

SUROWIEC Dojrzałe, wysuszone nasiona (Anisi fru-ctus) i olejek eteryczny, destylowany z dojrzałych owoców (Anisi aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wykrztuśny, wiatropędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Zarówno owoc, jak i olejek są tradycyjnym lekiem w nieżytach górnych dróg oddechowych (przeziębienia i grypa, kaszel, zapalenie oskrzeli), a także w zaburzeniach trawienia (niestrawność, wzdęcia, kolki). W dużych dawkach olejek jest odkażający i rozkurczający, był też używany jako mazidlo pobudzające oraz przeciw pasożytom zewnętrznym. Wiele leków na kaszel zawiera wyciąg z anyżku lub olejek anyżkowy, nie tylko dla jego właściwości leczniczych (wykrztuśny), lecz też w celu poprawienia zapachu i smaku.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosuje się herbatę ziołową przygotowaną z 3 g dojrzałych owoców, rozdrobnionych bezpośrednio przed użyciem. Dawka dobowa nie powinna przekraczać 5 g owoców albo 0,3 g olejku.

SUBSTANCJE AKTYWNE Owoc zawiera do 5% olejku eterycznego, w którym głównym składnikiem jest trans--anetol (do 90%), który odpowiada także za smak i zapach. Mniej ważnymi składnikami olejku są estragol (metylochawikol, do 4%), keton anyżowy, aldehyd anyżowy i kwas anyżowy. Olejek przechowywany w temperaturze pokojowej na świetle może zawierać niewielkie ilości 4,4’-dimetoksystilbenu, związku estrogennego.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Anetol ma potwierdzone działanie wykrztuśne, rozkurczające i przeciwdrobnoustrojowe. Działanie wiatropędnie jest słabsze niż w przypadku innych olejków (kminkowego, koprowego). Wyraźne właściwości wykrztuśne są związane z pobudzaniem przez anetol nabłonka migawkowego oskrzeli.

UWAGI Anyżek jest popularną przyprawą i jest łatwo rozpoznawalny w jedzeniu i napojach alkoholowych (m.in. w absyncie, likierach anyżowych: anisette, pemod, pastis i sambuca) dzięki wyraźnemu zapachowi.

Biedrzeniec mniejszy

Biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga) to roślina, która wywodzi się z rodziny selerowatych. Jest to roślina popularna na terenach całego Starego Kontynentu, a także Azj. Ma ona właściwości prozdrowotne, które wykorzystuje się w medycynie naturalnej. Wykorzystuje się ją jako środek leczniczy, a to dzięki temu, że wspomaga ona zwalczanie dolegliwości i wspomaga zwalczanie wielu chorób. Jest skuteczna przy zwalczaniu zapaleń występujących w obrębie układu oddechowego. Korzystnie wpływa na pracę układu pokarmowego, przyczyniając się do zwalczania biegunek i wzdęć.

Dawkowanie: kilka razy dziennie po kilka gramów. 

Biedrzeniec Wielki (Pimpinella major)

Biedrzeniec Wielki

OPIS Jest to bylina lub krzewinka (do 1 m wys.) o wzniesionej łodydze, z której wyrastają pierzaste liście, bezlistne łodygi kwiatowe o białych, nagich kwiatach zebranych w podwójny baldach, oraz małych, nagich nasionach. Jest blisko spokrewniona z P. saxífraga (biedrzeniec mniejszy). P peregrina pochodząca ze wschodniej części regionu Morza Śródziemnego jest uważana za zafałszowanie Pimpinellae radix.

POCHODZENIE Cała Europa i Azja Zachodnia; wprowadzony w Ameryce Północnej. Surowiec pozyskiwany jest ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Głównie suszone kłącza i korzenie P major i P saxífraga (Pimpinellae radix); zwyczajowo także nadziemne części rośliny.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek łagodnie wykrztuśny; odkażający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kłącza i korzenie stosuje się głównie w leczeniu nieżytów i zakażeń górnych dróg oddechowych. Naparami lub nalewkami płucze się gardło w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Sproszkowany surowiec lub wyciągi są często składnikiem preparatów na oskrzela. Ziele biedrzeńca (części nadziemne) jest tradycyjnie stosowane wewnętrznie w przypadku schorzeń płuc, chorób układu moczowego i pokarmowego, zewnętrznie zaś w żylakach i trudno gojących się ranach. Dla żadnego z tych wskazań nie potwierdzono naukowo skuteczności.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Odpowiednia dawka dobowa wynosi 6-12 g suszonego kłącza i korzenia, a przyjmuje się ją w postaci herbatki lub nalewki (stosunek surowca do rozpuszczalnika wynosi 1:5). Napar lub nalewka posłodzone miodem mogą być przyjmowane jako lekarstwo na kaszel kilka razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Podziemne części zawierają olejek eteryczny (do 0,7%), w którego skład wchodzą głównie: ester kwasu tiglowego i ester epoksypseudo-izoeugenolowy kwasu 2-metylomaslowego. W olejku obecne są także nieliczne tri-nor-seskwiterpeny (Cl2) takie jak geijeren, pregeijeren, oraz seskwiterpeny (P-bisabolen i 1,4-dimetyloazulen). Znaleziono także kilka furanokumaryn (do 2%), a także sitosterol, feno-lokwasy i ślady poliacetylenów.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Jest prawdopodobne, że olejek eteryczny, a także saponiny są odpowiedzialne zarówno za działanie wydzielnicze i rozluźniające wydzielinę, które składają się na wykrztuśne działanie surowca.

Bieluń Dziędzierzawa (Datura stramonium)

Bieluń Dziędzierzawa 

OPIS Jednoroczna roślina zielna (do 1,5 m wys.), z dużymi nieprzyjemnie pachnącymi liśćmi. Ma białe lub purpurowe kwiaty w kształcie trąbki. Owocem są kolczaste torebki z czarnymi nasionami kształtu nerkowa-tego.

POCHODZENIE Tropikalne rejony Ameryki Północnej (obecnie kosmopolityczny chwast). Uprawiane są dwie odmiany, o gładkich owocach var. inermis i purpurowych kwiatach var. tatula.

SUROWIEC Głównie liście (Stramoniifolium), czasami nasiona (Stramonii semen).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciw-astmatyczny, uspokajający, przeciwbólowy (również środek odurzający).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Surowiec używany jest jako środek przeciwbólowy, składnik syropu na kaszel, w postaci papierosów w leczeniu astmy i innych zaburzeń oddechowych. Czysty związek atropi-na/hioscyjamina to spazmolityk i środek rozszerzający źrenicę oka. Skopolamina w postaci plastrów na skórę stosowana jest w leczeniu zaburzeń emocjonalnych, a w postaci iniekcji w leczeniu choroby Parkinsona i bolesnych skurczów narządów wewnętrznych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Maks. dawka dzienna atropiny w postaci iniekcji to ok. 2 mg (pojedyncza dawka to 0,25-0,5 mg). Stosowana w postaci kropli do oczu w stężeniu 0,5-3%. Plastry na skórę, które przykłada się za uchem, zawierają 1,5 mg skopolaminy.

SUBSTANCJE AKTYWNE Wysuszone liście zawierają 0,2-0,65% alkaloidów tropanowych, z których hioscyja-mina (aż do 70%) i skopolamina (= hioscyna) (aż do 20%) stanowią główne składniki. W trakcie izolacji tworzy się z hioscyjaminy racemiczna atropina. Obecne są także wi-tastramonolid i kumaryny (umbeliferon, skopolina). 

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Skopolamina i hioscyja-mina blokują muskarynowe receptory acetylocholiny, wykazując efekt parasympatykolityczny. Powodują przyspieszenie czynności serca, zmniejszają tonus mięśni gładkich, zmniejszają wydzielanie potu i rozszerzają źrenice. Skopolamina działa depresyjnie, nasennie na ośrodkowy układ nerwowy, a w większych dawkach wywołuje halucynacje, które mogą trwać przez kilka godzin.

Bifidobacterium bifidum

Bifidobacterium bifidum to bakterie, które charakteryzują się gramem dodatnim. Są one nieruchome, beztlenowe i mają podłużny kształt. W ludzki organizmie występują one jedynie w jelicie grubym, u kobiet w pochwie i mleku matki. Szczepy tych bakterii wykorzystywane są w probiotykach, a ich włączenie do diety prowadzi do zwalczania biegunek i regulowania równowagi bakteryjnej w organizmie. Wspierają pracę układu odpornościowego, przyczyniając się do poprawienia reakcji przeciwciał.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

bifidobacterium breve

bifidobacterium breve jest bakterią, która naturalnie występuje w organizmie człowieka, a znajduje się ona w jelicie grubym. Jej obecność jest konieczna, ponieważ ma ona korzystny wpływ na procesy trawienia, a także wpływa na ogólny stan zdrowia człowieka. Jest ona wykorzystywana do absorbcji składników pokarmowych, a także regulowania soków trawiennych. Jej zadaniem jest syntezowanie kwasów organicznych, a także mlekowych, co zmienia zasadowość jelit. Stosuje się ją przy antybiotykoterapii, przy dolegliwościach układu pokarmowego, a także przy kandydozie.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.  

bifidobacterium infantis

bifidobacterium infantis jest bakterią kwasu mlekowego, która naturalnie występuje w organizmie człowieka, znajduje się ona w układzie trawiennym. Jest to bakteria należąca do grupy beztlenowych. Jej stosowanie może przynieść pozytywne skutki przy zwalczaniu dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego. Przyczynia się do zmniejszenia stanów zapalnych, zmniejsza biegunki, zaparcia i wzdęcia. Dodatkowo wzmacnia inne bakterie jelitowe, a dzięki temu przyczynia się do poprawienia reakcji układu immunologicznego.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Bioflawonoidy

Bioflawonoidy ( Witamina P ) - grupa składników blisko powiązanych z witaminą C i występujących w wielu różnych roślinach, przede wszystkim w owocach cytrusów. Wszystkie bioflawonoidy mają właściwości przeciwutleniające i zwiększają skuteczność witaminy C. Wraz z nią wzmacniają naczynia włosowate i zapobiegają nadmiernym krwawieniom w czasie miesiączki. Działają także przeciwwirusowo i przeciwzapalnie, chroniąc organizm przed działaniem wolnych rodników i hamując wydzielanie histaminy. Dlatego bioflawonoidy wskazane są w stanach zapalnych i odczynach alergicznych. Kilkaset flawonoidów zidentyfikowano w owocach, warzywach, orzechach, ziarnach, liściach i kwiatach. Cebula i czosnek okazały się bogatym źródłem kwercetyny - bioflawonoidu o działaniu przeciwnowotworowym, który, jak wykazano, hamuje wzrost kilku rodzajów komórek nowotworowych, między innymi nowotworu piersi, jajników i krwi. 17 Kwercetyna okazała się także skuteczna w przypadku wzdęcia, w zapobieganiu zaćmy na de cukrzycy i w leczeniu opryszczki wargowej. Czereśnie, owoce głogu, czarne i inne jagody zasobne są w antocyjany i proantocyjany, a więc flawonoidy, które dają owocom ich ciemnofioletowy kolor i które są silnymi przeciwutleniaczami, zapobiegającymi uszkodzeniom powodowanym przez wolne rodniki i pomagającymi w zachowaniu zdrowych naczyń i kości. Gryka zawiera bogactwo rutyny, bioflawonoidu chemicznie podobnego do hesperydyny zawartej w owocach cytrusowych, dobrze znanej jako lek stosowany w przypadku hemoroidów, żylaków i nadciśnienia. Ponieważ bioflawonoidy wzmacniają naczynia włosowate, pomagają w leczeniu wrzodów dwunastnicy i wylewów krwawych do siatkówki oka.

Biotyna (Witamina H)

Biotyna (Witamina H)- rozpuszczalna w wodzie witamina z grupy B, która nie rozkłada się pod wpływem ciepła. Bierze udział w przemianie glukozy, ponieważ wzmaga działanie insuliny i dlatego możnają stosować do kontrolowania poziomu cukru w cukrzycy. Pomaga także w wykorzystywaniu przez organizm białek, kwasu foliowego i witaminy B^. Biotyna syntezowana jest w organizmie przez florę bakteryjną jelit, a więc prawidłowa flora jest ważnym czynnikiem w utrzymaniu właściwego poziomu biotyny i zapobieganiu objawom jej niedoboru. Dlatego najlepiej jeść jaja ugotowane, ponieważ ich surowe białko zawiera dużo awidyny, która wiąże biotynę i tym samym uniemożliwia jej wchłanianie. Biotyna pomaga w utrzymaniu dobrego stanu skóry i łagodzi jej dolegliwości - egzemę oraz stany zapalne. Łagodzi także bóle mięśni i wiele wskazuje na to, że zapobiega siwieniu włosów. Niedobór biotyny objawia się wystąpieniem egzemy i stanów zapalnych skóry, brakiem apetytu, zmęczeniem i bólem mięśni. Biotyna jest użyteczna w leczeniu włosów i skóry głowy. Czasami na przykład stosuje się jej preparaty w przypadku łysienia i łojotokowego zapalenia skóry głowy u dzieci. Najlepszym naturalnym źródłem biotyny są drożdże piwne, wątroba, brązowy ryż, orzechy, żółtko jaj, mleko i owoce. Dziennie zaleca się dawkę 150-300 mikrogramów. Zapotrzebowanie organizmu na biotynę wzrasta w okresie ciąży i karmienia piersią.

Bluszcz Pospolity (bluszcz pospolity)

Bluszcz Pospolity

OPIS Krzew pnący za pomocą korzonków czepnych. Liście wegetatywne są trzy lub pięcioklapowe i dużo mniejsze od liści na pędach kwiatonośnych (większe, owalne i calobrzegie). Niepozorne kwiaty pojawiają się w grupach, a po nich czarne jagody.

POCHODZENIE Zachodnia Azja i Europa (środkowa, zachodnia i południowa).

SUROWIEC Liście (Hederae folium), czasami zdrewniałe pędy (homeopatia).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Wykrztuśne, rozkurczowe, pobudzające wydzielanie.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi z suchych liści są stosowane w kaszlu, stanach skurczowych oskrzeli i przewlekłych nieżytach układu oddechowego. Wykazują także obiecujące działanie przeciwgrzybicze na Candidaalbicans, przeciwpasożytnicze. Wyciągi z drewna są głównie stosowane jako składniki kremów, lotio-nów, szamponów (jako zmiękczacze i celem uzyskania poprawy w chorobach skóry) oraz w produktach przeciw celulitusowi.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna liści 0,3 g lub 1,5 g dwa razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liście zawierają 5-8% saponin kwasu oleanolowego, hederageninę i bojgeninę, zwanych hederasaponinami. Z nich hederasaponina C jest głównym składnikiem w ilości do 7%. W suchych liściach saponiny monodesmozydowe mogą powstawać w wyniku hydrolizy. Obecne są także różne fenole takie jak poliacetyleny, falkarinol, falkarinon i 1 l-dehyrdo-falkarinol. Nasiona zawierają duże liści saponin i mogą być toksyczne dla ludzi.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Właściwości wykrztuśne saponin można tłumaczyć przez bezpośrednie pobudzanie nervus vagus w żołądku. Kilka badań z podwójną ślepą próbą wykazało skuteczność leczenia przewlekłego zapalenia oskrzeli z niewielkimi lub nie występującymi działaniami ubocznymi w dawce odpowiadającej 200 mg surowego ziela dziennie (dzieci) lub 400 mg (dorośli). Saponiny (lub ich pochodne monodesmozydy) są cytotoksyczne i wywołują hemolizę w większych stężeniach. Falkarinol jest alergenem skórnym i występuje w innych gatunkach Araliaceae, np. gatunki Schefflera.

Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.)

Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.) z rodziny wargowych. (Labiatae) występuje w zaroślach i młodszych, rzadszych lasach liściastych na dobrej ziemi, w niezbyt suchych stanowiskach. Czterograniasta łodyga tej trwałej rośliny pełza po ziemi, tworząc boczne pędy na kolankach, a ponieważ jest żarłoczna, jak większość z tej rodziny botanicznej - ukorzenia się w kierunku lepszej gleby. Liście naprzemianległe, na długich ogonkach, o nerkowatym lub sercowym pokroju nierówno owłosione i brzegami karbowane. Kwitnące od kwietnia do czerwca odnogi, prostując się tworzą pozorne baldachy jasnofioletowych, rzadziej krwistoczerwonych nielicznych kwiatków. Zbiera się w okresie kwitnienia. Po ususzeniu należy odrzucić łodygi. Surowiec nie ma zapachu, smak korzennie gorzki, trochę drapiący. Ziele działa moczopędnie, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, oczyszczająco, wzmacniająco, rozkurczowo, wspomaga przemianę materii. Napar z 1 łyżeczki ziela na szklankę wrządku 2-3 razy dziennie stosuje się przy zapaleniach błony śluzowej nosa, jamy ustnej, oskrzeli, krtani, przy kaszlu, astmie, niedokwaśności żołądka, w stanach neurastenicznych i histerycznych

Bobrek Trójlistny (Menyanthes trifoliata)

Bobrek Trójlistny

OPIS Mięta jest kłączową rośliną zielną o liściach podługowatych, żywozielonych, zwykle nagich liściach z mocno ząbkowanym i falistym brzegiem oraz z wydłużonymi kłosami białych kwiatów. Zewnętrznie jest podobna do mięty polnej (M. awensis), lecz odróżnia się od niej białymi kwiatami i charakterystycznym, niechlodzącym zapachem (brak mentolu). Gatunkiem często uprawianym w ogrodach jest M. spicata var. crispa (wcześniej uważana za odrębny gatunek M. crispa). Innym europejskim gatunkiem jest mięta polej (M. pulegium), pełzające ziele o drobnych liściach i charakterystycznym zapachu.

POCHODZENIE Mięta ogrodowa pochodzi z Europy jako hybryda między M. suaveolens (mięta wonna, odmiana Vańegata znana jest jako mięta ananasowa) iM. kmgifolia (mięta długolistna). Przemysłowe uprawy w celu pozyskania olejku skoncentrowane są w USA (stany Waszyngton, Oregon i Idaho), lecz suszone liście wytwarza się także w Egipcie i krajach Europy Wschodniej.

SUROWIEC Liście (Menthaecrispaefolium) lub olejek eteryczny (Menthae cńspae aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Liście: środek żołądkowy, wiatropędny; olejek: przeciwdrobnoustrojowy, ułatwiający oddychanie.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liść mięty zielonej jest stosowany - podobnie jak mięta pieprzowa -w leczeniu zaburzeń trawienia, lecz w innych wskazaniach już nie. Olejek jest używany głównie do inhalacji w leczeniu nieżytów, jest też składnikiem płynów do płukania ust, past do zębów i gum do żucia.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przyjmuje się ok. 1—1,5 g suszonych liści na filiżankę wrzącej wody, trzy razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek mięty zielonej zawiera co najmniej 50% karwonu jako główny składnik, a także małą ilość limonenu. Innych składników powinno być mniej niż 2% każdego, a pulegonu mniej niż 0,5%. Liście zawierają także flawonoidy i garbniki. Pulegon, główny składnik olejku mięty polej, ma działanie poronne i jest hepatotoksyczny (przyjęcie 30 mL może być śmiertelne). Stosowany jest przeciw pasożytom zewnętrznym.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Liść mięty zielonej ma ograniczone zastosowanie w medycynie, lecz olejek jest ważny w higienie jamy ustnej.

Bodziszek Cuchnący (Geranium robertianum)

Bodziszek Cuchnący

OPIS Roślina (do 0,5 m wys.) z bardzo aromatycznymi, głęboko wcinanymi, czerwono-zielonymi liśćmi i małymi różowymi kwiatami oraz prostokątnymi, kropkowanymi owocami. Inne gatunki używane w medycynie tradycyjnej (i jako rośliny ogrodowe) to G. ma-culatum, G. dissectum i G. sanguineum. Geranium nepa-lense i G. wallichianum są używane w garbarstwie i do barwienia.

POCHODZENIE Europa i Azja, zawleczona do Ameryki Północnej i Południowej (G. robertianum); wschodnie i środkowe rejony Ameryki Północnej (G. macula-tum).

SUROWIEC Całe suszone ziele (Geranii robertiani herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwzapalny, przeciwbiegunkowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Geranium jest tradycyjnie używane w leczeniu lekkich biegunek oraz infekcji dróg moczowych. Zewnętrznie jest używany jako lek hamujący krwawienia i ciężko gojące się rany, egzemy i zapalenia jamy ustnej. Może być wykorzystywany w nadmiernych krwawieniach menstruacyjnych, wrzodach żołądka. Świeże kłącza G. robertianum są używane w homeopatii.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar z dwóch łyżeczek od herbaty (suche ziele) lub jedna łyżeczka (suchy korzeń). Używany jest w homeopatii w potencji D1. Wyciągi z Geranium są składnikami tabletek i nalewek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny ma nieprzyjemny zapach (zawiera geraniol, germakran D, limonen, linalol i terpineol) i może być pozyskiwany z liści. Głównymi fenolami obecnymi w liściach są kwas feru-lowy, kawowy, rutyna, kemferol i kwercetyna. Gatunki Geranium są bogate w galo i elagotanolidy (do 30%). Głównym składnikiem G. robertianum jest geranina.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki mają działanie ściągające i są stosowane jako leki antyseptyczne i przeciwzapalne ze względu na możliwość denaturacji białek. Mają też działanie przeciwbiegunkowe, ochronne na skórę, błonę śluzową i na naczynia włosowate.

Bor

Bor jest pierwiastkiem, który należy do grupy mikroelementów. Bor jest niezbędny do przeprowadzenia procesów syntezy kwasów nukleinowych. Pierwiastek ten bierze udział w regulacji gospodarki wapniowej, a dzięki czemu zapobiega on uwalnianiu nadmiaru wapnia z kości. Ma wpływ na układ mięśniowy, stymulując jego tkankę, a także jest stymulatorem dla wielu enzymów, a dzięki temu reguluje przebieg procesów przemiany materii. W suplementacji sportowej bor nie jest używany często, a jego nadmiar jest toksyczny.

Bor to pierwiastek niemetaliczny, bardzo aktywny biologicznie, śladowy, wzmacnia proces wchłaniania przez organizm wapnia i magnezu. Bor współoddziałuje także z potasem, 19 witaminą D i metioniną, a ponadto, jak się okazuje, podnosi u kobiet poziom estradiolu, najbardziej aktywnego z estrogenów. Dzięki tej ostatniej właściwości bor może korzystnie działać na organizm kobiecy w okresie menopauzy, kiedy to spada poziom estrogenów i upośledzone jest wchłanianie wapnia. Stwierdzono również, że bor skutecznie łagodzi objawy artretyzmu, w szczególności w młodym wieku. Objawy niedoboru tego pierwiastka obejmują demineralizację i kruchość kości, artretyzm, niski poziom estrogenów podczas menopauzy i spowolnienie wzrostu. Najlepszym naturalnym źródłem boru są owoce i warzywa. Dawka uzupełniająca w formie preparatu wynosi 3 mg dziennie.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Borówka brusznica

Borówka brusznica zwana również czerwoną. Jest rośliną, której owoce mają wiele właściwości prozdrowotnych i wykorzystywane są od lat w medycynie naturalnej. Wykazują one potencjał do wykorzystania ich przy zaburzeniach pracy układu moczowego, układ pokarmowego i wydalniczego. Współczesna fizjoterapia zaleca stosowanie borówki czerwonej w celu złagodzenia problemów żołądkowych, a także regulacji pracy przewodu pokarmowego. Owoce tej rośliny okazują się skuteczne w walce z otyłością. Polifenole w nich zawarte zwiększają aktywność lipazy trzustki, a jest to enzym, który bierze udział w trawieniu tłuszczy.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Borówka czarna

Borówka czarna (Jagoda czarna) jest rośliną mającą szerokie zastosowanie. Owoce tej rośliny zalecane są przy diecie przeciwnowotworowej, ponieważ w ich soku znajdują się kwas foliowy, kwas elagowy i przeciwutleniacze, które niwelują substancje rakotwórcze. Zawierają glikozydy, które mają działanie zbliżone do insuliny, a dzięki temu przyczyniają się do obniżenia poziomu glukozy we krwi. Suszone wyciągi z borówki czarnej mają działanie uspokajające i przeciwbólowe. Mogą wspomagać zwalczanie kaszlu, posiadają działanie przeciwbakteryjne.

Borówka czarna to mała krzewinka, zwana także czarną jagodą - rosnąca na ubogich, piaszczystych glebach, a także na torfowiskach. Surowcem leczniczym są jagody i liście. Borówka jest bogata we flawonoidy, przede wszystkim w proantocyjanidyny i antocyjanidy-ny, które są silnymi przeciwutleniaczami, a także działają przeciwzapalnie, wzmacniają naczynia włosowate i kolagen. Wyciągów z borówki bogatych w antocyjani-dyny używa się coraz częściej w leczeniu chorób oczu, np. krótkowzroczności; poprawiają one też widzenie w ciemności i mogą częściowo odwrócić zwyrodnienie siatkówki spowodowane cukrzycą. Napary z liści działają odkażająco, używa się ich w leczeniu biegunki i czerwonki, są też środkiem moczopędnym. Kapsułki i mieszanki ziołowe na poprawę wzroku dostępne są w większych sklepach ze zdrową żywnością.

 Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Borówka Czernica (Vaccinium myrtillus)

Borówka Czernica

OPIS Pospolita krzewinka (do 80 cm wys.), o małych, ząbkowanych liściach, białych dzwonkowatych kwiatach i granatowych jagodach (ok. 8 mm śr.).

POCHODZENIE Chłodne i umiarkowane obszary półkuli północnej (powszechna w Europie, ale też w Azji, i Ameryce Północnej). Jagody i liście zbiera się ze stanu dzikiego.

SUROWIEC Suszone, dojrzałe owoce (Myrtillifructus) oraz w mniejszym zakresie liście (Myrtilli folium).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwbiegunkowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Owoce i wyciągi owoców są polecane w leczeniu biegunek, zwłaszcza u dzieci. Zewnętrznie mogą być zastosowane w zapaleniach śluzówek jamy ustnej i gardła. Tradycyjnie do poprawy stanu układu naczyniowego oraz widzenia. Liście stosowane są przeciwko cukrzycy, artretyzmowi i dnie, złemu krążeniu i niedomaganiom układu pokarmowego, nerek i dróg moczowych, zewnętrznie zaś w zapaleniach śluzówek, skóry, hemoroidach i innych schorzeniach skórnych.

PRZYGOTOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Zalecana jest dawka dobowa 20-60 g suszonych jagód, podczas gdy nie poleca się już obecnie przyjmowania przetworów z liści, ponieważ wykazano, że ciągłe ich stosowanie może wywoływać działania niepożądane.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem są garbniki katechinowe (do 12%) i proantocyjanidyny. Obecne są także antocyjany, flawonoidy, glikozydy irydoidowe (asperulozyd, monotropeina), a także fenolokwasy. Podobne składniki zawarte są w liściach. Nadziemne części zawierają bicykliczny alkaloid chi-nolizydynowy - epimirtynę. Arbutyna i inne pochodne hydrochinonu (zob. Arctostaphybs) są praktycznie nieobecne.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Surowiec obniża poziom cukru i tłuszczu we krwi. Ma działanie przeciw-drobnoustrojowe, przeciwwirusowe, przeciwpotne i przeciwwrzodowe. Poprawia też stan kapilarnych naczyń krwionośnych, ułatwia gojenie ran i hamuje agregację płytek krwi. Te właściwości można wyjaśnić obecnością wymienionych metabolitów wtórnych.

Boswellia Serrata

Boswellia Serrata to ekstrakt z drzewa, które rośnie na terenie Indii. Roślina ta wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Składniki aktywne zawarte w wyciągu wspierają pracę organizmu na wielu płaszczyznach. Wspiera układ trawienny i zmniejsza ryzyko rozwoju chorób metabolicznych. Wspomaga zwalczanie stanów zapalnych, a także niweluje ból stawów. Wykazuje działanie ochronne dla serca, a dodatkowo przyczynia się do zmniejszenia poziomu złego cholesterolu. Ma działanie antybakteryjne i przeciwwirusowe.

Boswellia serrata to składnik wykazujący działanie przeciw zapalne , przez co skutecznie zwalcza stany zapalne powodujące ból w stawach. Ekstrakt Boswellia Serrata posiada także właściwości antyrakowe, oraz obniżające poziom złego cholesterolu we krwi. Poza działaniem przeciw zapalnym pomaga odżywić oraz zregenerować chrząstkę stawową, a także zwiększa ruchliwość stawów i pozytywnie wpływa na ich ukrwienie. Kwasy boswelliowe zawarte w ekstrakcie zmniejszają procesy kataboliczne zachodzące w tkance łącznej oraz chronią stawy przed destrukcją na skutek działania części enzymów. Badania naukowe wykazały że Boswellia Serrata nie wywołuje żadnych skutków ubocznych i jest obecnie wykorzystywana w leczeniu osób cierpiących na reumatyzm.

Dawkowanie: zalecana dawka to 300-600mg na dobę.

Brassica oleracea

Brassica oleracea to ekstrakt pochodzący z kiełków brokułów. Jest bogatym źródłem siarki organicznej, wapnia, żelaza, potasu i beta-karotenu. Ma korzystny wpływ na pracę układu kostnego i krwionośnego. Chroni organizm przed zbyt intensywnym wydalaniem wapnia przez kości. Zmniejsza ryzyko anemii. Zwiększa odporność organizmu na stres i niekorzystne działanie promieni słonecznych. Sprzyja utrzymaniu stawów w dobrej kondycji. Ma właściwości antyseptyczne i przeciwutleniające, wspomagając oczyszczanie organizmu z wolnych rodników.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 100mg-200mg na dobę.

Bratek polny (Viola tricolarventis Murr)

Bratek polny, w naszym klimacie występuje kilka gatunków, do leczniczych jednak zalicza się tylko dwa: bratek polny łąkowy (Viola tricolarventis Murr) o mniejszych białożółtych kwiatkach, na których niebieskiego koloru wcale, albo prawie wcale nie ma, rośnie więcej w polach i miejscach; otwartych oraz bratek polny pospolity ( Viola tricolor var. vulgaris Koch) o większych i więcej fioletu niż błękitu posiadających kwiatkach, trzymający się zaarośli, lasów, niekiedy zjawia się na porębach. Ziemi specjalnie dobrej oba te gatunki nie wymagają. W medycynie staropolskiej dobrze znane, jako kwiat św. Trójcy, na Mazowszu -sierotka, w lubelskim - macoszek.

Ziele to już Dioskorides zalecał w leczeniu padaczki u dzieci, jest też wymieniane przez autorów późniejszych, ale w naszym klimacie znalazł zastosoranie jako podstawowy środek na poprawienie przemiany materii. Zapach ziela słaby, specyficzny, smak śluzowaty. W liściach bratka znaleziono od 160 do 244 mg witaminy C oraz ślady witaminy P. Z tych więc względów ziele bratka najlepiej jest zażywać sproszkowane.

Ziele (Herba Violae tricoloris) działa wykrztuśnie, moczopędnie, napotnie, rozwalniająco, wzmacniająco, poprawia przemianę materii, stosuje się więc - 2, razy dziennie mniej niż pół łyżeczki sproszkowanego ziela - przy cierpieniach róg oddechowych, moczowych, przeciw białym upławom, wyrzutom skórnym, złej przemianie materii, reumatyzmie, skrofulozie, artretyzmie, a zewnętrznie w układach z naparu lub rozparzonego ziela stosuje się w wyrzutach skórnych niezakaźnych. Lecznicze działanie ziela po roku od zebrania ustaje.

Brokuły

Brokuły (Brassica oleracea) są rośliną, które należą do grupy kapustnych. To roślina, która bogata jest w składniki odżywcze. Jest źródłem fitosteroli, witaminy C, witamin z grupy B, beta-karotenu, luteiny i kwercetyny i chromu, który wspomaga regulowanie poziomu cukru i wapnia. Warzywa te mają silne działanie przeciwutleniające, dzięki czemu wydalają i neutralizują działanie wolnych rodników, spowalniają procesy starzenia i poprawiają pracę układu kostnego. Dodatkowo wywierają one pozytywny wpływ na pracę układu trawiennego, są źródłem błonnika i żelaza.

Brokuły to zielone warzywo z rodziny kapustnych (Brassica), spożywane na surowo bądź ugotowane, wyjątkowo bogate w składniki odżywcze. Zawiera w dużych ilościach siarkę, żelazo i chlorofil, które oczyszczają krew; zasobne jest także w witaminy A, B complex, a przede wszystkim w witaminę C. Brokuły zawierają więcej witaminy C niż pomarańcze - w jednej szklance znajduje się jej 70 mg, gotowej do natychmiastowego przyswojenia i wykorzystania przez organizm, co się nie zdarza, gdy przyjmujemy syntetyczne witaminy. Uwaga: Należy unikać brokułów w przypadku niedoczynności tarczycy, gdyż warzywo to zawiera substancje blokujące przyswajanie jodu.

Bromelaina

Bromelaina - enzym, trawiący białka, zawarty w ananasie. Wiadomo, że w obszarze Karaibów ananas stosuje się tradycyjnie do zmiękczania mięs, toteż dania mięsne często łączone są z tym owocem. Jako dodatek ułatwiający trawienie bromelaina dostępnajest w formie kapsułek i tabletek w sklepach ze zdrową żywnością.

Bromelina

Bromelina (bromelaina) to mieszanka enzymów, które zaliczane są do grupy proteolitycznych. Wytwarzane są one przez rośliny pochodzące z grupy bromeliowatych. Są to związki, które mają szerokie zastosowanie. Najczęściej wykorzystuje się je w celu przyśpieszenia rekonwalescencji urazów sportowych. Enzymy te mają korzystny wpływ na pracę układu pokarmowego i mogą wspomóc walkę zaburzeń trawiennych. Stosuje się je w przypadku zapalenia żył i zapalenia zatok. Mogą okazać się skuteczne po zabiegach chirurgicznych, ponieważ przyśpieszają one gojenie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 200mg-400mg na dobę.

Bruceajavamca (Ailanthus altissima)

Bruceajavamca

OPIS Jest to krzew lub małe drzewo z owłosionymi, złożonymi liśćmi, kwiatostanami o małych, purpurowych kwiatach i drobnymi, czarnymi, jajowatymi owocami (pestkowce); każdy owoc zawiera pojedyncze płaskie nasienie.

POCHODZENIE Azja i Australia, m.in. Indie, Wietnam, Chiny i Indonezja. Surowiec pochodzi głównie z naturalnych stanowisk.

SUROWIEC Wysuszony, dojrzały owoc (Bruceae fru-ctus) lub nasienie (nasienie pozbawione mięsistej owocni - znane medycynie chińskiej jako ya dan zi)

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek zwalczający czerwonkę, przeciwmalaryczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi stosuje się w malarii i czerwonce pełzakowej. Owoce i nasiona używane są tradycyjnie w formie kataplazmów w leczeniu czyraków i grzybicy oraz wewnętrznie w leczeniu rozmaitych robaków jelitowych, m.in. wlosogłówki, obleńca i tasiemca.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Wysuszone nasiona i łupiny nasienne po sproszkowaniu stosuje się w postaci odwarów. W leczeniu pełzakowicy przyjmowany jest odwar 3 x dz. przez 3-7 dni (dawka dobowa 4-16 g). W malarii spożywa się 1-2 g 3 X dz. po posiłkach, przez 4-5 dni (dawka dobowa 3—6 g).

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera liczne gorzkie triterpeny (bruceozydy i kwasynoidy - bruce-ozydy A-C, bruceiny A-D, dehydrobruceina A, bru-ceantyna, bruceantynol, yadanzigan, yadanziolidy A-D i in.). Obecne są również garbniki.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Aktywność pełzakobój -cza przypisywana jest kwasynoidom (bruceantynie, bru-ceinie C). Uważa się, że owoce Brucea są mniej efektywne w leczeniu czerwonki pełzakowej niż emetyna, nie mniej jednak ważne jako lek tradycyjny, szczególni wśród ludności wiejskiej nie objętej wyszukanym systemem opieki zdrowotnej. Kilka kwasynoidów posiada także znaczną aktywność cytotoksyczną wobec zarodźca malarii (Plasmodium fakiparum). Składniki takie jak bru-ceolid, bruceiny A-D i brusatol wykazują aktywność porównywalną lub wyższą od chlorochiny.

UWAGI Innym ważnym, tradycyjnym lekiem chińskim jest Ailanthus altissima (także Simaroubaceae). Kora tego gatunku zawiera kwasynoidy i alkaloidy oraz wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Nazwa kwasynoidów, z klasy gorzkich terpenoidów, wywodzi się od nazwy drewna kwasji, otrzymywanego z innego leczniczego surowca z rodziny Simaroubaceae (zob. Quassia amara).

Brukselka

Brukselka to warzywo z rodziny kapustnych (Brassica), pod względem zawartości składników odżywczych i walorów smakowych podobna jest do kapusty. Jest więc niesłychanie bogatym źródłem witaminy C, Bj i beta-karotenu. Podobnie też zasobnajest w potas, wapń i siarkę, jednakże w odróżnieniu od kapusty i brokułów, które chętnie spożywa się na surowo, brukselkę podaje się jako warzywo gotowane.

Brukselka znana jest ona ze względu na jej zastosowanie kulinarne, a także przez wysokie stężenie witaminy C. Jest bogatym źródłem witaminy A, K i kwasu foliowego, magnezu, wapnia, siarki oraz żelaza. Posiada również w składzie indole, przez co trwają badania na temat jej potencjału antynowotworowego. Te substancje aktywne mają również zdolność do zahamowania procesów przemiany testosteronu do estrogenów. Jest to bardzo ważne, szczególnie u mężczyzn, którym zależy na poprawie estetyki sylwetki.

Dawkowanie: według potrzeb.

Brzoskwinia

Brzoskwinia - zrzucające liście drzewo, rośnie na obszarach klimatu umiarkowanego. Panuje przekonanie, że pochodzi z Chin, gdzie hoduje sieje od kilku tysięcy lat. Brzoskwinia rozprzestrzeniła się w Europie dzięki Rzymianom, a do Ameryki Północnej przywieźli ją Hiszpanie w XVI wieku. Drzewo brzoskwiniowe ma pyszne owoce, bogate w beta-karoten, żelazo, wapń, a także pewną ilość witaminy C i B3 (niacyny). Owoc ma właściwości ściągające i zmniejsza pocenie się. Można go także stosować dla łagodzenia kaszlu i stanów zapalnych układu trawiennego.

Brzoza biała (BetulaAlba L. B. verrucosae)

Brzoza biała, (Betula Alba L. B. verrucosae) z rodziny wrzozowatych (Betulaceae) jest drzewem w Polsce tak popularnym, że opisywać jej nie ma potrzeby. 

Liść (Folium Betulae) działa moczopędnie, przeciwreumatycznie, napotnie i oczyszczająco.

Kr. Leczniczy użytek z liści brzozy znany od czasów Pliniusza (I wiek n.e.), zapomniany później i odnowiony przez przeoryszę Hildegardę w XII wieku trwa do dziś, poczynając od wina czy świeżego soku, kończąc na naparze z liści. Jak zgodnie stwierdzają wszyscy autorzy - do nowoczesnej medycyny brzoza "wtargnęła" dzięki szerokiemu stosowaniu od dawien dawna surowców brzozowych wśród narodów słowiańskich. Oczywiście nie wszystko do dziś ocalało, bo np. dziegieć wymaga osobnego omówienia.

Brzoza brodawkowata

Brzoza brodawkowata (Betula verucosa) jest to popularne drzewo rosnące na terenie Polski. To roślina, która posiada działanie prozdrowotne, a w jej składzie zawarte są cenne związki, takie jak flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne i witamina C. Związki te mają działanie moczopędne i napotne. Wspomagają detoksykację organizmu, a także walkę z gorączką. Liście z brzozy wykorzystywane są do zwalczania chorób dróg moczowych. Mogą być również stosowane do zwalczania kamienicy nerkowej. Roślina ta wykazuje działanie saluretyczne, co prowadzi do usuwania jonów sodu i potasu przez nerki.

Brzoza brodawkowata znana jest także jako brzoza papierowa, ponieważ jej kora rozdziela się na kawałki podobne do kawałków papieru. Jest to wysokie, smukłe drzewo, rosnące na północy Europy i w Ameryce Północnej. Kora i liście mają właściwości ściągające, moczopędne i napotne, a wywary i napary z liści stosowane są do rozpuszczania kamieni nerkowych i oczyszczania nerek z tzw. piasku. Brzoza pobudza także czynność nerek i wspomaga usuwanie kwasu moczowego. Wywar z liści używany przed zaśnięciem łagodnie uspokaja. Sporządza się go z łyżki stołowej świeżych liści, gotowanych w pół szklanki wody. Po zagotowaniu należy go odstawić na dwie godziny, po czym dodać pół łyżeczki do herbaty sody oczyszczanej. Napar natomiast sporządza się z jednej łyżki stołowej liści zalanych pół szklanki wrzątku.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Brzoza Zwisła (Betula pendula, brzoza brodawkowata)

Brzoza Zwisła

OPIS Prosto rosnące drzewo (do 30 m wys.), z białą, łuszczącą się korą. Kwiaty niepozorne, rozdzielnopłciowe zebrane w kotki. Betula pubescens (brzoza omszona) i B. pendula łatwo tworzą mieszańce międzygatunkowe. Brzoza omszona ma liście płytko ząbkowane z krótkimi, delikatnymi włoskami po obu stronach blaszki liściowej, natomiast brzoza zwisła ma liście podwójnie ząbkowane i nagie. Używane są oba gatunki i ich krzyżówki.

POCHODZENIE Północna Europa i Azja. Popularne drzewa ogrodów w wielu krajach.

SUROWIEC Liście (Betulaefolium), kora (Betulae cortex), pączki brzozowe (Betulaegemmae), dziegieć brzozowy (Betulae pi)c).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek moczopędny (liście), przeciwświądowy (dziegieć).

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liście brzozy stosowane są gl. do wymuszenia diurezy w schorzeniach zapalnych układu moczowego, m.in. w zapaleniu cewki moczowej i zapaleniu pęcherza. Zwiększając przepływ moczu, zapobiegają w tworzeniu się kamieni w nerkach i pęcherzu. Tradycyjnie służy jako środek diuretyczny w reumatyzmie, skazie moczanowej i obrzękach (puchlinie) . Dziegieć brzozowy stosuje się przeciwświądowo w egzemie, łuszczycy i innych chorobach skóry.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napary, nalewki i wyciągi przygotowuje się z 2-3 g wysuszonych liści i przyjmuje kilka razy dziennie (lub dawki równoważne) .

SUBSTANCJE AKTYWNE Aktywność liści brzozy przypisywana jest zasadniczo glikozydom fławonoidowym (2—3% suchej masy). Głównymi składnikami są hiperozyd i kwercytryna. Obecne są także estry metylowe flawonów, fenylopropanoidy, saponiny steroidowe, salicylan metylu i żywice. Dziegieć jest źródłem fenoli (6%) takich jak guajakol, krezol i pirogalol.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Efekt moczopędny liści brzozy przypisuje się flawonoidom i był on potwierdzony w badaniach na zwierzętach. Kwestionowane jest potencjalne działanie saluretyczne (zwiększające wydalanie soli).

UWAGI Liście, kora, sok, olejek eteryczny i dziegieć pozyskiwane z różnych gatunków brzóz wykazują liczne praktyczne zastosowania (np. w kosmetyce) w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Odarta kora znajduje wiele tradycyjnych zastosowań (np. jako papier, pokrycie dachu).

Buchu

Buchu (Bukko brzozowe) jest rośliną pochodzącą z rejonów Afryki Południowej. Jest ona cennym surowcem zielarskim. W składzie rośliny znajdują się liczne olejki estetyczne, które wykorzystywane są w ziołowych herbatkach i napojach alkoholowych.  Są one bogate w składniki aktywnych, które mają działanie moczopędne i antyseptyczne. Stosuje się je również w suplementacji sportowej, a to dlatego, że mają one diuretyczny potencjał. Wspomagają one wydalanie toksyn z organizmu, co wspomaga poprawienie estetykę sylwetki.

Dawkowanie: zróżnicowane dane na temat dawkowania. Zależy ona od surowca i celu suplementacji.

Buforowy monohydraty kreatyny

Buforowy monohydraty kreatyny jest formułą, która łączy w sobie monohydrat kreatyny z buforem. Jest to związek chemiczny, który pozwala na otrzymanie pożądanego odczynu roztworu. Formuła ta opracowana została w celu minimalizacji ryzyka przekształcenia się kreatyny do postaci nieaktywnej. Dzięki temu nie powoduje on zatrzymania się wody w komórkach mięśniowych i międzykomórkowych. Stosuje się ją regularnie przy suplementacji sportowej, by zwiększyć możliwości siłowe i wydajność. Przyśpiesza również przyrost beztlenowej masy ciała.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2,5g-7g na dobę.

Bukwica lekarska (Betonica officianalis L.)

Bukwica lekarska (Betonica officianalis L.) z rodziny wargowatych (Labiatae), zwana też betonijką albo czyśćcem lekarskim jest rośliną trwałą o prostej łodydze, liściach naprzemianległych, karbowanych, bezo-gonkowych, w kątach liści ma kwiaty lub łodygi kwiatowe. Liczba kwiatów okółkowych zwiększa się ku górze, aż kończy się prostą wiechą kwiatów różowych z odcieniem fioletowym. Rośnie przeważnie pojedynczo, a jeżeli występuje gromadnie to w dużym rozproszeniu, na ziemi dobrej, próchniczej i wilgotnej, na brzegach bagien, w rowach itp.

Ziele (Herba betonicae) działa ściągająco, przeciwbiegunkowo, wykrztuśnie, stosuje się więc napar przeciw zaflegmieniu płuc, w astmie, padaczce, osłabieniach nerwowych i ischiasie. Syrop wysmażony ze świeżego ziela jest doskonałym środkiem na kaszel i astmę.

Bukwica Zwyczajna (Stachys officinalis)

Bukwica Zwyczajna 

OPIS Wieloletnia byl ina (do 60 cm wys.), o pędach kwadratowych na przekroju, owłosionych, sercowatych lub podłużnych liściach i szczytowych kwiatostanach złożonych z małych, wargowych, fioletowych kwiatów. W medycynie tradycyjnej stosowane są S. palustris, S. recta, a w ogrodnictwie S. byzantina, znany jako „owcze uszko”. „Karczoch japoński” to gatunek o jadalnych bulwach -S. affinis (S. tuberifera).

POCHODZENIE Europa i Azja. Jest powszechnie uprawiana jako roślina ozdobna i często spotyka się ją w ogrodach.

SUROWIEC Suszone, nadziemne części zebrane w kwitnieniu (Betonicae herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek uspokajający, goryczowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Bukwica stosowana była jak wszechlek od dawnych czasów i jest tradycyjnie uważana za skuteczną w niemal każdej chorobie. W Europie Środkowej leczy się nią biegunki, niestrawność i nieżyty górnych dróg oddechowych lub płucze usta przy skłonności do owrzodzeń jamy ustnej i zapaleń śluzówki. Bardziej współcześnie jest używana przeciw bólom głowy i w neuralgiach. Ziele jest także uważane za lek goryczowy wspomagający trawienie i łagodzący stresy czy stany napięcia nerwowego. W homeopatii używane jest świeże, kwitnące ziele.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Naparza się ok. 1—2 g suchego ziela w filiżance wrzątku i przyjmuje się 1-3 razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Zmienność chemiczna bukwicy nie była szczegółowo badana. Wiadomo, że roślina zawiera alkaloidy, takie jak stachydryna i betonicyna; garbniki (ok. 15%) oraz niezidentyfikowane substancje gorzkie. Części nadziemne zawierają glikozydy fenyloetanoidowe (m.in. akteozyd, dwa epimery kampneo-zydu II, forsycjozyd B, leukosceptozyd B i betoniozydy A-E).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki są odpowiedzialne za działanie przeciwbiegunkowe, przeciwdrob-noustrojowe i przeciwzapalne, podczas gdy własności uspokajające przypisuje się alkaloidom. Wpływ feny-loetanoidów na aktywność farmakologiczną surowca nie jest wyjaśniony.

Bulwa

Bulwa jest nabrzmiałą, mięsistą strukturą znajdującą się poniżej gruntu, często wywodzącą się złodygi lub częściowo złodygi, częściowo zkorzenia. BulwyHypoxis hemerocallidea (Hypoxidis tuber) i bulwy zimowita jesiennego (Colchicum autumnale; Colchici tuber) stanowią dobrze znane przykłady.

Burak (Beta Vulgaris)

Burak (Beta Vulgaris) - to warzywo, które w stanie dzikim rośnie w rejonie śródziemnomorskim. Bogaty w żelazo, zawiera także witaminy B1, B2 i C oraz minerały: potas, magnez, fosfor i krzem. Chociaż zwykle do sporządzania potraw używa się tylko części korzeniowej, to właśnie liście są bogatym źródłem beta-karotenu. Burak ma różne właściwości lecznicze. Na przykład działa oczyszczające na krew, poprawia krążenie, wywołuje menstruację i pobudza pracę jelit. Wspomaga także leczenie wątroby i zaparć. Niektórzy zalecają buraki jako środek oczyszczający jelita z pasożytów. Poza tym burak działa uspokajająco na system nerwowy i jest wskazany osobom, które mają problemy z naczyniami krwionośnymi. Jedzenie buraków pomaga przezwyciężyć wzmożony apetyt na słodycze. Uwaga: Zielone buraki są bogate w kwas szczawiowy. Może on zaburzyć metabolizm wapnia w organizmie i przyczynić się do powstania kamieni nerkowych, które są kryształami szczawianu wapnia.

Bursztowina d-alfa tokoferylu

Bursztowina d-alfa tokoferylu jest naturalną formą witaminy E rozpuszczalnej w tłuszczach. Jest to jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Ta pochodna witaminy E, jest często wykorzystywana w suplementacji, ponieważ syntetyczne jej formy mają niską biodostępność. W zależności od przyswajalności, witamina E do organizmu ludzkiego wchłania się jedynie od 20 do 70%. Uważa się, że ta forma witaminy młodości, jest najskuteczniejsza, a wykazuje ona szereg właściwości zdrowotnych, na przykład antynowotworowe. Dodaje ona sił witalnych i dba o zdrowie całego ustroju.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Butchers Boom

Butchers Boom, to wyciąg pochodzący z korzenia ruszczyka kolczastego. Jest to roślina, która wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Dodatkowo wspomaga ona pracę naczyń krwionośnych i zapobiega zaburzeniom układu limfatycznego. Wyciąg ten stosuje się przy dolegliwościach, które są związane z hemoroidami, żylakami, a także z zaburzeniami funkcjonowania układu krążenia. Poleca się go osobom, które mają problem z obrzękniętymi nogami, a także w przypadku zatrzymania nadmiaru wody w organizmie.

Dawkowanie: sugerowana dawka wynosi około 500mg na dobę.

 

Butea superba

Butea superba to wyciąg pochodzący z rośliny znanej pod nazwą Red Kwao Kura. Roślina ta wywodzi się z terenów tajlandzkich lasów, a jej właściwości od wieków wykorzystuje się w medycynie ludowej. Jest ona wykorzystywana do poprawienia potencji seksualnych u mężczyzn, ponieważ działa ona jak afrodyzjak, przyczynia się do zwiększenia poziomu libido i pomaga zwalczać zaburzenia erekcji. W liściach rośliny zawarte są fitosterole, flawonoidy, a także glikozydy. Dodatkowo roślina ta zwiększa poziom tlenku azoty w organizmie, przyczyniając się do poprawy krążenia krwi.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych dotyczących dawkowania.

Buławinka czerwona

Buławinka  czerwona (Claviceps purpurea) to gatunek grzybów, które należą do rodziny buławinkowatych. W roślinie znajdują się związki, które zaliczane są do grupy alkaloidów. To związki chemiczne, które wydzielane są przez rośliny wyższe. Większość z nich ma działanie trujące, przez co mają wpływ na układ nerwowy. W niewielkich dawkach mogą być one stosowane, jako preparaty o działaniu prozdrowotnym. Niektóre z nich mają wpływ na proces kurczenia się mięśni, stosuje się w celu zmniejszenia krwawień. Mają działanie przeciwwymiotne, a także przeciwmigrenowe.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Buławnika Purpurowa

Buławnika Purpurowa - jest grzybem pasożytującym na ziarnach pszenicy i żyta. Jej przetrwalnik to sporysz. Wyciągi z buławinki zawierają szereg ważnych alkaloidów, między innymi ergometrynę, która pobudza skurcze macicy w trakcie porodu, ergotaminę, która zatrzymuje krwotoki i zapobiega atakom migreny, oraz bromokryptynę, używaną do leczenia kobiecej bezpłodności. Ostatni z wymienionych alkaloidów hamuje nadmierne wydzielanie mleka u karmiących piersią oraz używany jest w leczeniu przerostu gruczołu krokowego i choroby Parkinsona. Uwaga: Sporysz jest bardzo toksyczny. Zawiera pochodne kwasu lyserginowego, składnika czynnego LSD. Może powodować groźne halucynacje i omamy. Może być używany tylko pod ścisłą kontrolą lekarza.

Bylica Afrykańska (Artemisia ąfra)

Bylica Afrykańska

OPIS Aromatyczna bylina o licznych łodygach (do 2 m wys.), z pierzastymi, srebrzystymi liśćmi i niepozornymi, kremowymi kwiatostanami (koszyczkami) powstającymi przy końcu lata.

POCHODZENIE Wschodnie części Aftyki, od południowej Etiopii do Afryki Południowej. Większość surowca pochodzi ze stanowisk naturalnych, gdyż roślina jest wyjątkowo pospolita. Na niewielką skale uprawiane są jednak wyselekcjonowane klony.

SUROWIEC Używane są świeże bądź wysuszone liście i łodygi (Artemisiae africanae herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek gorzki (arna-rum), przeciwbólowy, przeciwrobaczy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W wielu częściach Afryki roślina jest tradycyjnie stosowana w licznych dolegliwościach, obejmujących kaszel, przeziębienie, ból gardła, grypę, astmę, ból głowy, niestrawność, wzdęcia, ból kolkowy, zaparcia, dnę i robaczycę jelitową. Sproszkowany liść znalazł zastosowanie jako tabaka zażywana w bólach głowy.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Świeże i wysuszone liście oraz łodygi wykorzystuje się do przygotowania naparów, odwarów lub nalewek. Liście mogą być zagotowane z wodą i jako kąpiel parowa posłużyć do inhalacji, świeże liście można wprowadzać do nozdrzy w leczeniu niedrożności nosa. Biorąc pod uwagę potencjalne działanie uboczne (zob. A. absinthium), dawka dzienna nie powinna przekraczać 3 g wysuszonego ziela.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny bylicy afrykańskiej jest wybitnie zmienny i zawiera znaczną liczbę monoterpenów (1,8-cyneol, a-tujon, p-tujon, borneol, kamforę i in.) oraz seskwiterpeny (np. dawa-non, octan chryzantenylu) występujące w różnych ilościach, zależnie od pochodzenia. Opisano także lak-tony seskwiterpenowe, kumaryny i poliacetyleny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Wstępne badania wykazały działanie analgetyczne i przeciwhistaminowe. Olejek eteryczny charakteryzuje się właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi i antyoksydacyjnymi. Korzystny wpływ w dolegliwościach trawiennych może być związany z obecnością gorzkich laktonów seskwiterpenowych. Roślina ta jest bardzo podobna do A. absinthium i wykazuje analogiczne właściwości farmakologiczne.

Bylica Piołun (Artemisia absinthium, Artemisia abrotanum)

Bylica Piołun

OPIS Bylina do 1 m wys. Liście pierzastosieczne o odcinkach równowąskich, srebrzysto owłosione. Liczne drobne, blado żółte kwiaty zebrane w koszyczki wyrastają na końcach szypułek.

POCHODZENIE Europa i zachodnia Azja; rośnie w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej. Surowiec handlowy pochodzi głównie z Europy Wschodniej.

SUROWIEC Całe ziele — głównie ulistnione górne części (Absinthii herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek goryczowy, w niestrawności, w zaburzeniach czynnościowych dróg żółciowych.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Bylica piołun stosowana jest tradycyjnie do pobudzenia łaknienia oraz w leczeniu dolegliwości trawiennych takich jak nieżyt żołądka i schorzenia pęcherzyka żółciowego (dyskineza) . W chorobach skóry używana miejscowo.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar (do 3 g suchego ziela w ciągu dnia) przyjmuje się przed posiłkiem (lub jako żółciopędny po posiłku). Doustnie stosowane są także wyciągi, nalewki i przetwory stałe.

SUBSTANCJE AKTYWNE Smak gorzki i aktywność ziela przypisywane są obecności kilku laktonów seskwi-terpenowych, wśród których głównymi składnikami są absyntyna i artabsyna. Olejek eteryczny jest źródłem mono- i seskwiterpenów, szczególnie a-tujonu, ale także P-tujonu i octanu chryzantenylu.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Składniki gorzkie  i olejek eteryczny są odpowiedzialne za właściwości aromatyczno-gorzkie oraz przeciwdrobnoustrojowe. Tujon nasila działanie alkoholu, jednak w dużych dawkach jest trucizną wywołującą drgawki. Przewlekłe zatrucie tujonem powoduje delirium, halucynacje i napady. Malarz Van Gogh tworzył niektóre ze swoich arcydzieł pod wpływem absyntu.

UWAGI Kilka gatunków z rodzaju Artemisia znalazło zastosowanie w medycynie tradycyjnej (zob. A. afra i A. annua). Europejską A. abrotanum (bylicę boże drzewko) dawniej często stosowano jako środek gorzki, w zaburzeniach menstruacyjnych oraz jako środek przeciwrobaczy w owsikach u dzieci.

Bylica Pospolita (Artemisia vulgaris)

Bylica Pospolita

OPIS Bylica pospolita jest prosto wzniesioną byliną do 1 m wysokości. Liście pierzastodzielone, ciemnozielone, od spodu srebrzyste. Niepokaźne, żółtawe lub czerwono-brązowe kwiaty, zebrane w koszyczki tworzą szczytowe kwiatostany wierzchotkowate.

POCHODZENIE Szeroko rozprzestrzeniona w pasie klimatu umiarkowanego w Europie i Azji (wprowadzona do Ameryki Północnej), gdzie jest uporczywym chwastem.

SUROWIEC Wysuszone liście lub nadziemne części (Artemisiae herba), czasami także korzenie.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek żołądkowy, wywołujący miesiączkę, żółciopędny, przeciwrobaczy. Zastosowanie i właściwości Od czasów antyku stosuje się ją w licznych środkach leczniczych (np. jako środek przeciwrobaczy usuwający owsiki i obleńce) oraz do celów magicznych. Obecnie używana gł. jako środek aromatyczno-gorzki w leczeniu dyspepsji i braku łaknienia. W medycynie tradycyjnej uznana za pożyteczny lek w nerwicach, depresji, niepokoju, bezsenności, lękach oraz nieregularnym lub bolesnym miesiączkowaniu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napary z 0,52 g wysuszonego ziela przyjmowane są dwa lub trzy razy dziennie. Surowiec wchodzi w skład mieszanek ziołowych i tabletek stosowanych w diecie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera olejek eteryczny (do 0,3%), bardzo zmienny w składzie, z 1,8-cyneolem, kamforą, linalolem, tujonem i wieloma innymi monoterpenami oraz seskwiterpeny (zależnie od surowca). Obecne są także laktony seskwiterpenowe (wśród nich wulgaryna i psylostachyina), glikozydy flawonoidowe i kumaryny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Zastosowanie i działania takie, jak bylicy piołun (A. absinthium), jednak jej wartość lecznicza nie została wciąż potwierdzona nowoczesnymi badaniami.

UWAGI Stosowana jako roślina kulinarna, bylica estragon lub estragon (A. dracunculus) - zapach octu estragonowego - uważana jest także za środek pobudzający łaknienie i łagodnie uspokajający. Piołun wymieniono w Biblii pod nazwą A. herba-alba. Poza gatunkami tutaj opisanymi w medycynie tradycyjnej używanych jest kilka innych: bylica cytwarowa (A. dna) stosowana w okresie klasycznym jako środek czerwiopędny, japońska bylica lub yin chen hao (A. ca-pillaris) używana od wieków w Chinach w leczeniu schorzeń wątroby i jelit oraz A. scoparia.

Bylica Roczna (Artemisia annua)

Bylica Roczna

OPIS Bylica roczna jest prosto wzniesioną, jednoroczną, rośliną zielną (do 2 m wys.), z wiecznie zielonymi pierzastymi liśćmi oraz drobnymi, kremowymi koszyczkami.

POCHODZENIE Ziele to jest pospolitym chwastem w wielu częściach Europy Wschodniej i Azji oraz zostało naturalizowane w Ameryce Północnej. Bylica uprawiana jest na skalę przemysłową we wschodnich Chinach, na Bałkanach i od niedawna w Indiach, a także w Afryce.

SUROWIEC Całe ziele.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwmalaryczny, również wzmacniający, przeciwgorączkowy, antybiotyczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Qinghao uważany jest w tradycji chińskiej za ziele „odświeżające” w wielu dolegliwościach. Polecany jest jako korzystny środek wzmacniający w stanach dyspeptycznych, a od czasów starożytnych na gorączkę. Nowsze badania wykazały wysoką skuteczność w malarii, zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu choroby. Skuteczny jest nawet na lekooporne szczepy malarii, stał się też ważnym surowcem w produkcji nowoczesnych i korzystnych cenowo środków przeciwmalarycznych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Tradycyjnie stosowane są napary i nalewki z wysuszonego ziela, Artemisia annua L. jednak w leczeniu malarii dziś znajduje zastosowanie standaryzowany wyciąg w formie tabletek lub czopków. Ustąpienie objawów malarii następuje szybko (w 24 godziny), po przyjęciu pojedynczej dawki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem aktywnym ziela jest artemizynina (wcześniej określana jako arteannuina), lakton seskwiterpenowy z wewnętrznym mostkiem nadtlenkowym. Wyselekcjonowane klony tego gatunku mogą produkować do 1% artemizyniny. W charakterze materiału wyjściowego wykorzystywany jest również kwas artemizynowy, występujący w roślinie na znacznie wyższym poziomie niż artemizynina. W Afryce zarejestrowano półsyntetyczny lek oparty na bazie artemizyniny (artemether).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Artemizynina (oraz syntetyczne i półsyntetyczne pochodne) działa anty-malarycznie i antybiotycznie. Badania kliniczne wykazały, że produkty lecznicze zawierające artemizyninę są efektywne i bezpieczne w leczeniu malarii. Artemether zaleca też WHO na malarię oporną i mózgową.

Błonnik

Błonnik to mieszanka substancji, które mają wpływ na działanie układu pokarmowego. Są to substancje, które nie są trawione i nie ulegają one wchłonięciu w organizm ludzki. Mogą one należeć do grupy celulozy, pektyn, gumy i śluzu. Ze względu na swoje właściwości mogą dzielić błonnik na rozpuszczalny, który jest często dodatkiem do żywności, a także nierozpuszczalny, do których należy celuloza. Błonnik ma za zadanie wspierać pracę układu pokarmowego i przyczyniać się do oczyszczania żołądka i jelit. Przyczynia się do regulowania poziomu glukozy we krwi.

Błonnik lub inaczej celuloza jest składnikiem ścian komórkowych roślin, nierozpuszczalnym w wodzie ł nie poddającym się procesowi trawienia. Ma jednak zdolność wiązania wody, dzięki czemu zwiększa się masa i ciężar trawionego pokarmu, co pobudza ruch jelit i wydalanie. Błonnik przyspiesza przechodzenie pokarmu przez układ trawienny, skracając czas jego przejścia od jamy ustnej do odbytu, dzięki czemu pomaga zapobiegać ostrym stanom jelit, np. zaparciem, zapaleniom i nowotworom. Niewielka część błonnika ulega fermentacji i degradacji, co prowadzi do wytworzenia kwasów organicznych o krótkim łańcuchu węglowym, spełniających istotną rolę w procesie metabolizmu. Głównym źródłem błonnika są otręby pszenicy.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10-20g  błonnika na dobę.

Błonnik dietetyczny

Błonnik dietetyczny - znajduje się w wielu pokarmach roślinnych, takich jak: otręby, cale ziarna, fasola, brązowy ryż, nasiona babki, owoce i warzywa. Występuje w kilku postaciach, m.in. celulozy, hemicelulozy i ligniny, nierozpuszczalnych w wodzie, oraz pektyny, żywic i śluzów, które są substancjami błonnikowymi żelującymi, rozpuszczalnymi w wodzie. Błonnik zwiększa masę pokarmu, zwiększając masę stolca i pobudzając ruchy robaczkowe j elit. Dieta z wysoką zawartością błonnika zapobiega wielu dolegliwościom: zaparciem, nadciśnieniu, wysokiemu poziomowi cholesterolu, chorobom serca, owrzodzeniu dwunastnicy, zaleganiu stolca, cukrzycy, nowotworom jelita grubego, hemoroidom, podrażnieniu jelit i otyłości, a także leczy je. Błonnik w pożywieniu łagodzi uczucie głodu, co sprzyja zrzucaniu zbędnych kilogramów. Guma guar, babka i otręby owsiane to tylko kilka przykładów dietetycznego błonnika, dostępnego w sklepach ze zdrową żywnością. Każdy rodzaj błonnika w pożywieniu ma niepowtarzalne cechy. Celuloza i he-miceluloza, występujące w obfitości w jabłkach, gruszkach, ziarnie zbóż i fasoli, nie ulegają strawieniu, pomagając w przypadkach zaparć, hemoroidów i zapalenia jelita grubego. Lignina znajdująca się w ziarnie zbóż, marchwi, pomidorach i ziemniakach także nie ulega strawieniu i przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu, zapobiega kamicy żółciowej i nowotworom jelita grubego. Pektyna zawarta w jabłkach służy osobom z cukrzycą, obniża poziom cholesterolu i zmniejsza ryzyko kamicy żółciowej i chorób serca. Żywice i żele występujące w mące owsianej, otrębach owsianych i fasoli pomagają w usuwaniu toksyn, regulują poziom cukru we krwi i także obniżają poziom cholesterolu.

Błonnik jabłkowy

Błonnik jabłkowy jest składnikiem, który wyciągany jest ze skórek jabłka. Jest to źródło błonnika rozpuszczalnego, który zawiera pektyny, a także jest w mniejszych stężeniach nierozpuszczalny. Dzięki temu błonnik ten jest odporny na działanie enzymów. Błonnik jabłkowy ma zdolność do regulowania poziomu złego cholesterolu we krwi. Jego spożywanie zmniejsza ryzyko występowania chorób serca i układu pokarmowego. Dodatkowo może on wspomagać proces redukcji tkanki tłuszczowej. Wiąże ze sobą toksyny, dzięki czemu wspomaga ich wydalanie z organizmu.

Dawkowanie: około 30 g na dobę.

Camp

Camp  (cykliczny adenozynomonofosforan) Cycilic Adenosone 3' 5' Monophosphate to związek chemiczny, który należy do grupy pochodnych adenozyny. Jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania procesów biochemicznych, a ma on za zadanie warunkować przebieg procesów żywieniowych. Związek ten ma wpływ na przepuszczalność błon komórkowych, a także wpływa na syntezę i aktywność niektórych hormonów. Bierze on udział w procesie metabolizmu białek i aminokwasów. Ma za zadanie regulować syntezę i rozpad glikogenu.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Caromin

Caromin jest to formuła skompletowana na kompozycji związków należących do grupy karotenoidów. To związki, które mają działanie wspierające dla układu sercowo-naczyniowego. Regulują one ciśnienie i zmniejszają ryzyko rozwoju chorób. Korzystnie wpływają na działanie narządu wzroku, obniżając ryzyko rozwoju plamki żółtej. Dodatkowo wpływają na układ odpornościowy, wzmacniając reakcje komórek odpornościowych. Mają wpływ na stan skóry. Mieszanka ta zawiera w swoim składzie witaminy A, alfa-karoten, beta-karoten, likopen.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Cascera sagrada

Cascera sagrada to wyciąg z rośliny Szakłaku Amerykańskiego. Roślina ta znana jest od wieków, a jej właściwości wykorzystywane są w medycynie naturalnej. Wyciągi stosowane są w suplementacji, do preparatów o działaniu oczyszczającym, ponieważ roślina ta wykazuje potencjał detoksykujący. Przyczynia się do oczyszczania jelit, a dodatkowo stymuluje ona wydzielanie żółci, i soków trawiennych. Dzięki temu pobudza ona ruchy robaczkowe w żołądku i jelitach. Wspomagać może odchudzanie i zmniejszać ryzyko zaburzeń metabolicznych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 450mg na dobę. Suplementację należy przerwać po tygodniu.

 

Cassia nomame

Cassia nomame jest rośliną, która od wieków wykorzystywana jest w medycynie chińskiej. Ma ona działanie przeczyszczające, najczęściej stosuje się ją w przypadku problemów z zaparciami. Dodatkowo jej spożywanie może przyczyniać się do redukcji masy ciała. Stosuje się ją w suplementach na odchudzanie. Zawiera ona związki, które uważane są za inhibitory lipazy, a dzięki temu mają one wpływ na ograniczenie absorbcji tłuszczu w organizmie człowieka. Roślina ta ma działanie przeciwzapalne, może zwalczać stany zapalne w stawach i niwelować ich ból.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

CBD

CBD to roślina, która zaliczana jest do grupy kanabinoidów. To związki, które występują w roślinach marihuany. Jest to jeden z głównych związków, które występują w konopiach indyjskich. W przeciwieństwie do innych związków z tej grupy, CBD nie jest psychoaktywny. Co oznacza, że podczas jego stosowanie nie należy się obawiać występowania skutków ubocznych. Związek ten ma działanie przeciwnowotworowe, zwalcza stany zapalne, zmniejsza napady epilepsji i stany lękowe. Przyczynia się do zmniejszenia bólu stawów.

Dawkowanie: dozwolone dawki to około 100-300mg na dobę.

 

CDP- cholina (Cytrykolina)

CDP- cholina (Cytrykolina) jest to egzogenna forma związku, który uczestniczy w tworzeniu fosfatydylocholiny. Bierze ona również udział w biosyntezie fosfolipidów błony komórkowej. Związek ten odpowiada za hamowanie aktywności fosfolipazy, a dzięki temu obniża obrzęk mózgu. Ma on wpływ na procesy naprawcze przy uszkodzeniach mózgu. Dodatkowo wpływa na poprawę stanu klinicznego po udarze mózgu. Przyspiesza odzyskanie funkcji poznawczych w otępieniu. Ma również wpływ na procesy pamięciowe u osób starszych, a także poprawia pamięć.

Dawkowanie: jest ona bezpieczna i tolerowana przez pacjentów nawet w dużych dawkach.

Cebula

Cebula - prawdopodobnie pochodzi z centralnej lub południowo-zachodniej Azji, obecnie uprawiana jest na całym świecie, głównie ze względu na przydatność w kuchni. W wielu kraj ach jednakże uznaje się walory lecznicze cebuli. Jej zdrowotne właściwości są naukowo potwierdzone. Zawiera ona wiele ważnych składników, takich jak: kwercetyna, oleje gorczycowe, siarka. Cebula zmniejsza lepkość krwi, zapobiega zakrzepom i zawałom. Wykazano, że ekstrakty z cebuli obniżają zbyt wysokie ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Cebuli używa się także jako środka ułatwiającego odkrztuszanie flegmy i łagodzącego kaszel, przeziębienie, stany zapalne nosa i gardła. Herbatka z cebuli działa ogólnie uspokajająco.

Cebula (bulbus)

Cebula jest mięsistym tworem zbudowanym z licznych warstw łusek, będących przekształconymi liśćmi. Popularne cebule wykorzystywane w lecznictwie to między innymi cebula zwyczajna (Allium cepa; Cepae bulbus), czosnek (Allium sativum; Allii sativi bulbus) i cebula morska (Urginea maritima; Scillae bulbus). Bulwa (tub. lub tuber).

Cebula Zwyczajna (Allium cepa, cebula jadalna)

Cebula Zwyczajna

OPIS Bylina z zielonymi, w środku pustymi liśćmi wyrastającymi z cebuli uformowanej z gęsto osadzonych, zgrubiałych podstaw liściowych. Białe lub fioletowe kwiaty zebrane są w główkowaty kwiatostan osadzony na szczycie pustego wewnątrz pędu kwiatowego. Spokrewnione gatunki, takie jak szalotka (A. ośca-Ionium), szalotka chińska (A. chinense) i pora (A. por-rum) stosowane są jako rośliny kulinarne. 

POCHODZENIE A. cepa jest kultywarem o niepewnym pochodzeniu, wywodzi się z dzikiej postaci, która występowała we wschodnich regionach śródziemnomorskich lub na Środkowym Wschodzie. Znana z dawnych archeologicznych stanowisk, obecnie uprawiana na dużą skalę jako roślina kulinarna i warzywo. 

SUROWIEC Świeże i wysuszone cebule (Allii cepae bulbus).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek antybiotyczny, obniżający stężenie cholesterolu.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Leczy brak apetytu i zapobiega zmianom starzejących się naczyń krwionośnych (arteriosclerosis). Wykorzystuje się w dolegliwościach trawiennych i w usuwaniu skutków użądleń owada. Sok z miodem lub cukrem stosuje się w przeziębieniu i kaszlu. Tradycyjnie pomocny też na czerwonkę, rany, blizny, bliznowce, astmę i cukrzycę.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Skuteczna dawka dzienna to 50 g świeżej cebuli bądź 20 g surowca wysuszonego (lub równoważna ilość w przetworach). Zewnętrznie mogą być aplikowane surowe bulwy, spożywa się także świeży sok, sam lub zmieszany z miodem albo cukrem. 

SUBSTANCJE AKTYWNE Działanie (i ostry zapach) spowodowane jest obecnością kilku związku siarkowych -głównie sulfotlenków, ale także cepaenów (a-sulfiny-lodisiarczków). W nieuszkodzonych bulwach występują sulfotlenki (np. sulfotlenek trans-S-(l-propenylo)-L--(+)-cysteiny, izomer alliiny), przekształcane w reakcji enzymatycznej (np. przez allinazę) w rozmaite siarczki, które spontaniczne tworzą disiarczki. Składniki te łatwo formują wiązania disiarczkowe z grupami SH białek, będące podstawą ich właściwości biologicznych. 

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Cebula znana jest z właściwości przeciwdrobnoustrojowych, hipoglikemicznych, antyagregacyjnych na płytki krwi, przeciwastmatycznych, antyalergicznych oraz obniżających poziom lipidów i ciśnienie krwi. Badania kliniczne z użyciem czosnku (zob. Allium sativum) potwierdziły skuteczność cebuli w leczeniu braku apetytu i prewencji arteriosklerozy.

Cebulica Morska (Urginea maritima, oszloch morski)

Cebulica Morska

OPIS Wieloletnia roślina cebulkowa, z przyziemną rozetką liści i długim pędem kwiatostanowym (do 1 m lub wyżej), z licznymi małymi, białymi kwiatami w szczytowej części. Cebule (barwy białej) mogą ważyć nawet kilka kilogramów. Roślina jest znana jako Scilla marítima i Drimia marítima i jest reprezentantem grupy kilku bardzo zbliżonych gatunków śródziemnomorskich. Może być zastępowana przez U. indica dla prowadzenia przemysłowej ekstrakcji. Gatunki o cebulach czerwonych są używane jako trucizna dla gryzoni.

POCHODZENIE Właściwa U. marítima spotykana jest wyłącznie na Półwyspie Iberyjskim, a inne gatunki rosną w całym regionie śródziemnomorskim. 17. indica jest rośliną indyjską i afrykańską.

SUROWIEC Pokrojone i wysuszone mięsiste wewnętrzne łuski cebuli (Scillae bulbus).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek kardiotonicz-ny, moczopędny i wykrztuśny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Cebulica jest uznawana za bezpieczny środek kardiotoniczny (w NYHA I i II) i wtórnie moczopędny. Tradycyjnie używana jako lek wykrztuśny w mieszankach i stosowana w przewlekłym zapaleniu oskrzeli (zwłaszcza z nieodrywającym się kaszlem), astmatycznym zapaleniu oskrzeli i krztuścu. Zewnętrznie bywa przykładana w celu dezynfekcji ran.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Standaryzowany proszek zawierający 0,15-2% glikozydów naserco-wych stosowany jest w dawkach dobowych 0,1-0,5 g. Główny glikozyd zażywa się doustnie w dawce początkowej 1,5-2,5 mg dziennie, później w dawkach podtrzymujących 1-2 mg dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Gatunki z rodzaju Urginea zawierają glikozydy nasercowe typu bufadienolidów (ok. 1,8%), a także rzadko spotykane flawonoidy. Głównymi glikozydami cebulicy są glukoscylaren A, scylaren A oraz ich 1 lp-OH pochodne: glukoscylafeozyd i scylafeozyd. Scylaren A może ulegać rozkładowi enzymatycznemu do glukozy i proscylarydyny A. U. indica zawiera podobne składniki, oprócz glukoscylarenu A.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Bufadienolidy działają inotropowo dodatnio i słabo chronotropowo ujemnie. Mają także własności wykrztuśne, wymiotne i wtórnie - moczopędne. Wymioty i kaszel są efektem odruchowym, spowodowanym drażnieniem przez nie nerwu błędnego w żołądku.

Celuloza mikrokrystaliczna

Celuloza mikrokrystaliczna jest to substancja, którą wykorzystuje się w gastronomii. Ma ona działanie wypełniające. Otrzymuje się ją z chemicznej obróbki, a także z pulpy surowca roślinnego. Służy ona do wypełniania żywności, a ma ona za zadanie zmniejszać zwartość tłuszczu, a także przyczyniać się do wzmacniania struktury. Stosuje się ją w celu zapobiegania zlewaniu się cząsteczek i stabilizacji emulsji. Nie ma ona zapachu, jest substancją łatwo biodegradowalną i farmakologicznie nieaktywną, dzięki czemu nie wywołuje ona alergii.

Dawkowanie: nie dotyczy.

Centuria Pospolita (Centaurium erythraea, tysiącznik pospolity)

Centuria Pospolita

OPIS Rodzaj Centaurium obejmuje ponad 12 podgatunków. Roślina dwuletnia występuje zwykle na stanowiskach rozproszonych, łodyga prosto wzniesiona (do 0,5 m wys.). Liście dolne odwrotnie jajowate, w różyczce pojawiają sie w pierwszym roku, małe fioletowe kwiaty zebrane w baldachy pojawiają się w drugim roku.

POCHODZENIE Europa i rejon M. Śródziemnego; głównie z Europy Wschodniej i Afryki Północnej.

SUROWIEC Wysuszone części naziemne, zbierane w okresie kwitnienia rośliny (Centaurii herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec gorzki (w niestrawności) .

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Surowiec gorzki pobudzający łaknienie, w leczeniu zaburzeń trawiennych, przewlekłej niestrawności i braku apetytu. W medycynie tradycyjnej pomocny w leczeniu gorączki oraz zaburzeń przewodu pokarmowego, wątroby, woreczka żółciowego, a także w schorzeniach urologicznych. Zewnętrznie w leczeniu ran.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Ziele, nalewki i wyciągi wchodzą w skład środków leczniczych oraz suplementów diety. W Europie gorzki tonik otrzymuje się przez kilkugodzinną macerację kopiastej łyżeczki wysuszonego ziela w filiżance przegotowanej zimnej wody, a następnie lekko podgrzewa przed przyjęciem. Zalecana dawka to 6 g ziela lub 1-2 g wyciągu.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera gorzkie irydoidy o charakterze glikozydowym, tzw. sekoirydoidy -głównie swercjamarynę oraz gencjopikrynę, deacetylocentapikrynę i swerozyd. Niewielkie ilości dimerycznych sekoirydoidów, jak centaurozyd, występują także flawonoidy, pochodne ksantonów (metylobelidifolina), inne związki fenolowe (fenylopropanoidy), triterpeny, sterole i ślady alkaloidów sekoirydoidowych.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Gorzkie irydoidy znane są jako związki pobudzające apetyt poprzez zwiększenie wydzielania śliny i soków żołądkowych. W badaniach na zwierzętach wykazano aktywność przeciwzapalną i przeciwgorączkową (zmniejszają gorączkę).

Chaber Bławatek (Centaurea cyanus)

Chaber Bławatek

OPIS Roślina jednoroczna (do 0,5 m wys.), rozgałęziona. Liście długie równowąskie, dolne pierzastodzielne, górne proste, podłużne lub lancetowate. Koszyczki kwiatowe ładne, zwykle niebieskie, lecz zdarzają się także białe, purpurowe lub różowe formy (odmiany ozdobne).

POCHODZENIE Europa i Bliski Wschód. Jest bardzo rozpowszechniony jako chwast w zbożach (wraz z nasionami zbóż rozpowszechniony na całym świecie) jednak obecnie ze względu na środki chwastobójcze całkowicie wypleniony z upraw. Surowiec jest pozyskiwany ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Kwiaty; Farmakopea rozróżnia surowiec w zależności od tego czy składa się z samych kwiatów rurkowych czy też z całych koszyczków kwiatowych (Cyani flos), bardzo rzadko liście. Aby użyć surowca jako substancję do barwienia należy go suszyć w miejscu zacienionym tak, aby nie stracił swojej intensywnej niebieskiej barwy.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Ogólnie wzmacniający, środek żołądkowy, moczopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Głównie bławatek znalazł zastosowanie jako składnik nadający niebieskie zabarwienie herbatom ziołowym, a w medycynie tradycyjnej w postaci płynnej do łagodzenia podrażnionych oczu. Surowiec ten był także stosowany w medycynie tradycyjnej w postaci naparów celem poprawy trawienia, pracy woreczka żółciowego, wątroby i nerek, oraz w leczeniu zaburzeń menstruacyjnych i zwiększenia odporności na infekcje. Zewnętrznie do przemywania zakażonych ran oraz jako środek do pielęgnacji włosów. Napary z liści były także stosowane w leczeniu reumatyzmu.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Przyjmowane są doustnie napary z jednej lub dwóch łyżeczek (1 g) na filiżankę wrzącej wody, ewentualnie stosowane zewnętrznie. Wysuszone kwiaty są składnikiem herbat ziołowych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Uważa się, że składnikami aktywnymi surowca są antocyjany (glikozydy antocyjanowe) i laktony seskwiterpenowe, takie jak knicyna - zob. Centaurea benedicta. Również obecne są poliacetyleny i flawonoidy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Chociaż antocyjany są używane głównie jako naturalne związki barwiące posiadają także właściwości przeciwbakteryjne i przeciw-utleniające. Nie ma jednak do tej pory badań, które uzasadniałyby tak szerokie zastosowanie tego surowca w lecznictwie tradycyjnym. Zob. także C. benedicta.

UWAGI Jednym z najpopularniejszych barwników purpurowych obecnych w kwiatach jest cyjanidyna, był on po raz pierwszy otrzymany z kwiatów C. cyanus.

Chelat aminokwasowy cynku

Chelat aminokwasowy cynku to postać cynku, która jest w formie chelatu. Oznacza to, że połączony jest on z cząsteczką aminokwasu. To połączenie stosuje się w celu zwiększenia potencjału cynku, a także, by umożliwić lepsze jego wykorzystanie przez organizm. Dzięki połączeniu aminokwasu z cynkiem zwiększa się bioretencja pierwiastka. Cynk, jest pierwiastkiem, który bierze udział między innymi w syntezie białek i produkcji hormonów. Wspomaga on układ odpornościowy i wspomaga syntezę testosteronu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10-30g na dobę.

Chelat aminokwasowy magnezu

Chelat aminokwasowy magnezu, jest magnezem, który podawany jest w formie chelatu. Oznacza to, że magnez został połączony a cząsteczką aminokwasu, dzięki czemu biodostępność, przyswajanie i wchłanianie pierwiastka znacząco się poprawiło. Działanie to ma na celu zwiększenie wykorzystania magnezu przez organizm człowieka. Pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych i energetycznych. Reguluje on pracę układu nerwowego. Przyczynia się do zmniejszenia ryzyko rozwoju chorób serowo-naczyniowego.

Dawkowanie: zalecane dawki to około 100-500mg jonów magnezu dziennie.

Chelat magnezowy kreatyny

Chelat magnezowy kreatyny  ( Creatine Magnapower, Magnezowy chelat kreatyny) to połączenie magnezu i kreatyny, które występują w formie chelatowej. To połączenie ma na celu zwiększenie biodostępności obu związków, a także poprawienie potencjału kreatyny. Oba te związki pełnią funkcję energetyczną w organizmie, dlatego to połączenie jest doskonałym rozwiązaniem w suplementacji sportowej. Związek ten ma na celu poprawienie syntezy białek w mięśniach, a także korzystnie wpływa na procesy regeneracyjne i budowy masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

 

Chelaty

Chelaty zwane również związkami chelatowymi, to związki kompleksowe. Ich budowie ograniczony jest ligand, który ma łączyć jony centralne za pomocą innych wiązań. Jonem centralnym w chelatach zazwyczaj jest związek, który składa się z dwóch lub trzech połączeń. Związki te wyróżniają się, ponieważ są one bardzo trwałe, a to wynika z tego, że tworzą one pierścień chelatowy. Związki chelatyczne są stosowane w suplementacji w celu zwiększenia biodostępności związków odżywczych. Przyczyniają się one do zwiększenia wydajności i wykorzystywania substancji odżywczych przez organizmów.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych/nie dotyczy.

Chinowiec Soczystoczerwony (Cinchona pubescens)

Chinowiec Soczystoczerwony

OPIS C. pubescens (C. succirubra) jest dużym drzewem o wiecznie zielonych liściach. Drugim głównym źródłem z którego pozyskuje się korę chinową jest C. officinalis lub C. calisaya (=C. ledgeriana). W handlu, źródłem czerwonawej kory jest C. pubescens (częściej stosowana w europejskich aptekach), podczas gdy uprawiany gatunek C. calisaya dostarcza żółtawej kory stosowanej w przemyśle do pozyskiwania alkaloidów. Brązowa lub szara kora pozyskiwana jest z dzikich odmian C. officinalis.

POCHODZENIE Kolumbia, zachodni Ekwador i północne Peru (C. pubescens i C. calisaya/C. officinalis). Do celów handlowych uprawy prowadzi się w Indiach, Indonezji i Afryce (DRC, wcześniej Zair).

SUROWIEC Kora (z gałęzi i pni) (Cinchonae cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciw malarii, surowiec gorzki, stosowany w arytmii (chinidyna).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Kora zawiera chininę, wcześniej byl to najważniejszy lek przeciw malarii. Jako surowiec gorzki jest stosowany w celu pobudzenia apetytu (np. dżin lub tonik przed posiłkiem). Kora jest czasami składnikiem ziołowych herbat stosowanych w leczeniu wzdęć i utraty łaknienia. Czyste, wyizolowane alkaloidy jak chinina i chinidyna są stosowane w leczeniu malarii i zaburzeń rytmu serca.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE W leczeniu malarii minimalna konieczna dawka dzienna to 1 g płynnego wyciągu (4-5% alkaloidów) jednak (nie więcej niż 0,5 g jednorazowo i nie więcej niż 3 g na dzień), podczas gdy mniejsze dawki (ok. 0,2 g) są stosowane w innym celu. W napojach typu tonik stężenie chininy zwykle wynosi 67 mg na litr.

SUBSTANCJE AKTYWNE Alkaloidy chinolinowe (5-15%) takie jak chinina, chinidyna, cynchonina, cynchonidyna oraz inne. Co więcej w korze obecne są saponiny triterpenowe, epikatechiny (cynchoina) i pro-antocyjanidyny (cynchoina Ha), garbniki katechinowe i czerwone flobafeny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Chinina wpływa na metabolizm erytrocytarnych form różnych rodzajów Plasmodium. Również na poziomie molekularnym chinina wpływa na DNA pasożyta. Obecnie powstały leki przeciw malarii wykazujące silniejsze działanie niż chinina. Niestety niektóre szczepy Plasmodium uodporniły się na chemioterapię. Chinidyna blokuje kanały Na+ i znalazła zastosowanie jako lek przeciwarytmiczny.

Chitostan

Chitostan jego struktura jest zbliżona do kwasu hialuronowego. Jest wszechstronnym materiałem, który pozyskiwany, jest z chityny, czyli składnika, który jest pozyskiwany z pancerza skorupiaków morskich. W suplementacji stosowany jest on jako bloker tłuszczu. Substancja ta wspomaga odchudzanie, ponieważ wiąże ona tłuszcze w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu uniemożliwiają one rozkładanie tłuszczów przez enzymy. Dzięki czemu związki te wydalane są z organizmu, a to przyczynia się do przyśpieszenia spalania tłuszczów.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Chlor

Chlor jest pierwiastkiem, który występuje w organizmie człowieka. Stanowi on postać jonową i jest jednym z głównych anionów, które znajdują się w przestrzeni międzykomórkowej. Chlor znajduje się w soku żołądkowym i ślinie i ma wpływ na przebieg procesów trawiennych. Ten pierwiastek bierze udział w procesie regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej. W przypadku niedoborów dojść może do nadmiernego wypadania włosów, a także do obniżenia się kondycji zębów. Dodatkowo objawiać się może zaburzeniami wchłaniania składników pokarmowych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych na temat dawkowania.

Chlorek sodu

Chlorek sodu – to sól kuchenna, która jest głównym źródłem sodu i chloru. Sód jest elektrolitem, który ma swój udział w procesie regulacji pracy gospodarki wodno-elektrolitowej, a także ma wpływ na gospodarkę kwasowo-zasadową. Jest ważnym składnikiem, który wpływa na przekazywanie impulsów nerwowych. Ma regulować ciśnienie krwi. Chlor to anion, który znajduje się w przestrzeniach międzykomórkowych. Wchodzi w skład soku żołądkowego, a także śliny. Jest najczęściej potrzebny u osób aktywnych fizycznie.

Dawkowanie: dzienne zapotrzebowanie na chlorek sodu wysoki około 5g.

Chlorella

Chlorella to rodzaj glonów, które są bogate w składniki odżywcze, takie jak kwas alginowy, sód, potas, magnez, fitosterole, karetonoidy. Bogaty skład sprawia, że ten glon ma szerokie zastosowanie. Roślinie tej przypisywane są właściwości przeciwzapalne, dzięki czemu zmniejsza ona ryzyko występowania stanów zapalnych w stawach. Wykazuje potencjał antybakteryjny, wzmacnia ukłąd opornościowy i korzystnie wpływa na stan skóry, włosów i paznokci. Dodatkowo posiada ona działanie antyoksydacyjne, przyczyniając się do wydalania wolnych rodników z organizmu.

Chlorella jest to słodkowodny glon z typu zielenic. Około 60% tego glonu stanowi wysokiej jakości białko, około 20% to węglowodany, a 10% to tłuszcze. Poza tym chlorella zawiera ponad 20 różnych witamin i minerałów, stanowi bogate źródło beta-karo-tenu, a także witaminy B12, której ma więcej niż wątroba wołowa. W jej skład wchodzą też znaczące ilości żelaza, jodu, cynku i kobaltu. Jest to również jedno z bogatszych źródeł chlorofilu i DNA. Dzięki niezwykłemu bogactwu składników odżywczych przypisuje się chlorelli korzystne oddziaływanie na wiele różnych schorzeń. Pobudza system obronny organizmu i zmniejsza ryzyko zachorowania na pewne rodzaje nowotworów. Z jej pomocą leczy się anemię, przemęczenie, nadciśnienie, cukrzycę i zaparcia. Wysoka zawartość chlorofilu sprawia, że chlorella jest skutecznym środkiem oczyszczającym krew. Obecnie chlorellę sprzedaje się w sklepach ze zdrową żywnością jako dodatek odżywczy.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Chlorofil

Chlorofil jest związkiem chemicznym, który występuje w roślinach, algach i bakteriach. To barwnik, który nadaje roślinom i glonom charakterystyczny zielony kolor. Chlorofile mają zadanie przeprowadzać fotosyntezę w organizmach, to właśnie dzięki nim rośliny mają tak intensywne kolory. Związek ten ma działanie przeciwnowotworowe, a to dzięki temu, że ma on silne działanie przeciwutleniacza. Ma właściwości przeciwzapalne i można go stosować w przypadku bólu mięśni i stawów. Jego zadaniem, jest przywrócenie równowagi organizmu. Dodatkowo korzystnie wpływa na stan skóry, włosów i paznokci.

Chlorofil jest zielonym barwnikiem roślinnym, który umożliwia fotosyntezę, tj. proces łączenia pod wpływem światła słonecznego dwutlenku węgla i wody, w efekcie czego powstaje tlen i węglowodany. Dzięki wykorzystywaniu światła chlorofil jest podstawowym źródłem pozyskiwania przez rośliny energii. Jego struktura chemiczna podobna jest do struktury hemu (czerwony barwnik krwi, któryjest nośnikiem tlenu), dlatego stosuje się go w leczeniu niektórych rodzajów anemii. Chlorofil wspomaga proces wzrostu, przemianę materii i oddychanie, ma także zdolność pobudzania wzrostu tkanek i gojenia zranień. W postaci kremu stosowany jest w leczeniu owrzodzeń skóry, a przyjmowany w formie zastrzyku pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Znane są także inne jego właściwości: oczyszcza krew, służy jako odtrutka i dezodorant. Ma wiele zastosowań terapeutycznych i komercyjnych. Na przykład, powszechnie używa się go do barwienia żywności i kosmetyków (E 140); także odświeżające oddech gumy do żucia zawierają chlorofil.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Chlorofina

Chlorofina jest pochodną chlorofilu, czyli zielonego barwnika w roślinach. Ten związek jest pozyskiwany w procesie hydrolizy. Chlorofina jest związkiem bardziej aktywnym i bardziej stabilnym, wykazuje on większą odporność na działanie czynników zewnętrznych (światło słoneczne). Wykazuje ona potencjał, który ma przyczyniać się do zmniejszania ryzyka rozwoju anemii. Wspomaga produkcję czerwonych krwinek,  a także wspiera proces dystrybucji tlenu. Ma działanie oczyszczające i przyczynia się do wydalania nadmiaru metali ciężkich z organizmu. Wykazuje działanie przeciwzapalne, a także ma właściwości antyutleniające.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Chlorowodorek Betainy

Chlorowodorek Betainy - jest to środek wspomagający działanie kwasów żołądkowych u ludzi ze zbyt niskim wydzielaniem substancji trawiennych. Tabletki chlorowodorku betainy zażywane przed posiłkiem poprawiają przyswajanie i trawienie pokarmów, pomagają w nie-domaganiach polegających na zbyt niskim wydzielaniu soków trawiennych w żołądku, na przykład w zgadze. Jako że zbyt niska zawartość kwasu solnego w żołądku może powodować alergie, chlorowodorek betainy pomaga też w zwalczaniu objawów uczuleń pokarmowych. Wydzielanie soków żołądkowych obniża się z wiekiem i dr Alan Nittler, autor książki A New Breed of Doctor, zaleca zażywanie tabletek chlorowodorku betainy wszystkim osobom powyżej czterdziestki. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością.

Chlorowodorek izopropylonorsynefryny

Chlorowodorek izopropylonorsynefryny to jedna z form synefryny, które mają silniejsze działanie i charakteryzują się większą bioaktywnością. Suplementacja tą substancją jest zalecana dla osób, które są aktywne fizycznie, a także w przypadku problemów z nadwagą. Za główną zaletę tego związku uznaje się jego wpływ na tempo metabolizmu. Ma on również wpływ na proces wydzielania energii. Nie podnosi ona ciśnienia i nie przyśpiesza bicia serca. Dzięki temu wspomaga redukcję nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Zwiększa wydajność organizmu.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Chlorowodorek pirydoksyny

Chlorowodorek pirydoksyny – jest to stosowana najprostsza forma witaminy B6. Wykorzystuje się ją w suplementacji, a także jako dodatek do żywności. To witamina, która rozpuszcza się w wodzie, a po dotarciu do organizmu zostaje ona przeistoczona do aktywnej formy tej witaminy. Związek ten ma wpływ na reakcje enzymatyczne. Ma on swój udział w produkcji neuroprzekaźników, reguluje prace procesów metabolicznych, a także jest czynnikiem, który jest niezbędny do tworzenia się czerwonych krwinek.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Chlorowodorek tiaminy

Chlorowodorek tiaminy to postać witaminy B1. Jest ona jedną z najaktywniejszych postaci tiaminy, a ma ona swój udział w procesach metabolicznych. Jej spożywanie zalecane jest u osób, które mają za wysokie stężenie cukru we krwi. Ta forma witaminy B1, ma za zadanie wspomagać działanie organizmu, tak, by przywrócić prawidłowy poziom cukru we krwi. Ma ona wpływ na działanie układu sercowo-naczyniowego, wspiera układ krążenia i reguluje ciśnienie krwi. Niedobory witaminy B1 mogą prowadzić do rozwoju otyłości.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Chmiel

Chmiel - wieloletnie pnącze, rosnące dziko i uprawiane. Kwiatów chmielu używa się do wyrobu piwa, ponieważ zawierają lupulinę, która nadaje napojowi goryczkę i zapach. Chmiel działa łagodnie moczopędnie i jest dość silnym środkiem uspokajającym. Napary na suszonych szyszkach chmielowych działają uspokajająco, łagodzą objawy stresu, nadpobudliwości i bezsenności. Herbatka z chmielu poprawia apetyt i trawienie, oczyszcza krew, pobudza wydzielanie żółci, a także pomaga pozbyć się pasożytniczych robaków. Nie powinno się pić więcej niż filiżankę herbatki dziennie. W niektórych sklepach ze zdrową żywnością można nabyć kapsułki z chmielem. Nie należy przekraczać zalecanej na opakowaniu dawki dziennej. Chmiel można też czasem kupić w sklepach warzywniczych.

Chmiel Zwyczajny (Humulus lupulus)

Chmiel Zwyczajny

OPIS Roślina wieloletnia (do 10 m wys.) z odgałęzieniami powstającymi każdego roku ze zdrewniałego kłącza lub korony. Liście są dloniaste z brzegiem ząbkowanym. Męskie i żeńskie kwiaty pojawiają się na oddzielnych roślinach (aby zapobiec zapyleniu, kwiaty męskie są zazwyczaj usuwane; żeńskie pozostawione do dalszego rozwoju). Chmiel posiada kwiaty żeńskie bez okwiatu zebrane w kwiatostany podobne do szyszek.

POCHODZENIE Tereny północne (Azja, Europa i Ameryka Północna). Chmiel jest uprawiany od wielu wieków do produkcji piwa.

SUROWIEC Wysuszone żeńskie owocostany (Lupuli strobili) lub gruczoły wydzielnicze chmielu (Lupuli glándula) .

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Uspokajający, lek gorzki.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Chmiel posiada długą historię zastosowania j ako lek gorzki i moczopędny. Obecnie wykorzystuje się jego właściwości uspokajające i wyciszające. Używany jest w zaburzeniach snu i nastroju, pobudliwości i wyczerpaniu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dawka 0,5 g jest przyjmowana w formie naparu. Chmiel lub wyciągi są składnikami herbatek ułatwiających zasypianie i w innych preparatch uspokajających.

SUBSTANCJE AKTYWNE Składnikami gorzkimi w chmielu (do 5%) są pochodne 1-acylofloroglucyny takie jak lupulon i humulon jako główne związki. Podczas przechowywania są one powoli utleniane do C5--alkoholu, 2-metylo-3-buten-2-olu. Chmiel zawiera także kilka fenoli (2-4%), takich jak rutyna, kwerce-tyna i proantocyjanidyny, jak również do 1% olejku eterycznego z kariofylenem, humulenem i P-mircenem jak głównymi składnikami.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Właściwości uspokajające związane są z obecnością 2-metylo-3-buten-2-olu, który jest obecny w surowcu lub może powstawać wewnątrz organizmu po doustnym spożyciu chmielu. Humulon i lupulon mają właściwości przeciwbakteryjne (są środkami konserwującymi w piwie, ale słabo działają na drożdżaki i grzyby) i prawdopodobnie estrogenne. Smak gorzki pobudza apetyt i wydzielanie soków trawiennych.

Cholesterol

Cholesterol jest zaliczany do grupy przedstawicieli lipidów. Wytwarzany jest on endogennie przez organizm człowieka, a dostarcza się go wraz z dietą i pokarmami pochodzenia zwierzęcego. Jest on wykorzystywany przez ludzki organizm do wytwarzania związków, które mają działanie bioaktywne. Jest to związek, który słabo rozpuszcza się w wodzie, przez co transportowany jest on we krwi człowieka w postaci lipoprotein, a także chylomikranu. W organizmie wyróżnia się dwa rodzaje cholesterolu LDL, który zwany jest potocznie złym cholesterolem i HDL, który znany jest pod nazwą dobrego.

Cholesterol - związek organiczny z grupy steroli, naturalny składnik komórek organizmu, szczególnie komórek mózgu i rdzenia kręgowego, a także wątroby i nerek. W dużej ilości występuje także w żółtku jaj, maśle i innych tłuszczach. W ostatnich dziesięcioleciach uznano go za szkodliwy składnik pożywienia, ponieważ przyczynia się do miażdżycy tętnic i chorób serca; dlatego medycyna ostrzega przed spożywaniem pożywienia o wysokiej zawartości cholesterolu. Jednakże cholesterol jest bardzo ważny dla zdrowia organizmu. Potrzebny jest na przykład do produkcji hormonów płciowych, steroidów i żółci, syntezy witaminy D, formowania błon 25 komórek i otoczki mielinowej tkanki nerwowej. Jest tak ważną substancją, że wszystkie komórki jądrzaste mogą go syntezować. Sama wątroba może wytworzyć w ciągu doby do l grania cholesterolu, podczas gdy mniej niż połowy tej ilości dostarcza przeciętna dieta. Cholesterol występuje w dwóch głównych postaciach: LDL, tzw. złego cholesterolu, który się odkłada i sprzyja zawałom serca, i HDL, tzw. dobrego cholesterolu, który przeciwdziała szkodliwym skutkom LDL. Do czynników, które prowadzą do zwiększenia poziomu cholesterolu, należą: palenie papierosów, stres, pigułka antykoncepcyjna, kawa, cukier, słodycze i niedobory składników pokarmowych. Można obniżyć wskaźnik cholesterolu uzupełniając dietę preparatami niacyny, witaminy B6, C i E, chromu, magnezu, manganu, lecytyny, pektyny i DHEA. W utrzymaniu odpowiedniego poziomu cholesterolu w organizmie pomaga dieta zawierająca czosnek, cebulę, bakłażany, soję i zieloną herbatę.

Cholina

Cholina to witamina zaliczana do grupy B. Jest to związek chemiczny, który jest czwartorzędną solą amoniową. Jej naturalne źródła to między innymi pokarmy pochodzenia zwierzęcego. Jest prekursorem acetylocholiny, czyli substancji, która wykazuje działanie izolatora neuroprzekaźników. Witamina ta posiada działanie lipotropowe, dzięki czemu ma wpływ na przebieg procesów metabolicznych i przyśpiesza spalanie tłuszczów. Przypuszczalnie cholina ma właściwości antynowotworowe, a w suplementacji sportowej stosuje się ją w celu regulacji masy ciała.

Cholina to związek organiczny, który bierze udział w emulgacji tłuszczów i pomaga w przenoszeniu kuleczek tłuszczowych do komórek. Niezbędna w przekaźnictwie nerwowym, dla funkcjonowania wątroby i powstawania lecytyny. Mózg używa choliny do produkcji acetylocholiny, głównego przekaźnika, który przenosi informacje w jego komórkach i jest niezbędny w przebiegu procesów uczenia się i zapamiętywania. Cholina obniża poziom cholesterolu i zapewnia dobre funkcjonowanie wątroby, nerek i układu nerwowego. Zmniejsza także poziom estrogenów - hormonów żeńskich, obniżając tym samym ryzyko wystąpienia guzów sutka i skurczów menstrua-cyjnych. Chociaż organizm sam wytwarza cholinę, obecnie uważa się tę substancję za niezbędny składnik odżywczy, a preparaty choliny znane są z dobroczynnych efektów. Stosuje sieje na przykład w chorobie Alzheimera; stosują je także uczniowie i studenci, by poprawić zdolność uczenia się i zapamiętywania. Objawami niedoboru choliny są choroby wątroby i nerek, kamienie żółciowe, wysoki poziom cholesterolu i nadciśnienie. Jej naturalnym źródłem jest żółtko jaj, wątroba, lecytyna, drożdże piwne i zielone liście warzyw. Zaleca się średnią dawkę dzienną, wynoszącą około 1000 mg. Dostępna w postaci dwuwinianu, cytrynianu lub chlorku; wchodzi też w skład mieszanek odżywczych.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji sportowej to około 1-3 gramy na dobę.

Chondroityna

Chondroityna jest związkiem, który stanowi skład chrząstki stawowej. Jest więc składnikiem, który zaliczany, jest do grupy glukozaminoglikanów. Jest odpowiedzialna za utrzymanie stawów w odpowiedniej kondycji, a także za wzmocnienie ich wytrzymałości. Jest niezbędna do utrzymania integralności struktury stawowej. Dzięki budowie tego związku ma on wpływ na amortyzację stawów, podczas aktywności fizycznej, a także podczas każdego ruchu. To składniki, które mają na celu wspomaganie prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500-1500mg na dobę.

Chrom

Chrom jest pierwiastkiem, który znajduje się w drożdżach, zielonym groszku, jajkach i mięsie. Występuje on w dwóch formach, organicznej i nieorganicznej. Forma organiczna jest znacznie lepiej przyswajalna. Chorm jest składnikiem, który ma wpływ na czynniki tolerancji glukozy. Wpływa ona na jego syntezę, która odbywa się głównie w wątrobie. Bierze ona udział w procesie regulacji ciśnienia krwi, a także ma wpływ na witalność ustrojów. Przy niedoborach tego składnika dojść może do osłabienia, spadku formy i samopoczucia.

Chrom bardzo twardy metal, w organizmie ludzkim występuje jako pierwiastek śladowy. Chrom jest niezbędnym mikroskładnikiem pożywienia, usuwanym niestety z podstawowej żywności, takiej jak cukier czy mąka, w procesie rafinacji. Zaangażowany głównie w metabolizm glukozy oraz syntezę aminokwasów i cholesterolu, jest także podstawowym składnikiem GTF - czynnika tolerancji glukozy, który wzmacnia działanie insuliny. Tak więc osobom z cukrzycą, hipoglikemią oraz wysokim poziomem cholesterolu lub cierpiącym na nadciśnienie zaleca się dietę bogatą w chrom i dodatki pokarmowe zawierające ten składnik. Wskazuje się także, iż chrom wspomaga odchudzanie, dodaje energii, zwalczając zmęczenie. Minerał ten jest najskuteczniej wykorzystywany przez organizm, jeśli przyjmuje się go w postaci pikolinianu chromu, tj. połączenia chromu z kwasem pikolinowym dla lepszego wchłaniania. Najlepszym źródłem chromu są drożdże piwne, surowe zarodki pszenicy, mięso, ostrygi i małże, ale jako zabezpieczenie przed niedoborem zalecane jest przyjmowanie pikolinianu chromu. Preparat dostępny jest w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: zalecana dawki to około 50-150mg na dobę.

Chrzan Pospolity (Armoracia rusticana, Raphanus sativas)

Chrzan Pospolity

OPIS Chrzan pospolity jest byliną z dużymi, ciemnozielonymi liśćmi wyrastającymi bezpośrednio z grubego, wydłużonego korzenia głównego. Drobne, białe kwiaty powstają na długiej, do 1 m wysokiej szypułce kwiatostanowej.

POCHODZENIE Przypuszczalnie wschodnia Europa, dorzecze Wołgi i Donu. Owoce nie wytwarzają nasion zdolnych do wegetacji, co nasuwa przypuszczenie, że roślina jest niepłodną hybrydą. Uprawiana od starożytności z pociętego korzenia i do dziś spotykana we wszystkich krajach.

SUROWIEC Korzeń (Armoraciae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Schorzenia dróg oddechowych i moczowych, środek drażniący skórę.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Stosowany w leczeniu nieżytów oskrzeli i infekcji układu moczowego, zewnętrznie jako wywołujący przekrwienie w reumatyzmie i stanach zapalnych. Dobrze znany jako przyprawa.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Świeży korzeń (20 g dzienne) przyjmowany jest doustnie lub zewnętrznie w przetworach zawierających 2% izosiarko-cyjanianów. Czasami stosowane są liofilizowane korzenia lub wyciągi z surowca.

SUBSTANCJE AKTYWNE Świeży korzeń zawiera gluko-zynolaty (glukozydy izosiarkocyjanianów), wśród których głównymi składnikami są glukonasturyna i synigryna. Podczas procesu suszenia glukozynolaty ulegają hydrolizie z udziałem mirozynazy dostarczając odpowiednio izosiar-kocyjanianu fenyloetylu i izosiarkocyjanianu allilu, które występują w lotnym olejku tzw. olejku gorczycznym. Korzeń jest źródłem enzymu peroksydazy, zawiera także kumaryny, kwasy fenolowe, kwas askorbinowy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Izosiarkocyjaniany mogą tworzyć wiązania kowalencyjne z białkami i w ten sposób zmieniać ich aktywność. Posiadają właściwości przeciwdrobnoustrojowe, spazmolityczne, cytotoksyczne i drażniące (wywołujące przekrwienie).

UWAGI Chrzanu nie należy mylić z jadalną rzodkwią zwyczajną (Raphanus satwus), która również zawiera glukozydy izosiarkocyjanianowe. Zgodnie z niemiecką Komisją E, świeży sok z rzodkwi (50-100 ml) jest skuteczny w „zaburzeniach trawienia, dyskinezie dróg żółciowych i nieżytach górnych dróg oddechowych”. Do zastosowań leczniczych preferowana jest rzodkiew czarna (R. satwus var. niger).

Chrzęścica Kędzierzawa (Chondrus crispus)

Chrzęścica Kędzierzawa 

OPIS Niewielkie glony (krasnorosty) rosnące na skalach poniżej powierzchni wody.

POCHODZENIE Na wybrzeżach Północnego Atlantyku (Europa i Ameryka Północna). Do celów handlowych pozyskiwane z hodowli wodorostów prowadzonych w USA, Kanadzie i Japonii.

SUROWIEC Cale plechy (zbierane są w czasie odpływu i suszone na słońcu).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek osłaniający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Głównie w leczeniu kaszlu i zapalenia oskrzeli. Jest to surowiec powlekający i dlatego łagodzi suchy kaszel i stany zapalne żołądka. Ma właściwości wykrztuśne oraz przeczyszczające. Otrzymywana z surowca karagenina składająca się z polisacharydów może być stosowana jako środek przeczyszczający (zwiększa objętość masy kałowej) w leczeniu zaparć oraz jako nieszkodliwy dodatek w dietach wyszczuplających. Surowiec stosuje się też jako wypełniacz, stabilizator i emulsyfikator w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym do produkcji żeli, maści, kremów, płynów, past do zębów i szamponów.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Najczęściej stosowana jest karagenina. Suchy sproszkowany surowiec jest składnikiem wielu mieszanek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Karagenina występujew chrzęścicy kędzierzawej i innych krasnorostach w dużych ilościach, łącznie z białkami, aminokwasami, solami bromu i jodu. Karageniny należą do galaktanów (polimery siarczanu galaktozy). Tworzą one w wodzie lepkie roztwory, a po dodaniu jonów K+ lub NH4+ charakterystyczne żele.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Polisacharydy wykazują efekt łagodzący na błony śluzowe.

UWAGI Wodorosty są ważnym źródłem, z którego pozyskuje się polisacharydy do celów handlowych, używane gl. w przemyśle jako środki żelujące i zwiększające objętość, jak np. agar, zwłaszcza w przemyśle spożywczym. Fucus vesicuhsus (morszczyn pęcherzykowaty), glon należący do brunatnie i Ascophyllum nodosum (workoliść członowaty) jest używany w terapii jodowej oraz jako składnik herbat wyszczuplających. Fucus ma dwa pęcherzyki powietrzne na piesze w przeciwieństwie do jednego u Ascophyllum. Przypuszcza się, że jod obecny w surowcu w postaci soli nieorganicznych pobudza aktywność tarczycy, zwiększa metabolizm i zmniejsza w ten sposób nadmiar tłuszczu, ale może wystąpić ryzyko nadczynności tarczycy.

Cinnulin PF

Cinnulin PF to formuła składająca się z wyciągu wodnym z cynamonu. Na temat działania tego związku wykonano wiele badań, które wykazały, że wyciąg ten przyczynia się do poprawy profilu lipidowego w organizmie. Ma korzystny wpływ na pracę wątroby i zwiększa tolerancję glukozy. W suplementacji sportowej wyciąg wody z cynamonu wykorzystywany jest w celu regulacji pracy gospodarki insulinowej, poprawy transportu składników odżywczych do komórek mięśniowych. Ma działanie odchudzające, dzięki czemu wykorzystuje się go w preparatach na spalanie tłuszczu.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Cirsium Oligophyllum

 Cirsium Oligophyllum  jest rośliną, która wywodzi się z terenów Euroazji i Ameryki Południowej. Wciąg z tej rośliny został przebadany naukowo, a z badań wynika, że jest to roślina, która ma wpływ na nasilenie procesów lipolizy w organizmie, a dodatkowo zahamowuje procesy odkładania się tkanki tłuszczowej. To źródło flawonoidów, które wykazują działanie przeciwutleniające. Stosuje się ją w suplementacji sportowej, ponieważ ma wpływ na spalanie tkanki tłuszczowej. Ma działanie zbliżone do kofeiny.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych na temat dawkowania.

Cis Pospolity (Taxus baccata)

Cis Pospolity

OPIS Wolno rosnące, długowieczne, wiecznie zielone drzewo (do 20 m wys.), o czerwono-brązowej korze i ciemnozielonych szpilkach wyrastających naprzeciw siebie. Niepozorne szyszki męskie zawierają ok. 10 tarczowatych pylników, podczas gdy żeńskie są jajowatymi strukturami, otoczonymi jaskrawoczerwonymi, mięsistymi osnówkami. Wyróżnia się ok. siedem blisko spokrewnionych gatunków cisa (niektóre traktowane są jako odmiany). Odkrycie właściwości przeciwnowo-tworowych dotyczyło głównie taksolu, diterpenu ekstrahowanego z kory cisu pacyficznego (T. brevifolia).

POCHODZENIE Europa i region śródziemnomorski (T baccata) oraz zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej (T brevifolia).

SUROWIEC Pierwotnie - kora. Współcześnie liście -jako źródło łatwiej odnawialne niż kora. Liście zbiera się od T baccata, T. X media i T. wallichiana).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwno-wotworowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kora ani liście nie są postacią odpowiednią do samoleczenia, są jednak źródłem taksolu i pokrewnych mu składników, dosyć skutecznych w terapii raka jajnika, piersi i prawdopodobnie również innych guzów.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Czysty składnik podaje się w dawkach dobowych 110-250 mg/rrr (!) w przedziałach trzech-czterech tygodni.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liczne diterpeny szkieletu taksanu. Taksol, znany też jako paklitaksel (pseudoalkaloid diterpenowy), był pierwszym ekstrahowanym i stosowanym składnikiem (Taxol®). Obecnie z liści T baccata i innych ekstrahuje się 10-deacetylobakatynę III, którą później poddaje się przemianom półsyn-tetycznym do analogów strukturalnych taksolu, takich jak docetaksel (rozprowadzany jako Taxotere®).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Taksol i docetaksel są truciznami hamującymi podział komórek i w ten sposób zapobiegającymi wzrostowi guzów. Kolchicyna i alkaloidy dimeryczne Catharanthus hamują polimeryzację tubuliny (białka) w mikrotubule wrzeciona podziałowego. Taksol i docetaksel zapobiegają depolimeryzacji mikrotubul. Skuteczność potwierdzono w badaniach klinicznych.

CLA

CLA jest sprężonym kwasem linolowym. To inaczej organiczny związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy nienasyconych kwasów tłuszczowych. Po dotarciu do organizmu kwas linolowy ulega metabolizmowi, a następnie przemienia się do szeregu substancji, które są istotne dla organizmu. CLA jest związkiem, który wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych. Jego spożywanie wspomaga odchudzanie. Dodatkowo kwas linolowy jest odpowiedzialny za utrzymywanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 300mg na dobę.

 

Cnidium monnieri

Cnidium monnieri jest to roślina, która bogata jest w kumaryny, fitosterole i fenylefrynę. Znana jest ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych i używa się jej w medycynie naturalnej. Ma właściwości tonizujące i stymulujące, które korzystnie wpływają na układ nerwowy. Dodatkowo wykazuje działanie zbliżone do afrodyzjaku. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. W suplementacji korzysta się z niej, ponieważ łagodzi objawy alergii, wspomaga trawienie, a dodatkowo ma działanie ochronne na wątrobę.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

 

Colostrum (siara)

Colostrum (siara) zwana również młodzieńczym, pierwszym mlekiem. To rodzaj mleka, który wydzielany jest przez gruczoły mlekowe u ssaków, a jego wydzielanie zaczyna się kilka dni po porodzie. Jest to jednocześnie pierwszy posiłek, który otrzymuje noworodek, a jest on niezbędny do prawidłowego rozwoju jego organizmu. Siara jest potrzebna do wzmocnienia i rozwoju układu odpornościowego u noworodków. Mleko to zawiera pełną gamę immunologicznych aktywnych związków, które mają za zadanie regulować i wspomagać komórki odpornościowe.

Coptis japonka (Coptis chinensis)

Coptis japonka

OPIS Gatunki Coptis to byliny o długich łodyżkach, wyrastających prosto z ziemi, pierzastych liściach i małych zielonkawo-białych kwiatach. Brązowawe kłącza są wewnątrz żółte lub pomarańczowe. Obok C. chinensis, jest jeszcze kilka gatunków używanych w medycynie tradycyjnej Ameryki Północnej i krajów Azji. Są to C. trifolia (Ameryka Północna), C. japonka (Japonia), C. teeta (Indie) i C. deltoides (Chiny).

POCHODZENIE Chiny. Roślina uprawiana w Chinach.

SUROWIEC Wysuszone kłącza (Coptidis rhizoma). 

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciw czerwonce, przeciwbakteryjny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W tradycyjnej medycynie chińskiej huang lian jest stosowany głównie w leczeniu bigunek bakteryjnych, a także w zapaleniu żołądka, zapaleniu spojówek i owrzodzeniach zewnętrznych. Inne gatunki Coptis są stosowane głównie jako surowce gorzkie, w dolegliwościach żołądkowych i infekcjach (w tym owrzodzeniach i stanach zaplanych jamy ustnej i języka). Roślina ta w zakresie składu chemicznego i właściwości leczniczych jest podobna do gorzknika kanadyjskiego (Hydrastis canadensis).

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna surowca to 1,5-6 g.

SUBSTANCJE AKTYWNE Berberyna alkaloid izochi-nolinowy jest obecna w wysuszonych kłączach w ilości około 5-7%, łącznie z innymi alkaloidami typu proto-berberyny (palmatyną, koptyzyną i berberastyną). Inne gatunki wymienione wcześniej zawierają również te alkaloidy, a różnią się między sobą tylko ich zawartością.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Berberyna oraz inne alkaloidy typu protoberberyny oddziałują na DNA, hamują różne receptory, białka i enzymy. Właściwości te wyjaśniają ich szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego. Ostatnie badania wykazały, że wyciągi w stężeniu jedynie 1,7 pg/ml (przy niewielkiej cytotoksycz-ności) są bardzo aktywne przeciw świdrowcom Trypanosoma cruzi (pierwotniaki powodujące wiele zakażeń u ludzi). Badania przeprowadzone zarówno na berberynie, jak i surowcu (Coptidis rhizoma) nie wykazały znacznego efektu przeciwbiegunkowego.

Cordia Salicifolia- cha de Bugre

Cordia Salicifolia- cha de Bugre (porangaba) jest rośliną, która wywodzi się z terenów Ameryki Południowej. Posiada ona wszechstronne działanie, jednak docenia się ją przede wszystkim za jej działanie moczopędne, tłumienie apetytu, a także wspomagania utraty nadmiaru tkanki tłuszczowej. Dodatkowo roślina ta wykazuje korzystne działanie na pracę serca i ma lekkie działanie pobudzające na układ nerwowy. Dba o to, by poziom cholesterolu był na odpowiednim poziomie. Przyśpiesza pracę układu trawiennego. W suplementacji wykorzystuje się ją do walki z nadwagą i redukcji masy ciała.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Cordyceps Sinensis

Cordyceps Sinensis to środek, którego zadaniem jest wzmacnianie organizmu. Przyczynia się on do poprawienia przepływu krwi i wzmacnia naczynia krwionośne. Jest to rodzaj grzyba, który naturalnie występuje na terenach gór. Jest stosowany w medycynie chińskiej, a najbardziej docenia się go ze względu na jego regulujące działanie na układ krążenia. Dodatkowo wspomaga przemianę materii i wspiera układ immunologiczny. W suplementacji stosuje się go w celu poprawienia wydajności treningu, a dodatkowymi aspektami jego suplementacji, jest wsparcie sprawności seksualnej i płodności.

Dawkowanie:  zalecana dawka to około 450gm na dobę.

Cornsilk

Cornsilk (Znamiona kukurydzy) to roślina, która wykorzystywana jest w suplementacji w celu poprawienia pracy układu moczowego. Wykazuje silne działanie diuretyczne, a także posiada właściwości przeciwzapalne. Ma działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie, a dzięki temu posiada również zdolności przeciwbólowe. Wspomaga walkę ze stanami zapalnymi układu moczowego, a jest to możliwe dzięki temu, że przyśpiesza wydzielanie moczanów, szczawianów i fosforanów z organizmu. W suplementacji sportowej ekstrakt ten wykorzystywany jest w przypadku zatrzymania nadmiaru wody w organizmie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 20-50mg na dobę,

CreaPep

CreaPep jest to mieszanka aminokwasów, którą pozyskuje się z pięciu różnych źródłem. Dzięki temu wykazują one największą renomę właściwości biologicznych. Aminokwasy te pozyskiwane są z hydrolizowanego izolatu białka serwatkowego, białka wołowego, albuminy jaja kurzego, a także z kazeiny micelarnej. Jest to zbiór najwyższe jakości aminokwasów. Ich suplementacja będzie stanowić uzupełnienie diety w wysokiej jakości aminokwasy. Stosuje się je w celu utrzymania prawidłowego stylu życia, a także wspomaga ona organizm niezależnie od tego, jaki jest twój cel.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych. 

Creatine AAB

Creatine AAB (Creatine-Alpha-Aminobutyric Acid matrix)  jest to połączenie kreatyny z kwasem alfa-aminomasłowym, który jednocześnie uznwany jest za iromer GABA. To połączenie substancji chemicznych ma na celu zwiększyć ich działanie, które ma za zadanie zwiększyć reakcje hormonalne w czasie wysiłku fizycznego. Głownie ma to na celu zwiększenie poziomu hormonu wzrostu. Kreatyna wykazuje działanie anaboliczne, dzięki czemu wpływa na procesy przemiany energetycznej, które zachodzą w układzie mięśniowym. W suplementacji sportowej to połączenie zwiększa siłę w mięśniach i poprawia wytrzymałość.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Cukry

Cukry inaczej zwane węglowodanami. To zawiązki chemiczne organiczne, które składają się z atomów węgla, a także tlenu i wodoru. To związki, które posiadają grupy hydroksylowe i karboksylowe. Wyróżnia się różne rodzaje cukrów, które występują w naturze. Są to cukry proste, które zwane są również jednocukrami. Wielocukry i disacharydy. Cukry są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, ponieważ są źródłem energii dla mózgu i mięśni. Jednak ich nadmiar może doprowadzić do zwiększenia masy tłuszczowej ciała.

Dawkowanie: zalecana dawka to nie więcej niż 50g cukrów na dobę.

 

Cyjanokobalamina

Cyjanokobalamina (Witamina B12) to związek witaminowy, który jest rozpuszczalny w wodzie. Jego obecność w organizmie ludzkim, jest niezbędna, ponieważ zawiązek ten bierze udział w procesie syntezy kwasów nukleinowych. Bierze ona udział w tworzeniu się otoczki mielinowej neuronów. Jest potrzebna do przeprowadzenia przemian węglowodanów, tłuszczów i białek. Dodatkowo ma ona swój udział w procesie tworzenia się czerwonych krwinek i syntezy materiału genetycznego.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 250ug na dobę.

Cyklaminian sodu

Cyklaminian sodu (E-952) to słodząca substancja syntetyczna, która jest o 50 razy słodsza od cukru stołowego. Stosuje się go w suplementacji w przemyśle spożywczym w towarzystwie z innymi słodzikami. Jest to słodzik, który charakteryzuje się doskonałą rozpuszczalnością. Jest on również stabilny, jeżeli poddaje się do wysokim temperaturom, tak więc nadaje się do smażenia i pieczenia. Jest to słodzik, który został dopuszczony do produktów spożywczych bez ograniczeń, a stosuje się do niemal na całym świecie.

Dawkowanie:  nie dotyczy. 

Cykoria Podróżnik

Cykoria Podróżnik(Cichorium intybus) to roślina dziko rosnąca, wywodzi się ona z terenów Azji, Afryki, a także Europy. Ma ona liczne właściwości prozdrowotne i w medycynie naturalnej wykorzystuje się ją już od wieków. Roślina ta ma korzystne działanie na pracę układu trawiennego i przyczynia się do regulacji procy jelit. Tworzy korzystne środowisko, które wspomaga produkcję pożytecznych bakterii. Dodatkowo wykazuje działanie moczopędne, dlatego wykorzystuje się ją do regulacji pracy nerek. Wpływa również na produkcję czerwonych krwinek.

Cykoria Podróżnik - bylina uprawiana w Ameryce Północnej i Europie, głównie ze względu na jadalne korzenie i liście. Już w starożytnym Egipcie i Grecji stosowano cykorię w kuchni i medycynie. Napary i wywary z korzeni i kwiatów pobudzają apetyt, ułatwiają trawienie, działają żółciopędnie, przynoszą ulgę w bólach spowodowanych przez kamienie nerkowe. Sus/onej zmielonej cykorii używa się jako namiastki kawy, dodaje sieją także do kawy zbożowej. Dostępna w sklepach warzywniczych i sklepach ze zdrową żywnością.

OPIS Bylina o prosto wzniesionej łodydze (do 1 m wys.), grubym korzeniu, dużych zatokowopierzasto-wciętych liściach i ładnych jasnoniebieskich kwiatach zebranych w koszyczki.

POCHODZENIE Europa i Azja. Cykoria jest uprawiana w wielu krajach świata a nawet jest traktowana jako chwast.

SUROWIEC Głównie korzenie (Cichorii radix), czasami cale ziele (Cichorii folia et radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek gorzki, przeczyszczający, moczopędny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Wysuszone cale ziele jest stosowane głównie jako środek pobudzający trawienie przy braku apetytu i niestrawności. Tradycyjnie stosowany jako żólciopędny, żółciotwórczy, wiatropędny, moczopędny i jako tzw. czyszczący krew zarówno w lecznictwie europejskim, jak i medycynie ajurwedyjskiej. Syrop cykoriowy jest tradycyjnym środkiem wzmacniającym dla niemowląt, a także wspomagającym dla osób cierpiących na reumatyzm lub dnę.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napary przygotowuje się poprzez zalanie ok. 40 g suchego ziela jednym litrem wrzącej wody. Przyjmuje się połowę filiżanki lub nawet mniej naparu trzy razy dziennie przez trzy dni.

SUBSTANCJE AKTYWNE Smak gorzki cykorii związany jest z obecnością laktonów seskwiterpenowych z kórych głównymi związkami są laktucyna i laktukopikryna. Obecne są także kumaryny (umbeliferon, cykoryna), kwasy fenolowe (kwasy kawowy, ferulowy i estry z kwasem chinowym) oraz różne flawonoidy. Korzeń zawiera dużo inuliny (50-60%) jako substancję zapasową.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Wyciągi z surowca w badaniach na szczurach wykazały działanie żółcio-pędne i przeciwzapalne. Chociaż wartość terapeutyczna surowca nie jest w pełni poznana, jego łagodna aktywność żółciopędna u ludzi została zaakceptowana, więc tradycyjne stosowanie tego surowca w leczeniu schorzeń wątroby i woreczka żółciowego wydaje się usprawiedliwione. Gorzkie laktony wpływają na efekty tonizujące surowca; jednak wartość lecznicza (jeżeli istnieje) zawartej inuliny i potencjalne korzyści stosowania surowca w leczeniu rumatyzmu oraz dny nie są tak oczywiste. Inulina jest stosowana jako substytut sacharozy przez diabetyków. Skórne reakcje alergiczne mogą czasami pojawić się u osób nadwrażliwych.

Cynamon

Cynamon - popularna przyprawa korzenna, używana do potraw, słodyczy i przetworów. Otrzymuje sieją z wewnętrznej warstwy kory cynamonowca cejlońskiego. Przyprawę tę sprowadza się przede wszystkim ze Sri Lanki, ale także z Brazylii, Indii, Jamajki, Jawy, Madagaskaru i Martyniki. Ze sproszkowanej kory przyrządza się też aromatyczne napary. Cynamon ma działanie odkażające, pobudzające i wiatropędne. Wolno sączona ciepła herbata cynamonowa likwiduje mdłości, działa też odprężająco i sprowadza senność. Ludowa medycyna Jemenu poleca mocne napary z cynamonu jako środek łagodzący bóle menstruacyjne. Powszechnie dostępny jako proszek, rzadziej całe kawałki kory

Cynamonowiec Cejloński (Cinnamomum verum)

Cynamonowiec Cejloński

OPIS Drzewo lub krzew z wiecznie zielonymi, skórza-stymi naprzeciwległymi liśćmi. Kwiaty drobne, z kórych powstają podłużne, ciemne owoce dl. 10-15 mm. Dawna nazwa drzewa to C. zeylanicum.

POCHODZENIE Sri Lanka (wcześniej Cejlon), niektóre regiony Indii. Do celów handlowych uprawiana w wielu tropikalnych regionach świata, jak wschodnie Indie, Afryka, Wyspy Seszelskie, Południowa Ameryka i Indonezja.

SUROWIEC Wewnętrzna kora z gałęzi i gałązek (kora cynamonowca; Cinnamomi ceylanici cortex); olejek eteryczny (Cinnamomi aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Zaburzenia trawienia, ściągający.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Cynamonowiec jest tradycyjnym środkiem w leczeniu niestrawności (wzdęcia, stany skurczowe żołądka i jelit, utrata apetytu i biegunka). W medycynie ludowej stosowany w leczeniu stanów zapalnych, przeziębienia, nudności, wymiotów oraz zaburzeń menstruacyjnych. Cynamonowiec jest używany w celu poprawy smaku niektórych produktów leczniczych. Poza lecznictwem syrowiec jest stosowany jako przyprawa, a olejku eterycznego używa się w perfumerii.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Używana jest kora w formie sproszkowanej lub wyciągu. Można stosować w dawce do 1,2 g wysuszonej kory (dawka dzienna 2—4 g, a olejku eterycznego 0,05-0,2 g).

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora cynamonowca zawiera olejek eteryczny z aldehydem cynamonowym jako głównym składnikiem (65-80%) oraz mniejszymi ilościami kwasu trans - cynamonowego, aldehydu metoksycynamonowego, ponadto około 10% eugenolu i monoterpenoidy. Obecne są również procyjanidyny, diterpeny, fenylopropanoidy i polisacharydy. Olejek z liści zawiera 70-90% eugenolu.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Dla olejku potwierdzone są jego właściwości wiatropędne, przeciwskurczowe i przeciwbakteryjne. Aktywność przeciwskurczowa związana jest z obecnością aldehydu cynamonowego, natomiast efekt przeciwgrzybiczy i przeciwbakteryjny związany jest z obecnością aldehydu metoksycynamonowego i eugenolu.

Cynamonowiec Kamforowy (Cinnamomum camphora)

Cynamonowiec Kamforowy

OPIS Bardzo duże drzewo (do 50 m wys.), o grubym pniu i rozłożystej koronie. Liście skórzaste, lśniące z charakterystycznym unerwieniem (trzy główne nerwy) i silnym zapachem kamfory po roztarciu.

POCHODZENIE Japonia, Tajwan, Chiny. Jako drzewo ozdobne w wielu częściach świata. Do celów handlowych uprawiane w Japonii i na Tajwanie.

SUROWIEC Drewno poddaje się destylacji celem otrzymania olejku eterycznego. Dalsze frakcjonowanie prowadzi do otrzymania frakcji kamforowej, czyli surowej kamfory lub gumy kamforowej oraz białego olejku bogatego w cyneol, którego także używa się w lecznictwie (Cinna-moni camphorae aetheroleum = Oleum camphorae).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający układ krążenia i oddechowy (wewnętrznie); środek drażniący (miejscowo).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Tradycyjnie stosuje się w leczeniu przeziębienia, grypy, gorączki, zapalenia płuc, stanów zapalnych i biegunki. Zewnętrznie olejku eterycznego używa się w leczeniu bólów reumatycznych; wewnętrznie w zaburzeniach krążenia, a także w stanach zapalnych i przekrwieniu dróg oddechowych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Półpłynne preparaty przeznaczone do użytku zewnętrznego (maści do nosa i nacierania klatki piersiowej, roztwory do inhalacji) powinny zawierać 10-20% kamfory, podczas gdy roztwory spirytusowe 1-10% kamfory. Przeciętna dawka dzienna proponowana przez Komisję E do użytku wewnętrznego to 30-300 mg.

SUBSTANCJE AKTYWNE Aktywność biologiczna związana jest z obecnością naturalnej kamfory (d-kam-fora). Guma kamforowa jako produkt handlowy powinna zawierać nie mniej niż 50% kamfory. Biała frakcja olejkowa zawiera cyneol jako główny składnik, a także borneol, karwakrol, eugenol i limonen.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kamfora i olejek eteryczny posiadają określone właściwości antyseptyczne, drażniące, wiatropędne, pobudzające krążenie i analeptyczne. Przyjemne wrażenie chłodu odczuwane w nosie czy w płucach jest wynikiem pobudzenia receptorów zimna w błonie śluzowej, a nie bezpośrednim efektem związanym ze zmniejszeniem przekrwienia.

Cynamonowiec Wonny (Cinnamomum aromaticum)

Cynamonowiec Wonny

OPIS Duże wiecznie zielone drzewo (do 10 m wys.), liście naprzemianległe z trzema wydatnymi nerwami. Niepozorne kwiaty żółtawo-białe, z których powstają okrągłe pestkowce (owoce) średnicy ok. 8 mm. Można go odróżnić od cynamonowca cejlońskiego (C. verum) po ułożeniu liści (naprzeciwległe u C. verum) i mniejszych owocach (u C. verum owoce średnicy ok. 15 mm, podłużne).

POCHODZENIE Birma. Drzewo sadzone od dłuższego czasu w Chinach, Indonezji i Wietnamie.

SUROWIEC Kora z gałęzi drzewa pozbawiona korka (Cinnamomi chinensis cortex); wysuszone kwiaty (Cin-namomi flos = Cassiae flos) i olejek eteryczny (Cinnamomum cassiae aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Pobudza apetyt, w niestrawności.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Kora i olejek eteryczny używane są w leczeniu utraty łaknienia, niestrawności, skurczów towarzyszących wzdęciom, nudności i biegunek. Surowiec był też używany w leczeniu przeziębienia i zmęczenia. Kwiaty są tradycyjnym środkiem „czyszczącym krew”.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE 0,5-1 g kory (lub odpowiednio naparu) przyjmuje się trzy razy dziennie (całkowita dawka dzienna to 2-4 g). Przeciętna dawka dzienna olejku powinna wynosić 0,05—0,2 mL.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora zawiera olejek eteryczny z wysoką zawartością aldehydu cynamonowego (około 90%) oraz inne pochodne cynamonianów. Łatwo można odróżnić ten surowiec od cynamonowca cejlońskiego (C. verum) ze względu na obecność kumaryny 0,45% i prawie zupełnego braku eugenolu (wyjątek stanowi surowiec pochodzący z Nigerii). Kora jest bogata w procyjanidyny, fenylopropanoidy i związki śluzowe.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Surowiec posiada właściwości przeciwskurczowe, przeciw wrzodowe, hipotensyjne, żółciotwórcze, za które odpowiedzialny jest w większości obecny w surowcu olejek eteryczny. Aktywność przeciwskurczowa przypisywana jest obecności aldehydu cynamonowego.

Cynk

Cynk to pierwiastek, który największy wpływ ma na pracę organizmu mężczyzn, ponieważ reguluje on proces wydzielania testosteronu. Niedobór tego minerału zdarza się bardzo często, a może on doprowadzić do problemów zdrowotnych. Cynk dba o pracę układu hormonalnego, wpływa na wygląd skóry i jej odporność na działanie czynników zewnętrznych, a także dba o prawidłową pracę układu immunologicznego. Wspomaga on wchłanianie się innych substancji odżywczych z układu pokarmowego do organizmu. W suplementacji sportowej stosuje się go w celu zwiększenia wytrzymałości i siły, a do tego konieczne jest zwiększenie stężenia testosteronu.

Cynk - jest więc bardzo ważnym składnikiem diety. Dzienne zapotrzebowanie cynltu przez człowieka dorosłego wynosi średnio 15 mg. Cynk dostarczany z pożywieniem może pokryć zapotrzebowanie pod warunkiem dobrego wchłaniania. Przyswajanie go przez organizm jest bardzo różne, w zależności od jakości pożywienia oraz interakcji zachodzących między cynkiem a innymi pierwiastkami najlepiej przyswajalnym z kiszonek, pestek dyni i słonecznika (wchłanianie wspomagane przez witaminy A i E). Światowa Organizacja Zdrowia ustaliła średnie dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek. Wynosi ono ok. 10 miligramów. Zalecana w USA dzienna dawka cynku wynosi 15 mg. Eksperci od żywienia twierdzą, że najlepszym źródłem cynku to: mięso, wątroba, jaja i owoce morza (zwłaszcza ostrygi i kraby), ziarna słonecznika, sezamu, jaja i zielone warzywa liściaste. Łatwo dostępny cynk występuje w mleku .W kobiecym mleku zawartość wynosi 0, 4-8 mg/1), ponieważ występuje w połączeniach z drobnocząsteczkowymi białkami. Jak wynika z danych Instytutu Żywności i Żywienia produkty spożywane przez Polaków dostarczają zaledwie 2/3 dziennej normy zapotrzebowania na ten pierwiastek

Cynk - metal, niezbędny pierwiastek śladowy, znajdujący się w każdej komórce organizmu i wykonujący wiele pożytecznych funkcji. Wchodzi w skład około 200 enzymów i bierze udział w większej ilości reakcji enzymatycznych niż jakikolwiek inny minerał. Współdziała z insuliną, hormonem wzrostu i hormonami płciowymi, obecnymi w dużej ilości w spermie. Bierze udział w przemianie węglowodanów, alkoholu i syntezie kwasów nukleinowych. Wraz z witaminami A, B6 i B12 jest niezbędny dla prawidłowego wzrostu. Wspomaga także wydalanie z organizmu toksycznego kadmu, znajdującego się w dymie papierosowym (który powoduje nadciśnienie) i neutralizuje szkodliwe skutki nadmiaru miedzi w organizmie (artretyzm). Ma zasadnicze znaczenie dla dojrzewania gruczołów płciowych i ich funkcjonowania, w szczególności prostaty. Zapobiega przerostowi prostaty, który może blokować wydalanie moczu i jest powszechnym źródłem kłopotów mężczyzn po czterdziestym piątym roku życia. Wraz z witaminą B6 cynk hamuje wytwarzanie histaminy i dlatego pomaga w leczeniu alergii. Koi nerwy i depresję, korzystnie działa w chorobie Alzheimera i niektórych rodzajach schizofrenii. Przyspiesza gojenie ran i stosowany jest w leczeniu owrzodzeń będących skutkiem terapii kortyzonem. Będąc składnikiem insuliny, zwiększa skuteczność jej oddziaływania i dlatego używa się cynku w leczeniu cukrzycy. Stwierdzono także, iż pobudza naturalną odporność na choroby; znany jest z tego, że przyczynia się do zdrowia skóry, a także łagodzi objawy łuszczycy. Z tych powodów bywa składnikiem kremów. Objawy niedoboru są bardzo różne. Obejmują powiększenie gruczołu krokowego (prostata), bezpłodność, impotencję i opóźnienie dojrzewania płciowego u dzieci, zahamowanie wzrostu, nieregularne miesiączkowanie, podatność na infekcje i złe gojenie się ran, bóle stawów, miażdżycę naczyń i złe krążenie, trudności w uczeniu się i opóźnienie umysłowe, utratę zmysłu smaku i węchu, alergie, trądzik, rozstępy u kobiet w ciąży, białe plamki na paznokciach, silne pocenie się i podatność na cukrzycę. Zasoby cynku w organizmie ubożeją pod wpływem alkoholu i papierosów. Ponadto silne 29 pocenie się może powodować utratę do 3 mg tego pierwiastka dziennie. Wśród najlepszych naturalnych źródeł minerału są surowe ostrygi, małże, mięso, ryby, surowe zarodki pszenne, drożdże piwne, grzyby, nasiona dyni, żółtko jaj i warzywa strączkowe. Zapotrzebowanie na cynk wzrasta w okresie ciąży i laktacji. Preparaty cynku (do 40 mg) są dostępne w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 50-100mg na dobę.

Cysteina

Cysteina jest zaliczana do aminokwasów, które są niezbędne do prawidłowej pracy organizmu człowieka. Należy ona do grupy aminokwasów, które w swoim składzie zawierają siarkę. Występuje ona w kreatynie, a jest to składnik, który jest głównym materiałem budulcowym paznokci, skóry i włosów. Cysteina bierze udział w procesie syntezie kolagenu, a dzięki temu zwiększa elastyczność i poprawia strukturę skóry. Związek ten występuje w białkach organizmu ludzkiego, a także w niektórych enzymach trawiennych. Stosuje się ją do walki z zatruciem metalami ciężkimi. Wspomaga oczyszczanie organizmu.

Dawkowanie: zalecane porcje to około 500-1500mg na dobę.

Cystyna

Cystyna to połączenie dwóch cząsteczek cysteiny. Działanie tego związku, jest bardzo zbliżone do właściwości cysteiny. Najczęściej więc wykorzystuje się ją w preparatach na oczyszczanie i detoksykację organizmu. Zalicza się ją do aminokwasów, które organizm ludzki jest w stanie samodzielnie syntezować. Cystyna jest prekursorem glutaminianu, czyli substancji, która wykazuje właściwości naprawcze i przeciwutleniające. Wchodzi ona w skład suplementów o działaniu regeneracyjnych, wspomagającym pracę układu odpornościowego, a także poprawiającym kondycję skóry, paznokci i włosów.

Dawkowanie: zalecana dawki to około 200-600mg na dobę.

Cytryna

Cytryna - znakomite źródło witaminy C i bioflawonoidów, zawiera także niewielkie ilości wapnia, fosforu, potasu i karoten. Ponieważ jest kwaśna, w kuchni może zastąpić ocet. Sok z cytryny ma właściwości odkażające i dlatego służy jako domowe lekarstwo na różne dolegliwości, w szczególności przeziębienie, ból gardła, zapalenie krtani, reumatyzm, alergie i biegunki. Niszczy groźne zarazki, oczyszcza krew, pomaga w odchudzaniu, wzmacnia naczynia krwionośne, wypity przed jedzeniem poprawia trawienie. Najczęściej stosuje się sok z dwóch średnich cytryn zmieszany z wodą; można dodać trochę miodu, aby złagodzić smak. Sok z cytryny może być stosowany w celu rozpuszczania kamieni nerkowych i piasku. Trzeba wówczas zmieszać z wodą sok z pięciu do dziesięciu owoców i pić małymi łyczkami przez cały dzień w ciągu dwóch do czterech tygodni. Świeżą cytrynę można też stosować do przyprawiania sałatek, jako lemoniadę, a także do sporządzania herbaty cytrynowej. Bardzo użyteczna jest też skórka owocu: służy jako zapach do różnego rodzaju potraw, można też jeść samą skórkę usmażoną z cukrem. Aby wydobyć wszystkie dobre właściwości owocu, należy używać tylko świeżych cytryn, nie zastępować ich gotowymi sokami w butelkach

Cytryna Zwyczajna (Citrus limon)

Cytryna Zwyczajna

OPIS Małe, wiecznie zielone drzewo (do 6 m wys.), łatwe do rozpoznania po oskrzydlonych ogonkach liściowych i białych kwiatach na zewnątrz czerwono-nabieglych.

POCHODZENIE Południowa i południowowschodnia Azja. Uprawiany w ciepłym klimacie (południe Europy, południe USA, Indie i Chiny).

SUROWIEC Wysuszona skórka z dojrzałych cytryn (Citrus pericarpium); również świeży sok i olejek cytrynowy wytłaczany ze świeżej owocni cytryn. 

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Aromatyczny, żołądkowy, przeciw szkorbutowi.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Sok cytrynowy był ważnym środkiem w leczeniu szkorbutu (na długo przed odkryciem witaminy C), dlatego angielskich marynarzy nazywano Umer lub limey. Obecnie owocnia i olejek są stosowane w celu poprawy trawienia i krążenia.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Skórka cytrynowa jest czasami składnikiem leków żołądkowych lub wchodzi w skład herbat owocowych. Świeżym sokiem można płukać chore gardło lub stosować na skórę w leczeniu trądzika, oparzeń słonecznych, grzybicy.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny zawiera monoterpeny, z których głównymi związkami są limo-nen (aż do 75%), a-pinen i P-pinen. Niewielka ilość cytralu (odmiany izomeryczne geranial i neral) nadają charakterystyczny zapach cytrynowy. Obecne są także gorzkie flawonoidy, jak naryngenina i hesperydyna, oraz kwas cytrynowy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Olejek jest środkiem aromatycznym i uważa się, że posiada właściwości antyseptyczne, moczopędne, przeciwzapalne i zmniejszające przekrwienie. Bioflawonoidy są znanymi środkami przeciwutleniającymi oraz zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych i włosowatych.

UWAGI Olejek wytłaczany jest ze świeżej naowocni cytryn. Olejek bergamotowy (substancja aromatyzująca herbaty Earl Grey) jest wytłaczany na zimno z C. au-rantium ssp. bergamia, olejek pomarańczy gorzkiej z ssp. aurantium, pomarańczy słodkiej z C. sinensis, olejek grejpfrutowy z C. X paradisi, mandarynkowy z C. reticulata, inne olejki z C. aurantiifolia i C. medica. Wysuszone lub kandyzowane skórki są produkowane z C. medica. Olejek otrzymywany w procesie destylacji z parą wodną z różnych gatunków rodzaju Citrus stosowany jest w aromaterapii pod nazwą petitgrain olis.

Cytrynian boru

Cytrynian boru jest połączeniem boru i kwasy cytrynowego. Bor to pierwiastek, który jest szczególnie ważny dla mężczyzn, ponieważ wspomaga on syntezę testosteronu. Połączenie tych składników miało na celu zwiększenie potencjału boru, a także jego przyswajalności. U mężczyzn pierwiastek ten wpływa na syntezę testosterony, a także obniża poziom hormonów płciowych. U kobiet suplementacja borem może być skuteczna przy menopauzie, zapobiega wtedy spadkowi poziomu estrogenów i androgenów. To połączenie może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju osteoporozy.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Cytrynian choliny

Cytrynian choliny  jest połączeniem kwasu cytrynowego z choliną. To działanie ma na celu zwiększenie potencjału choliny, a także poprawienie jej przyswajalności. Dodatkowo dostarcza do organizmu grupy acetylowe, które są niezbędne do produkcji neuroprzekaźnika, który występuje w ośrodkowym układzie nerwowym. Związek ten jest niezastąpiony dla układu nerwowego i wpływa on na pamięć oraz poprawia funkcje kognitywne. W suplementacji to połączenie stosowane jest w celu zwiększenia skupienia, a także poprawienia zdolności psychomotorycznych.

Dawkowanie:  zalecana dawka to około 500mg na dobę.

Cytrynian cynku

Cytrynian cynku to połączenie kwasy cytrynowego z cynkiem. Dzięki temu jest to jedna z najlepiej przyswajalnych form cynku w porównaniu z innymi dostępnymi na rynku. Cynk jest pierwiastkiem, który ma silne działanie regeneracyjne, a dodatkowo wspiera on syntezę testosteronu. Jest silnym antyoksydantem i wspomaga on pracę układu immunologicznego. W suplementacji to połączenie jest stosowane w celu zwiększenia poziomu testosteronu, przyśpieszenia spalania tkanki tłuszczowej, a także do poprawienia koncentracji.

Dawkowanie: w przypadku niedoborów 25-40mg na dobę, stosowanie zapobiegawcze 5-10mg na dobę.

Cytrynian kreatyny

Cytrynian kreatyny (tri-creatine citrate) to połączenie cząsteczek kwasu cytrynowego z kreatyną. Jest to związek, który wykazuje lepszą rozpuszczalność i przyswajalność w porównaniu do innych form kreatyny. Cytrynian bierze udział w procesach przemian energetycznych. Cytrynian kreatyny stosowany jest najczęściej w suplementacji sportowej i wspomaga on zdolności wysiłkowe, zwiększa siłę i wytrzymałość mięśni. Dodatkowo wspomaga przyrost beztłuszczowej masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5-10g na dobę dzielone na trzy porcje.

 

 

Cytrynian magnezu

Cytrynian magnezu to połączenie kwasu cytrynowego z cząsteczkami magnezu. Dzięki temu poprawia się przyswajalność magnezu, a to zwiększa efektowność suplementacji. Magnez jest jednym z najważniejszych pierwiastków dla organizmu ludzkiego. Jest on niezbędny do prawidłowej pracy układu immunologicznego, wspomaga skupienie i zwiększa odporność organizmu na działanie stresu. Suplementacja magnezu polecana jest osobom aktywnym fizycznie i umysłowo. Pierwiastek ten odpowiada za prawidłową pracę układu nerwowego, sercowego, mięśniowego i hormonalnego.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 300-400mg na dobę.

Cytrynian potasu

Cytrynian potasu to połączenie potasu z cząsteczkami kwasu cytrynowego. Dzięki temu zwiększa się potencjał i przyswajalność potasu. Pierwiastek ten jest potrzebny do zmniejszania obrzęków, a także stanów zapalnych. Wpływa ona na pracę serca i nerek. W suplementacji sportowej stosuje się go jako preparat, który zmniejsza ryzyko odwodnienia, ze względu na to znajduje się on w składzie napojów izotonicznych. Dodatkowo wspomaga on budowanie czystej masy mięśniowej, poprawia koncentrację i samopoczucie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 300mg na dobę.

Cząber Górski (Satureja montana)

Cząber Górski

OPIS Cząber górski jest małą, wieloletnią krzewinką (do 0,3 m wys.), z niewielkimi, ciemnymi, naprzeciwległymi liśćmi i małymi różowymi kwiatami zebranymi z podłużne grona na szczycie łodyg. Cząber ogrodowy (Satureja hortensis; roślina jednoroczna) jest popularną rośliną przyprawową, do pewnego stopnia wykorzystywaną w lecznictwie. Jest bogaty w olejek eteryczny, w którego składzie dominuje karwakrol (właściwości spazmolityczne, wiatropędne).

POCHODZENIE Południowa Europa i północna Afryka (S. montana); południowo-wschodnia Europa (S. hortensis).

SUROWIEC Wysuszone kwitnące ziele (Saturejae montarme herba) lub olejek eteryczny (Saturejae montarme aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec żołądkowy, wiatropędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Cząber górski stosuje się gl. w zaburzeniach żołądkowych, włączając w to niestrawność, wzdęcia i kolki. Ze względu na właściwości antyseptyczne używa się go w leczeniu stanów zapalnych dróg oddechowych i moczowych, a także zakażeń grzybiczych. Zarówno ziele, jak i olejek eteryczny mają takie same zastosowanie, jak lawenda w leczeniu zranień, oparzeń i zakażeń skóry. W Europie Środkowej oba gatunki cząbru i tymianek stosuje się w ten sam sposób. Napar zmieszany z miodem pije się przy kaszlu i astmie. Ponadto jest wykorzystywany w kosmetyce do produkcji mydeł i proszków do prania.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przygotowuje się napary z 2-4 g wysuszonego ziela na szklankę wody (przyjmowany 2-3 razy na dobę). Olejek eteryczny lub ekstrakt z ziela stosuje się miejscowo lub dodaje do kąpieli.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny bogaty w karwakrol (40-60%), z towarzyszącymi p-cymolem (10-20%) iy-terpinenem (15-20%), z niewielką ilością linalolu i tymolu. Poziom olejku eterycznego w komercyjnych produktach nie powinien być niższy niż 0,7%. Ziele zawiera także kwas rozmarynowy i pochodne kwasu hydroksycynamonowego.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Karwakrol i inne mo-noterpeny są lipofilne i łatwo oddziałują ze strukturami błon komórkowych, w tym z białkami błonowymi. Te właściwości tłumaczą działanie przeciwskurczowe, moczopędne, przeciwbakteryjne i sekretomotoryczne.

Czarna aronia

Czarna aronia  (Aronia melanocarpa Eliot) to ekstrakt, który stosuje się w suplementacji. Roślina tak wykazuje silne działanie antyoksydacyjne, a dzięki temu posiada potencjał antynowotworowy. Wspomaga oczyszczanie organizmu i zmniejsza szkodliwość wolnych rodników. Dodatkowo ma właściwości uspokajające i zwiększa odporność organizmu na stres. Czarna aronia zawiera szereg składników mineralnych i makroelementów, które wspomagają prawidłową pracę organizmu ludzkiego. Wykazuje działanie przeciwkrwotoczne.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 150-200mg na dobę. 

Czarna porzeczka

Czarna porzeczka - popularny krzew owocowy. Najlepiej rośnie na północnych obszarach, gdzie powietrze jest chłodne i wilgotne. Tradycyjnie spożywane są jagody czarnej porzeczki, z których robi się pyszne nalewki, herbatę, domowe syropy i konfitury. Jednakże ostatnio okazało się, że olej z nasion jest dobry do pielęgnacji skóry, czyni ją miękką i elastyczną. Olej ten zawiera niezbędne kwasy tłuszczowe i jest jednym z najbogatszych źródeł kwasu gammalinolenowego (GLA); zawiera go o 15% więcej niż olej z wiesiołka. GLA sprzedawany jest w postaci kapsułek o różnych nazwach handlowych w sklepach ze zdrową żywnością.

Czarnuszka Siewna (Nigella sativa)

Czarnuszka Siewna

OPIS Jest to jednoroczna roślina zielna (do 0,4 m wys.), o drobno pierzastosiecznych liściach, atrakcyjnych białych kwiatach i nakrapianych, podzielonych, wielonasiennych mieszkach.

POCHODZENIE Europa południowa, północna Afryka i zachodnia Azja. Prawdopodobnie wcześnie udomowiona w Egipcie (nasiona znaleziono w grobowcu Tutenchamona). W południowej i środkowej Europie nasiona były niegdyś przyprawą, nadal są szeroko używane w Pakistanie, Indiach, Arabii i Egipcie.

SUROWIEC Nasiona lub olej z nasion.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wzmacniający układ odpornościowy, rozkurczowy, moczopędny, poprawiający trawienie i antyseptyczny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI W arabskiej i islamskiej medycynie ludowej czarnuszka jest ważnym lekiem na wiele schorzeń. Stosowana jest głównie w leczeniu rozstroju żołądka i kolek, lecz jest także uważana za skuteczną w leczeniu skurczów, astmy, bólów głowy i zakażeń pasożytami wewnętrznymi. W dużych ilościach jest moczopędna i zwiększa laktację. Nasiona są najpopularniejsze w kuchni hinduskiej i środkowoazjatyc-kiej (jako namiastka pieprzu, przyprawa, także dodawana do chleba — np. chleb naan).

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Jako środek wzmacniający można stosować dwa razy dziennie napar z łyżeczki roztartych nasion na szklankę wrzącej wody.

SUBSTANCJE AKTYWNE Nasiona zawierają tłusty olej (do 40% suchej masy), a w nim kilka fitosteroli i olejek eteryczny bogaty w tymochinon (główny składnik), p-cymen i tymol. Nasiona zawierają ponadto a-he-derynę (saponinę triterpenową) i nigellon (politymo-chinon), a także triglikozydy kwerceryny i kemferolu, oraz nigellinę (alkaloid o charakterystycznym zapachu). Bielmo nasion jest bogate w białka i aminokwasy (zwłaszcza w walinę).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Tymochinon i nigellon wykazują w badaniach na zwierzętach wiele działań farmakologicznych. Blokują 5-lipooksygenazę i indu-kowalną syntazę tlenku azotu, więc mogą być wartościowe w leczeniu procesów zapalnych i autoimmu-nologicznych. Ostatnio opublikowano dowody na działanie hipoglikemiczne, antyoksydacyjne, ochronne na wątrobę, przeciwbólowe, przeciwzakrzepowe, rozkurczowe, rozszerzające oskrzela, przeciwnowotworowe (przypisywane a-hederynie) i przeciwbakteryjne.

UWAGI Olejek eteryczny N. damascena (zawierający damasceinę) stosowany jest jako perfumy.

Czarny bez

Czarny bez - małe drzewo, pochodzi z Europy. Wczesnym latem obsypane jest drobnymi białymi kwiatuszkami o bardzo silnym zapachu, z których potem wykształcają się czarne owocki. Od wieków w ludowej medycynie krajów europejskich wykorzystywano liście, kwiatostany, korzenie i jagody bzu. Składniki czynne czarnego bzu to flawonoidy, alkaloidy i glikozydy o działaniu przeciwzapalnym, moczopędnym, rozkurczowym, oczyszczającym krew i łagodnie przeczyszczającym. Dawniej uważano, że herbatka z kwiatów bzu przynosi ulgę w infekcjach płuc, zapaleniu stawów, odrze i szkarlatynie. Także dzisiaj niektórzy zielarze zalecają picie mocnych naparów z bzu z dodatkiem liścia mięty i korzenia imbiru jako remedium na przeziębienia, grypy i gorączki. Bez jest też niezastąpiony w leczeniu przeziębień, ze względu na swoje właściwości napotne. Obecnie zdobył popularność jako środek oczyszczający organizm, stosowany w postach wzmacniających układ odpornościowy, a także w dietach odchudzających. Dostępny w aptekach, w sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością w postaci syropu, tabletek lub kapsułek.

Czosnek

Czosnek - bylina z rodziny liliowatych, obejmuje około 260 gatunków, z czego jako warzywo i przyprawę uprawia się czosnek pospolity, którego cebulka znana jest z ostrego smaku i zapachu. Zastosowanie czosnku to klasyczna kombinacja kuchni z medycyną ludową. Zawiera różne składniki, jak allicyna i związki siarki, które wzmacniają reakcję immunologiczną i zwiększają odporność na różne choroby, mają działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzakrzepowe. Czosnek jest powszechnie stosowany w zapobieganiu przeziębieniom i grypie. Stwierdzono, że obniża ciśnienie krwi i zmniejsza lepkość krwi, zapobiegając tym samym zakrzepicy tętnicy wieńcowej, zawałom serca i udarom. Wykazano ponadto, śe hamuje wzrost guzów nowotworowych, korzystnie wpływa w przypadku cukrzycy, zakażeń drożdżakami, uczuleń i łagodzi stres. Długotrwałe stosowanie czosnku pomyślnie oddziałuje na osoby zagrożone zawałem serca, nowotworem lub cukrzycą, m.in. ze względu na obecność tych chorób w rodzinie. Czosnek długo był ludowym lekarstwem podawanym dzieciom, które cierpiały t powodu zakażenia jelit pasożytami, takimi jak owsiki i tasiemiec. Stosowano go także u sportowców z grzybicą stóp. Jeśli kogoś martwi ostry zapach czosnku, może go stłumić, zjadając wraz z nim świeżą pietruszkę. Jest też wiele rodzajów kapsułek z preparatami czosnkowymi, dostępnych w sklepach ze zdrową żywnością - przyjmowanie czosnku w tej postaci pozwała zachować świeży oddech.

Czosnek Pospolity (Allium sativum, czosnek domowy)

Czosnek Pospolity

OPIS Czosnek jest byliną z mięsistymi i nieznacznie szarawymi liśćmi, główkowatym kwiatostanem i licznymi drobnymi cebulami (cebulkami, ząbkami) wyrastającymi w grupach i otoczonymi białymi łuskami okrywowymi. Jako namiastka czosnku stosowane są liście pospolitego w Europie i Azji czosnku niedźwiedziego (Allium ursinum).

POCHODZENIE Środkowy Wschód lub Azja Środkowa. Pochodzenie gatunku nie jest pewne - czosnek jest znany wyłącznie w formie uprawnej. Znalazł zastosowanie jako pożywienie, przyprawa i lek uprawiany od starożytności.

SUROWIEC Świeże cebule lub ząbki (Aliii sativi bulbus), czosnek sproszkowany (Allii sativi pulvis) i olejek czosnkowy.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek obniżający poziom lipidów, przeciwbakteryjny, przeciwwirusowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Stosowany głównie jako składnik diety wspomagającej terapię wysokiego poziomu lipidów we krwi oraz w profilaktyce starczych zmian w naczyniach krwionośnych (np. działanie obniżające trój-glicerydy i cholesterol). Czosnek jest również popularnym środkiem na przeziębienie, wykazującym działanie napotne, wykrztuśne, przeciwwirusowe i antyseptyczne.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przeciętna dawka dzienna to 4 g świeżego czosnku (lub równoważna ilość w przetworach). Najlepiej stosować czosnek świeży, jednak w skład nalewek i syropów wchodzi czosnek ostrożnie suszony (jako proszek) i olejek czosnkowy.

SUBSTANCJE AKTYWNE Właściwości biologiczne surowca warunkują rozmaite związki siarkowe obecne w czosnku i olejku czosnkowym. Głównym składnikiem intraktu czosnkowego (alkoholatury) jest alliina, która pod wpływem enzymu allinazy rozkładana jest najpierw do niestabilnego produktu pośredniego, a następnie do allicyny (często główny składnik w materiale przetworzonym). Kolejnymi metabolitami są ajoeny (formy Z i S) będące inhibitorami agregacji płytek krwi. Siarczki te z grupami SH protein tworzą disiarczki i w ten sposób wpływają w szerokim zakresie na białka i enzymy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Liczne badania z udziałem zwierząt i ludzi wykazały działanie przeciwdrobno-ustrojowe, przeciwwirusowe i obniżające poziom lipidów. Allicyna i ajoeny przez hamowanie agregacji płytek krwi wydłużają czas krwawienia i krzepnięcia. Aktywność przeciwgrzybicza przypisywana jest zdolności hamowania syntezy lipidów w grzybni.

Czuwaliczka Jadalna (Catha edulis, kata jadalna)

OPIS Czuwaliczka to małe, prosto wzniesione drzewo (do 15 m wys.), o czerwononabieglych gałęziach, lśniąco zielonych, karbowanych liściach i niepozornych białych kwiatach.

POCHODZENIE Południowa i wschodnia Afryka, Półwysep Arabski i dalej na wschód do Afganistanu. Głównym źródłem pochodzenia surowca jest Etiopia, Somalia i Jemen.

SUROWIEC Świeże liście. Wiązki gałązek liściowych są zawijane w liście bananowca, aby zachować ich świeżość.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający, hamuje uczucie głodu.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Żucie liści czuwaliczki jest starym społecznie akceptownym w kulturze afro-arabskiej zwyczajem. Świeże liście pomagają w zmęczeniu, uczuciu głodu i senności. Działaniom tym towarzyszą stany pobudzenia i euforii. Ma liczne zastosowania w tradycyjnej medycynie afrykańskiej, w leczeniu malarii, gorączki, kaszlu i astmy. W krajach europejskich znalazła zastosowanie jako środek hamujący łaknienie (nie zalecany ze względu na poważne działania uboczne!)

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Żuje się świeże liście przechowywane nie dłużej niż 24 godziny od zbioru. Efekt pobudzający i euforyczny zarysowuje się widocznie tylko po przyjęciu oraz żuciu garści świeżych liści w jednej dawce.

SUBSTANCJE AKTYWNE Efekt pobudzający związany jest z obecnością fenyloetyloamin (= katamin), takich jak katynon (główny składnik), norpseudoefedryna, nor-efedryna. Obecne są również: alkaloidy seskiwterpeno-we, flawonoidy, garbniki katechinowe i triterpeny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Katynon jest chemicznie zbliżony do efedryny i amfetaminy i działa w podobny sposób. Związki te wzmagają uwalnianie takich neuroprzekaźników, jak noradrenalina z zakończeń presynaptycz-nych („sympatykomimetyki pośrednie”). Wpływa to pobudzająco na procesy myślowe i zwiększa zdolności umysłowe, a także wywołuje stany euforyczne. Hamuje uczucie zmęczenia, głodu i pragnienia. Kata hamuje popęd płciowy i jest często żuta przez urzędników biurowych.

UWAGI Kata stała się środkiem poprawiającym nastrój (samopoczucie) w USA za sprawą żołnierzy amerykańskich, którzy zetknęli się z nim w Somalii. Jest to jednak surowiec podlegający prawnym ograniczeniom w wielu krajach.

Czystek kreteński

Czystek kreteński (Cistus creticus) to odmiana czystka, która ma liczne właściwości prozdrowotne. Jest to roślina, która składa się z olejków eterycznych, a dzięki temu wykazuje ona działanie przeciwbakteryjne. W jej składzie znajdują się również kwasy fenolowe i flawonoidy. Wykazuje działanie przeciwutleniające, a dodatkowo wspomaga pracę układu immunologicznego. Działa przeciwalergiczne, przeciwzapalnie i przeciwgrzybiczo. Roślina ta jest stosowana w celu wzmocnienia organizmu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

D-alfa

D-alfa tokoferol jest naturalną formą witaminy E. Wykazuje się najbardziej optymalna w suplementacji, ponieważ efektownie uzupełnia niedobory tego związku w organizmie. Witamina E jest jedną z ważniejszych substancji aktywnych. Bierze ona udział w procesach wydzielania hormonów, przyczynia się do poprawienia pracy narządu wzroku, dba o płodność i układ mięśniowy. Dodatkowo ma ona silne działanie antyoksydantu, dzięki czemu wspomaga wydalanie wolnych rodników z organizmu i zwiększa odporność na stres.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

D-cukrzan wapnia

D-cukrzan wapnia (Calcium-D-Glucarate) - związek wapnia przyczyniający się do skutecznego odtruwania organizmu, poprzez zapobieganie rozkładowi glukuronidu w jelitach do postaci związku toksycznego. Wykazuje działanie zwiększające wydajność metaboliczną, przyczynia się do optymalizacji poziomów stężenia witamin i minerałów, usuwa nadmiar cholesterolu LDL. Wiąże i ułatwia wydalanie nadmiaru estrogenów. Wzmacnia układ odpornościowy.

D-glukaran wapniato

D-glukaran wapniato połączenie kwasu glukarowego z cząsteczkami wapnia. To połączenie ma na celu zwiększenie stężenia wapnia w organizmie, a także zwiększenie potencjału tego pierwiastka. Dodatkowo ma to na celu zwiększenie aktywności glukoronidacji, dzięki czemu dochodzi do sprawnej detoksykacji organizmu. Suplementacja tym związkiem wykorzystywana jest zazwyczaj w celu poprawienia pracy układu sercowo-naczyniowego. Kwas glukarowy wykazuje potencjał do zmniejszenia poziomu cholesterolu we krwi. Ponadto może być on wykorzystywany w przypadku zaburzeń endokrynnych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

D-pinitol

D-pinitol jest to związek, który zalicza się do grupy analogów izolatu. Związek ten naturalnie występuje w orzechach i fasoli. Zadaniem tej substancji, jest naśladowanie lub usprawnianie działania insuliny w organizmie. Insulina jest najważniejszym hormonem anabolicznym, który ma wpływ na funkcjonowanie gospodarki glukozowej. Substancja ta wykorzystywana jest w celu zwiększenia wytrzymałości tkanki mięśniowej na działanie insuliny, a dodatkowo zwiększa potencjał wykorzystywania glukozy i innych składników odżywczych do przyśpieszenia przyrostu masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1g na dobę.

Dąb Szypułkowy (Quercus robur)

Dąb Szypułkowy

OPIS Duże liściaste drzewo (do 50 m wys.), łatwo odróżniane od innych na podstawie krótkoogonkowych (niemal siedzących) liści o głęboko ząbkowanych, pofalowanych blaszkach liściowych, długich łodygach kwiatowych i charakterystycznych owocach (żołędzie). Dąb szypułkowy podobny jest do dębu bezszypułkowego, który ma liście z ogonkami, lecz bezłodygowe grona kwiatowe. W Europie korę dębu stosowano często do garbowania w przemyśle skórzanym, natomiast drewno dębu pozostaje ważnym przemysłowo źródłem garbników, szczególnie ważnych do poprawiana smaku wina i wódek. Inne ważne źródła garbników obejmują korę akacji czarnej Acacia meamsii (Południowa Afryka, Kenia, Brazylia), korę z gatunków Schinopsis (Ameryka Południowa), korę z Myrica esculenca (Chiny) oraz owoce drzewa 1erminalia chebula (Indie).

POCHODZENIE Europa. Surowiec handlowy pochodzi z Europy Wschodniej.

SUROWIEC Kora z młodych gałęzi i pni młodych drzew (Q. petraea, Q. robur), zbierana na wiosnę (Quercus cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec przeciwbiegunkowy, ściągający, przeciwbakteryjny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Kora dębu i ekstrakty z niej przygotowywane są używane w leczeniu ostrych biegunek i skurczów żołądka. Zewnętrznie używa się na stany zapalne skóry i błon śluzowych, szczególnie jamy ustnej i gardła, ale także genitaliów i rejonów analnych. Także w leczeniu ran, egzem i potliwości stóp.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Do użytku wewnętrznego ok. 3 g surowca w postaci odwaru. Plukanki do ust i gardła oraz kompresy przygotowuje się z 20 g kory na litr wody. Do kąpieli 5 g na każdy litr wody.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównymi składnikami kory są garbniki hydrolizujące (do 20%), głównie ela-gotaniny (jak kastalagina, roburyna) oraz katechiny i oligomeryczne proantocyjanidyny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki niespecyficznie hamują aktywność białek, m.in. enzymów i receptorów. Temu przypisuje się działanie przeciwbakte-ryjne, przeciwwirusowe, przeciwrobacze, przeciwzapalne i hamujące krwawienie.

Daidzeina

Daidzeina to substancja, która zaliczana jest do grupy związków nazywanych izoflawonami. Po dotarciu tego związku do organizmu drogą pokarmową zostaje on przemieniony pod wpływem enzymów. Związek ten ma silne działanie antyoksydacyjne, a także wykazuje potencjał antyagregacyjny. W suplementacji używa się go do walki z zaburzeniami hormonalnymi u kobiet, a to dzięki temu, że związek ten naśladuje działanie estrogenu. Dodatkowo związek ten może wspomagać walkę z problemami z przerostem prostaty, a to dzięki temu, że ma on działanie androgenne.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Damiana

Damiana to suszone liście oraz pędy tej rośliny były wykorzystywane jako środek prozdrowotny dla Majów.  W medycynie naturalnej ta roślina jest doceniana ze względu na swoje działanie wzmacniające, przeciwdepresyjne i oczyszczające. Dodatkowo roślina ta wykazuje korzystny wpływ na pracę układu wydalniczego. Wykazuje działanie moczopędne, zwiększa aktywność żółciopędną, a także dba o prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego. Działa odtruwająco i wspomaga oczyszczanie organizmu. Ma działanie afrodyzjaku, dzięki czemu poprawia zdolności seksualne.

Damiana to zioło występujące dziko w Meksyku, uprawiane ze względu na liście. Damiana jest znanym afrodyzjakiem, działa też moczopędnie i wzmacniająco. Przepisuje się ją osobom osłabionym i rekonwalescentom. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością w postaci kapsułek stanowiących dodatek dietetyczny.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3g na dobę trzy razy dziennie.

Dekanian kreatyny

Dekanian kreatyny jest to połączenie kwasy dekanowego z kreatyną. Zadaniem kreatyny, jest regenerowanie ATP, czyli wewnątrzkomórkowego podstawowego nośnia energetycznego. Związek ten ma ogromny wpływ na stan mięśniowych komórek, a także przyśpiesza proces uwalniania i magazynowania w nich glikogenu. Glikogen jest zapasowym paliwem energetycznym, które jest najczęściej wykorzystywane w czasie wysiłku fizycznego. Kreatyna jest związkiem, który wykazuje silne działanie anaboliczne i przyśpiesza proces syntezy białek mięśniowych. To połączenie wchodzi w skład niektórych suplementów dla sportowców.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10g na dobę.

DHA

DHA (kwas dokozaheksaenowy) to związek, który należy do grupy omega-3. Źródłem tego kwasu są tłuste ryby morskie. Pełni on wiele ważnych i kluczowych funkcji w organizmie ludzkim. Wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego. Jego zadaniem jest obniżanie cholesterolu LDL, przy jednoczesnym podniesieniu stężenia HDL. Dodatkowo wspomaga on pracę układu nerwowego, ponieważ jego większa część magazynowana jest w mózgu. Organizm człowieka jest w stanie samodzielne syntezować DHA.

Dawkowanie: około 1g na dobę.

DHEA

DHEA (dehydroepiandrosteron) jest hormonem steroidowym, który naturalnie wydzielany jest przez organizm ludzki. Jest uznawany za prekursor testosteronu, a to ze względu na jego budowę, która jest tak zbliżona do hormonu męskiego płciowego. Dzięki temu hormon ten ma działanie anaboliczne, a także wspomaga budowę beztłuszczowej masy mięśniowej. Dodatkowo ma on korzystny wpływ na zdolności i sprawność seksualną. Synteza tego hormonu zmniejsza się przez zachodzące w organizmie procesy starzenia się, a dlatego stosuje się go również w suplementacji. Wspomaga on poprawę samopoczucia, a także ba o mocny i zdrowy sen.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

DHEA (Dehydroepiandrosteron)

DHEA (Dehydroepiandrosteron) - obficie występujący w organizmie hormon, syntezowany z cholesterolu. Jednakże choć poziom cholesterolu z wiekiem wzrasta, poziom DHEA stopniowo maleje i ten spadek zaznacza się dolegliwościami związanymi z wiekiem. Niedobory DHEA wiążą się z takimi chorobami, jak cukrzyca, nadciśnienie, choroba wieńcowa, różne rodzaje nowotworów, a nawet otyłość. Jak się okazało, DHEA pomaga w stanach nadmiernego stresu, cukrzycy, obniża poziom cholesterolu i sprzyja odchudzaniu. Stwierdzono, że służy osobom z nadwagą i skłonnością do zaburzeń pracy serca, zmniejszając umieralność w tej grupie chorych. Właściwości lecznicze DHEA wciąż są przedmiotem badań. Jako preparat stanowiący dodatek odżywczy można DHEA kupić w sklepach ze zdrową żywnością.

Di Creatine Malate

Di Creatine Malate (dwu jabłczan kreatyny) to połączenie kreatyny z cząsteczkami kwasu jabłkowego w jeden molekuł. Połączenie to zostało stworzone, by zwiększyć potencjał kreatyny, a jest to możliwe dzięki temu, że kwas jabłkowy jest potrzebny do przebiegu procesów energetycznych. A to ma związek z działanie kreatyny. Ta forma kreatyny wykazuje podobne działanie do jej innych form. Ma wpływ na proces budowania beztłuszczowej masy mięśniowej, a także wspomaga zwiększenie wytrzymałości siłowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10g na dobę.

Diabelski pazur

Diabelski pazur (Devil's Claw) to roślina, która wykazuje silne właściwości prozdrowotne. Jest ona wykorzystywana w medycynie naturalnej już od wieków. Jej najczęściej wykorzystywaną właściwością, jest wspomaganie pracy układu ruchu. Ze względu na jej działanie poleca się ją osobom aktywnym fizycznie, a także w podeszłym wieku. Roślina ta przyczynia się do poprawienia kondycji stawów, a to za sprawą utrzymania prawidłowej ich elastyczności.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500-1000mg na dobę.

Dibenkozyd

Dibenkozyd to inaczej koenzym Witaminy B12. Aktywna forma witaminy B12 jest wykorzystywana w suplementacji sportowej. Jej największą zaletą, jest to, że wspomaga ona łaknienie, a dzięki temu sportowcy mają większy apetyt, co ułatwia im pokrycie zapotrzebowania kalorycznego. Dodatkowo ta forma witaminy B12 jest odpowiedzialna za kierowanie przemianami metabolicznymi tłuszczy, białek i węglowodanów. Istnieje również możliwość, że jej suplementacja przyczyni się do zwiększenia objętości masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 100-2000mg na dobę.

Diindolometan

Diindolometan (DIM) jest to substancja, która tworzona zostaje w wyniku przemiany Indole-3-carbinolu. To połączenie jest wykorzystywane w suplementacji ze względu na to, że związek ten wykazuje potencjał przeciwnowotworowy, a także korzystnie wpływa na pracę metabolizmu i przemian estrogenów. Wyższe stężenia tego związku w organizmie człowieka ma wpływ na komórki Natural Killer. Przyczynia się również do przyśpieszenia syntezy interferonu-gamma, a dzięki temu może on zahamować produkcję komórek nowotworowych.

Dawkowanie: Nie znaleziono precyzyjnych danych.

Dijodotyrozyna

Dijodotyrozyna to zawiązek, który znany jest ze swoich właściwości metabolicznych. Jego odpowiednie stężenie wspomaga przemiany metaboliczne. Dodatkowo jest to możliwe dzięki temu, że nośnik tej substancji, czyli jodu, bierze udział w procesie syntezy T3 i T4. Związek ten ma również wspomagać proces spalania tkanki tłuszczowej, tak więc ma działanie odchudzające. A jednocześnie stymuluje syntezę białek mięśniowych. ze względu na jego działanie najlepiej jeżeli jego stosowanie odbywać się będzie jedynie pod kontrolą lekarza.

Dawkowanie: zgodnie z zaleceniami lekarza.

Dimetyloaminoetanol

Dimetyloaminoetanol (DMAE) jest związkiem chemicznym, który zaliczany jest do grupy aminoalkoholi. Jego niewielkie ilości produkowane są w tkance mózgowej. Jego najważniejsza rolą w organizmie człowieka, jest pełnienie roli prekursora acetylocholiny. W suplementacji ten związek wykorzystywany jest w celu poprawienia zdolności i sprawności umysłowej. Wpływa on na procesy myślowe, poprawia pamięć i ułatwia przyswajanie nowych informacji. Dodatkowo może poprawiać nastrój i zmniejszać uczucie zmęczenia i senności. Może być stosowany w celu poprawienia kondycji fizycznej.

Dawkowanie:  nie znaleziono precyzyjnych danych.

Dimetyloglicyna

Dimetyloglicyna (DMG) to związek, który znany jest również pod nazwą witamina B15. Związek ten wykazuje korzystny wpływ na pracę metabolizmu energetycznego w ustroju. Jest substancją, która jest niezbędna do pozyskiwania energii. Dodatkowo bierze ona udział w procesie syntezy fosfokreatyny, dzięki czemu zwiększa wydajność organizmu, zwłaszcza przy wysiłku fizycznym. Związek ten ma wpływ na pracę kładu sercowo-naczyniowego. Niektóre opinie wskazują na to, że witamina B15 ma wpływ na optymalizację profilu lipidowego. Jej zwiększona dawka poprawia zdolności poznawcze, a także przyczynia się do stabilizacji emocjonalnej.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Doggrass

Doggrass to roślina, która znana jest również pod nazwą perz właściwy. Obecnie wywodzi się ona z terenów Euroazji, a można ją znaleźć między innymi na terenach Polski. Tłumacząc dosłownie, jest to roślina o nazwie psia trawa, a nazwa wywodzi się z zaobserwowania faktu, że chore psy zajadają korzeń tej rośliny. Do zdolności tej rośliny przypisuje się jej działanie oczyszczające, a w rzeczywistości ma ona silne działanie diuretyczne, a także wykazuje właściwości antyseptyczne. W suplementacji roślina ta stosowana jest w celu pozbycia się wody podskórnej.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Doględka Nastroszona (Grindelia squarrosa)

Doględka Nastroszona

OPIS Doględka jest rośliną wieloletnią z liśćmi prostymi ząbkowanymi i atrakcyjnymi ciemno żółtymi kwiatami. G. camporum jest również surowcem mogącym zastąpić G. squarrosa. Inne gatunki to G. robusta i G. humilis.

POCHODZENIE Ameryka Północna - północno-zachodnie rejony USA (G. squarrosa) lub południowo-zachodnie rejony USA i Meksyku (G. camporum). G. squarrosa jest także chwastem w Anglii i Australii i obecnie jest źródłem surowca leczniczego.

SUROWIEC Suche kwitnące części szczytowe i liście (Grindeliae herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwkaszlowe, rozkurczowe.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Doględka jest używana tradycyjnie w kaszlu oraz nieżytach układu oddechowego, astmie i zapaleniu oskrzeli. Zewnętrznie w schorzeniach skóry, ranach i egzemach. W medycynie tradycyjnej jest stosowana także w zapaleniach dróg moczowych, arteriosklerozie i skurczach przewodu pokarmowego.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana jest dzienna dawka 6 g w postaci naparu. Można stosować również nalewkę 1,5—3 mL dziennie (w proporcjach 1:10 lub 1:5 surowca na etanol, używając 60—80% etanolu) . Wyciągi są czasami łączone z innymi preparatami.

SUBSTANCJE AKTYWNE Gatunki rodzaju Grindelia zawierają żywicę z licznymi diterpenami (jako główny składnik kwas grindeliowy). Obecne są także kwasy fenolowe, olejek eteryczny (głównie borenol, kamfora, limonen i metyloeugenol), flawonoidy (kemferol, luteolina), galo- i elagotanoidy, poliacetyleny i saponiny triterpenowe.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Doględka w badaniach in vitro wykazała działanie przeciwbakteryjne i prze-ciwgrzybicze co można tłumaczyć obecnością terpeno-idów wpływających na błony biologiczne i obecnością składników fenolowych, które wiążą się z białkami poprzez grupy hydroksylowe. Wykazano też eksperymentalnie działanie rozkurczowe i przeciwzapalne.

UWAGI Guma z G. camporum może być żuta jak inne gumy do żucia.

Dolomit

Dolomit - jest to skała powstała z połączenia węglanu wapnia i magnezu. Preparaty dolomitowe sprzedaje się w sklepach ze zdrową żywnością w postaci tabletek, które zawierają w przybliżeniu dwie trzecie węglanu wapnia i jedną trzecią węglanu magnezu. Tabletki dolomitu działają silnie alkalizująco i uzupełniają w organizmie zarówno poziom magnezu, jak wapnia. Przyjmowane po posiłku pomagają w przypadku nadkwaśności żołądka i zgagi. Szybsze skutki daje wtedy dolomit w postaci proszku; można też pogryźć tabletki przed połknięciem. We wczesnych latach osiemdziesiątych amerykański Urząd do spraw Kontroli Żywności i Leków (FDA) zalecił ograniczenie używania dolomitu ze względu na możliwą wysoką zawartość ołowiu w tabletkach. Ostatnie badania wykazały jednak, że nie zawierają one więcej ołowiu niż 70 innych rodzajów badanych preparatów wapniowych. Dolomit powinien być stosowany wyłącznie przez osoby dorosłe, ponieważ dzieci poniżej szóstego roku życia gorzej tolerują ołów niż dorośli. Najlepiej kupować dolomit produkowany przez renomowane firmy, które gwarantują jego czystość.

Dong Quai

Dong Quai - zioło chińskie, którego liście od wieków stosowano w Chinach w leczeniu chorób kobiecych. Ostatnio także na Zachodzie doceniono jego działanie utrzymujące równowagę aktywności 35 estrogenu i wzmacniające macicę. Dong quai stosuje się w dolegliwościach kobiecych, takich jak nagłe przypływy gorąca w czasie menopauzy, napięcie przedmiesiączkowe i suchość pochwy. Zażywa się go także, aby zapewnić prawidłowy przebieg ciąży i szczęśliwe rozwiązanie. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością w postaci kapsułek, czasem także w połączeniu z innymi ziołami.

Dopamina

Dopamina - jest to jeden z najważniejszych neuroprzekaźników, które przenoszą informacje między komórkami nerwowymi w mózgu. Używając dopaminy jako przekaźnika nerwowego (system dopaminergiczny) komórki nerwowe uwalniają hormon potrzebny nie tylko w procesie wzrostu i odzyskiwania zdrowia, ale także niezbędny dla właściwego funkcjonowania układu odpornościowego przez całe życie. Niedobór dopaminy stwierdza się u niektórych kobiet cierpiących z powodu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), a także w chorobie Parkinsona, kiedy występuje niekontrolowane drżenie kończyn. Skutecznym lekiem w wielu przypadkach jest L-dopa, aminokwas, który w mózgu ulega przemianie w dopaminę (i norepinefrynę).

Dorema Ammomacum

Dorema Ammomacum

OPIS Potężna bylina (do 3 m wys.), z grubą łodygą, dużymi liśćmi i masywnymi łodygami, na których znajdują się drobne białe kwiaty zebrane w baldachy. Małe suche owoce (rozłupki) rozpadają się na dwie części (niełupki) po dojrzeniu. Jest to roślina monokarpiczna (tj. zamiera po wydaniu kwiatów i owoców).

POCHODZENIE Iran do Turkiestanu, Afganistan, Południowa Syberia, Pakistan i Indie. Produkt do celów handlowych zbierany jest z dziko rosnącego gatunku D. ammoniacum i prawdopodobnie też z innych gatunków.

SUROWIEC Gumożywica amoniakowa jest wysuszoną wydzieliną żywicowatą, która wypływa z łodygi po uszkodzeniu jej przez owady lub nacięciu. Produkt najlepszej jakości jest zbierany w postaci małych jasno-żółtych stałych kryształków lub łezek (Ammoniacum in lacńmis zob. fot. s. 17); kostki lub bryłki (aż do 600 g) (Ammoniacum in massis) znajdują się też w produkcie.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wykrztuśny, przeciwskurczowy wywołujący łagodny terapeutyczny odczyn zapalny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Dorema ammoniacum jest środkiem wykrztuśnym, przeciwskurczowym i napotnym, używanym gł. w leczeniu zapalenia oskrzeli, dolegliwości układu oddechowego i zaburzeń menstruacyjnych, a także w leczeniu przewlekłego suchego kaszlu. Jest składnikiem plastrów przeciwzapalnych (często z balsamem z drzewa Tolu) w leczeniu artretyzmu i opuchniętych stawów. Surowiec jest tradycyjnym lekiem, którego się używa w wielu schorzeniach od dawnych czasów, zwłaszcza w północnej Afryce, krajach arabskich i zachodniej Azji. Według starych arabskich tekstów był składnikiem środka poronnego. Używany w perfumerii w postaci nalewek.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Sproszkowaną gumę można przyjmować doustnie w dawce 0,3—1 g 3 X dz. lub w postaci nalewki o odpowiednio dobranym stężeniu.

SUBSTANCJE AKTYWNE Surowiec zawiera 60-70% żywicy, ok. 12% gum, 0,1-0,3% olejku eterycznego (z octanem linalilu, octanem cytronelu, seskwiterpe-nami). Żywica złożona jest z prenylowanych kumaryn (ammorezynol i doremon A). Znaleziono też kwas salicylowy i metylosalicylowy. Guma jest utworzona z polisacharydów.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Stosowanie surowca w leczeniu dolegliwości układu oddechowego opiera się nadal na tradycji i doświadczeniu w jego stosowaniu.

Drapacz Lekarski ( Centaurea benedicta)

Drapacz Lekarski

OPIS Roślina roczna (do 0,7 m wys.), liście owłosione, podłużnie lancetowate, kwiaty żółte, otoczone zewnętrznymi listkami okrywy.

POCHODZENIE Rejon M. Śródziemnego; uprawiana w Europie, Azji, południowej Ańyce, środkowej i południowej Ameryce. Produkt handlowy pochodzi z południowej i zachodniej Europy.

SUROWIEC Całe ziele (Cnici benedicd herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Pobudza apetyt, stosowany w niestrawności.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Stosuje się go w leczeniu niestrawności i utraty łaknienia. Składnik mieszanek ziołowych stosowanych jako żółciopędne i leczące schorzenia przewodu pokarmowego. Ziele używano wewnętrznie do leczenia nowotworów, cukrzycy, dny i reumatyzmu, a zewnętrznie jako miejscowy środek na rany i wrzody.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Połowa dawki dziennej to 4-6 g suchego ziela lub odpowiednio w postaci przetworów. Pije się napar 2 x dz., godzinę przed posiłkiem.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera olejek eteryczny (p-cymen, citronelol, kuminal; również aldehyd cynamonowy, benzaldehyd) jednak aktywność biologiczna związana jest z obecnością substancji gorzkich laktonów seskwiterpenowych typu germakranu. Główny składnik to knicyna oraz mniejsze ilości arte-mizofoliny i solonitenolidu. Właściwości gorzkie związane są także częściowo z lignanami posiadającymi pierścień laktonowy (arktygeniny i trachologeniny). Zawiera też poliacetyleny, triterpeny i flawonoidy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Gorzkie terpenoidy laktonowe o strukturze a-metylenoylaktonu mogą tworzyć wiązania kowalencyjne z białkami i stwierdzono, że mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Knicyna wykazuje aktywność cytotoksyczną w hodowlach komórkowych oraz aktywność przeciwnowotworową w badaniach na myszach. Jako surowiec aromatycznogorzki pobudza wydzielanie soków żołądkowych oraz śliny, zwiększając w ten sposób łaknienie.

UWAGI Wyciągi są stosowane od dawna w Europie jako składniki likierów ziołowych. Rośliną podobną jest dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), także środek żołądkowy. Zbiera się go ze stanu naturalnego we wschodniej Europie. Uważa się, że korzenie tej rośliny mają właściwości napotne, moczopędne, przeciwzapalne i an-tyseptyczne. Olejek eteryczny zawiera do 80% tlenku carliny oraz inne poliacetyleny o silnej aktywności przeciwbakteryjnej.

Drożdże piwne

Drożdże piwne - są to mikroorganizmy jednokomórkowe, pierwotnie były produktem ubocznym procesu wytwarzania piwa, które warzy się z chmielu, ziarna zbóż i słodu. Obecnie, ponieważ stwierdzono ich wysokie walory odżywcze, produkowane są specjalnie jako dodatek pokarmowy. Najlepsze są drożdże „klasy pierwszej", rosnące na pożywce z melasy bądź buraka cukrowego, odznaczające się przyjemnym smakiem. Drożdże piwne to prawidłowo zrównoważony pokarm, zawierający niezwykle skoncentrowane ilości witamin z grupy B, nawet w niektórych przypadkach witaminę B12. Białko drożdży, stanowiące 45% ich masy, zawiera 17 aminokwasów, łącznie z wszystkimi niezbędnymi; są drożdże także zasobnym źródłem DNA i RNA, które stanowią 12% ich suchej masy. Ponadto znajduje się w nich mnóstwo minerałów i pierwiastków śladowych, na przykład bardzo dużo żelaza i miedzi, przydatnych w leczeniu anemii. Drożdże zawierają też dużą ilość chromu oraz czynnik tolerancji glukozy (GTF), który działa korzystnie w przypadku cukrzycy i hipo-glikemii. Znajduje się w nich również selen; niektóre drożdże hoduje się na pożywkach zawierających ten pierwiastek, toteż nazywa sieje „drożdżami wzbogaconymi w selen", który w tej postaci jest szczególnie łatwo przyswajalny. Na początku 36 kuracji powinno się przyjmować dziennie niewielkie ilości drożdży, a potem, kiedy organizm zaadaptuje się, można stopniowo zwiększać dawkę. Dodatki drożdżowe dostępne są w formie tabletek, płatków i mączki w sklepach ze zdrową żywnością. Uwaga: Przyjmowanie drożdży piwnych przeciwwskazane jest w przypadku zakażenia drożdżakami.

Drzewo Kiełbasiane (Kigelia africana)

Drzewo Kiełbasiane

OPIS Duże drzewo (do około 12 m wys.), z cienkim pniem, gładką szarą korą, liśćmi złożonymi z siedmiu do dwunastu listków, dużymi, koloru kasztanowatego kwiatami powstającymi na zwisających łodygach (przystosowanych do zapylenia przez nietoperze). Ogromne, szarawo-brązowe owoce kształtu podłużnego dochodzą do 1 m długości i zawierają włóknistą miazgę oraz liczne nasiona.

POCHODZENIE Afryka tropikalna; drzewa są czasami uprawiane w ogrodach i parkach, ale do celów medycznych surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Owoce, rzadziej kora.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Leczący rany, pielęgnacja skóry.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi z owoców są popularnymi składnikami przemysłowych produktów do pielęgnacji skóry w zapobieganiu i leczeniu oparzeń słonecznych, egzem, łuszczycy, pigmentacji skóry. Znane są pod różnymi nazwami lokalnymi. Suchy owoc jest proszkowany i używany w leczeniu owrzodzeń, syfilisu i także miejscowo w reumatyzmie. Wywary z kory i owoców są przyjmowane doustnie lub w postaci lewatyw w leczeniu schorzeń żołądkowych u dzieci.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Używane są wywary, ale nie określono dokładnej dawki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzenie i kora posiadają naftochinon-lapachol i dihydroizokumarynę kigelinę jako główne składniki. Są obecne także irydoidy typu katalpolu. Wyodrębniono kilka innych składników z kory, korzeni lub owoców, jak np. kigelinon, pinatal, stigma-sterol, P-sitosterol i y-sitosterol.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Naftochonony i dihydrokumaryny oraz ich glikozydy mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze (także przeciw Candida). Działanie przeciwzapalne może być związane z glikozydami irydoidowymi lub ich metabolitami, od kiedy wiadomo, że wpływają na powstawanie prostaglandyn, które wywołują zapalenie i ból.

Drzewo Lapacho (Tabebuia impetiginosa)

Drzewo Lapacho

OPIS Wiecznie zielone drzewo (do 25 m wys.),dloniasto złożonych liściach i kulistych kwiatostanach o rurkowatych kwiatach. Kwiaty są różowe z żółtą gardzielą. Podługowato zwężone owoce zawierają liczne płaskie i oskrzydlone nasiona. T. avellanedae była do niedawna wyodrębniana jako osobny gatunek, lecz została włączona do T impetiginosa. Różne gatunki Tabebuia to znane źródło wartościowego drewna i jako drzewa ozdobne (np. T. rosea, T. chrysantha).

POCHODZENIE Od północnego Meksyku do Argentyny. Kora zbierana jest ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Suszona kora wewnętrzna (Tabebuiae cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwdrobnoustro-jowy, przeciwzapalny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Tradycyjnie kory używa się głównie w drożdżycach, infekcjach bakteryjnych, przewlekłych schorzeniach wenerycznych i wspomagająco w leczeniu raka. Ludy Ameryki Południowej używają lapacho jako wszechleku skutecznego m.in. w nowotworach, reumatyzmie, zapaleniu żołądka, oskrzeli, gorączce, egzemie i grzybicach.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przygotowuje się napary z kory lub sproszkowaną fasuje w kapsułkach tabletkach.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora zawiera jako główne ciała czynne antrachinony, naftochinony i furanonaf-tochinony. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się lapachol, wspólwystępujący z dehydroizo-a-lapacho-nem i dehydro alapachonem. Produkty handlowe zwykle zawierają niewiele naftochinonów lub nie zawierają ich w ogóle (pomimo faktu, że zawartość lapacholu w korze wynosi 2-7%). Obecne są także inne składniki, takie jak pochodne kwasu benzoesowego i glikozydy irydoidowe (6-epimonomelitozyd).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Chinony są aktywnymi utleniaczami; furanonaftochinony mogą tworzyć wiązania kowalencyjne z białkami i DNA. W różnych badaniach in vivo i in vitro, naftochinony (lub wyciągi z kory) wykazywały zdecydowane działanie przeciwbak-teryjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne i zapobiegające powstawaniu nowotworów. Nawet w niskich stężeniach, naftochinony wykazywały niespecyficzny efekt immunostymulujący. Aktywność przeciwnowotworowa przypisywana jest obecności la-pacholu, lecz wyniki badań klinicznych nie potwierdzają tego jednoznacznie.

Dwuwinian Choliny

Dwuwinian Choliny jest to związek, który powstał z połączenia choliny z cząsteczkami kwasy winowego. Połączenie tych substancji ma na celu stworzyć związek, który wpływa korzystnie na metabolizm tłuszcz, a także nasila ich rozkład. Cholina jest znana z tego, że pełni ona rolę prekursora acetylocholiny, czyli neuroprzekaźnika, który wpływa na pracę układu serowo-naczyniowego. Dodatkowo obniża ciśnienie krwi i rozszerza naczynia krwionośne. Związek ten wspomaga działanie układu nerwowego wykazując działanie stymulujące.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1-3g na dobę.

Dymnica Pospolita (Fumaria officinalis)

Dymnica Pospolita

OPIS Dymnica jest wspinaj ącą się roczną rośliną o barwie niebieskawo zielonej; liście głęboko wcinane, charakterystyczne różowe kwiaty z ciemną ostrogą i małe, podłużne suche owoce zawierające po jednym nasieniu. Była klasyfikowana do oddzielnej rodziny Fumariaceae, ale obecnie należy do makowatych (Papaveraceae).

POCHODZENIE Europa i rejon Morza Śródziemnego do Środkowego Wschodu, jest chwastem w wielu rejonach świata. Roślina jest pozyskiwana ze stanu naturalnego w Europie Wschodniej.

SUROWIEC Wysuszone, nadziemne części zebrane w okresie kwitnienia (Fumariae herba).

KATEGORIATERAPEUTYCZNA Żółciopędny, rozkurczowy.

ZASTOSOWANIEE I WŁAŚCIWOŚCI Ziele jest używane w zaburzeniach wydzielania żółci oraz zaburzeniach trawiennych, szczególnie w stanach skurczowych przewodu pokarmowego oraz dróg żółciowych. Jest także używane jako lek moczopędny i przeczyszczający, zewnętrznie jako lek przynoszący ulgę w łuszczycy oraz chronicznych egzemach.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Napar jest sporządzany z 2-3 g suchego ziela na filiżankę wody. W zaburzeniach dróg żółciowych cala filiżanka jest przyjmowana przed każdym posiłkiem.

SUBSTANCJE AKTYWNE Tak jak w całej rodzinie makowatych, ziele dymnicy zawiera kilka alkaloidów (1%); protoberberynę iprotopinę (= fumarynę, główny alkaloid), także fumarycynę, fumarylinę oraz fumarytynę i fumarofinę. W skład wchodzi też kwas chlorogenowy i glikozydy flawonolowe (rutyna, kwercetyna).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Ziele wykazuje działanie rozkurczowe i żólciopędne. Dodatkowo przeciw-arytmiczne, przeciwbakteryjne. Syntetyczny kwas fumarowy jest składnikiem leków przeciwłuszczycowych i leczących egzemy.

Dynia

Dynia - jest to słodkie warzywo, pochodzące prawdopodobnie z Ameryki Północnej, gdzie wciąż jest powszechnie uprawiane i spożywane. Stanowi dobre źródło beta-karotenu, wapnia, żelaza i niektórych witamin z grupy B. Wspomaga regulowanie poziomu cukru we krwi i dobrze działa w przypadku hipoglikemii. Ułatwia usuwanie śluzu z gardła, oskrzeli i płuc, a regularne jego stosowanie korzystnie wpływa w przypadku astmy oskrzelowej. Pestki dyni, bogate w cynk, znane są z tego, że niszczą pasożyty bytujące w jelitach zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Dynia zwyczajna

Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo) to roślina, która wykazuje silne właściwości prozdrowotne. Jest ona zaliczana do grupy dyniowatych, a rośnie ona na terenach Ameryki Południowej. W pestkach i miąższu znajduje się wiele cennych składników odżywczych, które mają korzystny wpływ na zdrowie. Zalety tej rośliny nie da się przecenić, a doceniane są one już od wieków w medycynie naturalnej. Roślina ta ma działanie przeciwnowotworowe. Może być wykorzystywana w walce z nadciśnieniem tętniczym, a także przy innych zaburzeniach serca. Oczyszcza organizm z zalegających toksyn i wolnych rodników.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.


Dynia Zwyczajna (Cucurbita pepo)

Dynia Zwyczajna

OPIS Roślina jednoroczna o płożącej łodydze z licznymi rozgałęzionymi wąsami czepnymi. Liście duże, owłosione, kwiaty żółte zrosłopłatkowe kształtu dzwonkowatego. Owoc jagodokształtny zawiera bardzo dużo jajowatych nasion osadzonych w gąbczastym miąższu. Nasiona owalne, płaskie, zaostrzone z jednej strony, zwykle zielone lub jasnobrązowe. Nasiona różnych innych gatunków dyni (jak C. maxima, C. mixla i C. moschata) są także używane.

POCHODZENIE Ameryka Południowa i Środkowa, ale uprawiana jest w większości krajów świata. Obecnie prowadzi się uprawy odmian, których nasiona mają delikatną łupinę nasienną lub są jej pozbawione.

SUROWIEC Dojrzałe, wysuszone nasiona (Cucurbitae peponis semen) lub olej z nasion.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przerost gruczołu krokowego (prostaty).

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Nasiona dyni lub olej z nasion stały się popularnym w ostatnich latach środkiem w łagodzeniu objawów przerostu gruczołu krokowego (tradycyjnie stosowane w Europie Środkowej) i podrażnieniu pęcherza. Wyciągi z nasion znalazły zastosowanie jako środki przeciw pasożytom jelitowym (szczególnie przeciw tasiemcom i obleńcom), zewnętrznie w leczeniu zranień.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Zalecana przeciętna dawka dzienna to 10 g nasion (lub ich równoważność) . Aby leczenie okazało się skuteczne, należy je kontynuować przez kilka tygodni lub miesięcy. Substancje aktywne Olej z nasion zawiera kwasy tłuszczowe, z których kwas linolenowy (około 60%) jest głównym składnikiem. Interesujące są także sterole i ich glikozydy (ok. 1%) (zwłaszcza A-sterole) oraz tokoferole. W surowcu obecna jest kukurbityna (3--amino-3-karboksypirolidyna), cykliczny aminokwas.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Korzystne efekty w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego związane są z obecnością w surowcu Asteroli. Badania kliniczne sugerują, że związki te mogą hamować wiązanie dihydrotestosteronu w obrębie gruczołu krokowego lub działać poprzez hamowanie aromatazy i 5a-reduktazy. Aktywność przeciw tasiemcom jest związana z obecnością kukurbityny.

Dysmutaza Nadtlenkowa

Dysmutaza Nadtlenkowa - jest to bardzo ważny enzym o właściwościach przeciwutleniacza, który zawiera miedź i cynk; znajduje się wewnątrz komórek. Chroni komórki i tkanki przed uszkodzeniami powodowanymi oddziaływaniem wolnych rodników i ogólnie jest substancją opóźniającą proces starzenia. Istnieją doniesienia o tym, że zapobiega uszkodzeniom stawów, okostnej i mazi stawowej, które następują w wyniku reumatoidalnego zapalenia stawów. Chroni także przed zaćmą. Enzym jest dostępny jako dodatek odżywczy, ale przyjmowany doustnie może ulec zniszczeniu w układzie trawiennym. Podawany w zastrzykach korzystnie działa w przypadku gośćca i reumatoidalnego zapalenia stawów.

Dysmutaza Ponadtlenkowa

Dysmutaza Ponadtlenkowa (SOD) to jeden z podstawowych enzymów antyoksydacyjnych. Związek ten występuje we wszystkich komórkach, które metabolizują tlen, jednak są one obecne jedynie w warunkach fizjologicznych. Jest to związek, który ma za zadanie chronić komórki przed negatywnym działaniem wolnych rodników. Dodatkowo obniża ona ryzyko zaburzeń antyoksydacyjnych. W suplementacji wykorzystuje się go do preparatów antyoksydacyjnych. Dodatkowo wspomaga on poprawę samopoczucia, a także sprawia, że poprawia się prawność fizyczna.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Dzięgiel chiński

Dzięgiel chiński (Dong Quai) to roślina, która wykazuje działanie prozdrowotne i dzięki temu wykorzystywana jest ona od wieków w medycynie naturalnej. Najczęściej stosuje się ją w przypadku zaburzeń hormonalnych u kobiet. Suplementacja reguluje pracę gospodarki hormonalnej, a dodatkowo przyczynia się walki z zaburzeniami menstruacyjnymi. Roślina ta zwiększa ukrwienie macicy, a dodatkowo wpływa na pracę układu nerwowego. Jest polecana przy bólach menstruacyjnych, menopauzie, a także przy problemach z płodnością.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 520mg na dobę.

Dziewanna Kutnerowata (Verbascum phlomoides)

Dziewanna Kutnerowata 

OPIS Dwuletnia bylina, o charakterystycznej, grubej rozetce wełnisto owłosionych liści w pierwszym roku wegetacji. W drugim roku wytwarza rozgałęziony pęd  kilku długich, pozornych kłosach (do 2 m wys.), gęsto obsadzonych żółtymi kwiatami. Najczęściej wykorzystywane są dziewanna kutnerowata (Vphlomoides) i dziewanna wielkokwiatowa (V densiflorum syn. V thapsi-forme). Odróżnić można je na podstawie rozmiaru kwiatów i owłosienia pręcików. Trzeci gatunek, dziewanna drobnokwiatowa (V thapsus), czasami mylona z V phlomoides, może również dostarczać pełnowartościowego surowca leczniczego.

POCHODZENIE Środkowa, wschodnia i południowa Europa, Azja Mniejsza i północna Afryka (V phlomoP des i V. densiflorum); uprawiana w Egipcie i we wschodniej Europie.

SUROWIEC Suszone płatki kwiatu razem z koroną I pręcikami (Verbasci flos) rzadziej liście (Verbasci folium).

KATEGORIE TERAPEUTYCZNA Środek stosowany w nieżytach dróg oddechowych, moczopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Verbasciflos wykorzystywany jest głównie w leczeniu nieżytów dróg oddechowych. Surowiec wykazuje właściwości zmiękczające i sekretolityczne. Stąd wynika jego szerokie zastosowanie w leczeniu kaszlu, grypy, zapaleń oskrzeli i częste włączanie do mieszanek ziołowych. Dziewanna służy jako środek napotny i moczopędny, a zewnętrznie używa się jej na rany i zmiany skórne. Suszone liście wykorzystywane są podobnie.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zaleca się dobową dawkę 3—4 g w postaci naparu (1 g w 150 mL wrzątku). Wyciągi są składnikiem syropów łagodzących kaszel, a także maści i olejów przydatnych w bólu ucha, hemoroidach, zranieniach i czyrakach.

SUBSTANCJE AKTYWNE Obecne są saponiny tri-terpenowe, w tym werbaskosaponina. Poza tym ok. 3% śluzu (hydrolizującego do galaktozy, arabinozy i kwasów uranowych). Innym głównym składnikiem są glikozydy irydoidowe (aukubina, katalpol i pokrewne składniki), flawonoidy (do 4%, gł. rutyna i hesperydyna), a także różne fenolokwasy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Saponiny wykazują działanie sekretolityczne i wykrztuśne, śluz - zmiękczające, flawonoidy - słabe działanie moczopędne, a glikozydy irydoidowe - przeciwzapalne. Wykazano również działanie przeciwwirusowe, ale dla potwierdzenia tradycyjnych wskazań należałoby wykonać badania kliniczne.

Dzika róża

Dzika róża (Rosa canina) to krzew, który powszechnie rośnie na terenach Europy, Afryki i Azji. Jest to roślina, która znana jest ze swoich właściwości prozdrowotnych, a jej działanie wykorzystywane jest w medycynie ludowej. Roślina ta ceniona jest przede wszystkim za wysoką zawartość witaminy C. Dzięki temu jej spożywanie wspomaga pracę układu immunologicznego i wzmacnia organizm. M również wpływ na syntezę kolagenu, czyli budulca włosów, skóry i paznokci.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Dziki Ignam

Dziki Ignam (Dioscorea Villona; pol. pochrzyn) to roślina, która pojawia się jedynie na terenach lasów tropikalnych. Jest ona doceniana za swój bogaty skład. Jest źródłem flawonoidów, alkaloidów, a także dioscyny. Dzięki takiemu składkowi roślina ta wykazuje korzystne działanie na pracę układu krążenia. Dodatkowo wspomaga wydalanie nadmiaru wody podskórnej z organizmu. Zwiększa ona potliwość, a także wspomaga redukowanie tkanki tłuszczowej. Stosuje się ja w suplementach na odchudzanie, a także w preparatach funkcjonalnych.

Dawkowanie: Nie znaleziono precyzyjnych danych.

Dziurawiec (Hypericum)

Dziurawiec (Hypericum)  - roślina o żółtych kwiatach, uprawiana i rosnąca dziko w Europie. Spośród około 300 gatunków bardzo znany jest gatunek nazywany zielem świętojańskim (Hypericum perforatum). Napary z kwiatów mają dobroczynny wpływ na przemianę materii i wydzielanie żółci. Poprawiają krążenie, działają ogólnie przeciwzapalnie, wzmagają apetyt, łagodzą depresję i ułatwiają zasypianie. Naparów używa się też zewnętrznie do obmywania ran, 37 hemoroidów i oparzeń. Herbatka z dziurawca pomaga w odkrztuszeniu flegmy i śluzu, dobrze działa na kaszel. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością, aptekach, sklepach zielarskich. Wchodzi w skład mieszanek ziołowych.

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec zwyczajny jest rośliną, która znana jest również pod nazwą ziela świętojańskiego. Jest to roślina, która znajduje się zazwyczaj na terenach łąk i lasów. Jest ona wykorzystywana w medycynie ludowej ze względu na swoje wszechstronne działanie. Swoje właściwości prozdrowotne zawdzięcza ona kwercetynie, rutynie, garbnikom i kwasom organicznym. Stosuje się ją w przypadku  zaburzeń metabolicznych, bólach brzucha, wzdęciach, biegunce i zaburzeniach apetytu.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Dziurawiec Zwyczajny (Hypericum perforatum)

Dziurawiec Zwyczajny

OPIS Roślina wieloletnia (do 0,6 m wys.) z małymi punktowanymi liśćmi. Zbiorniki olejkowe są widoczne jako przeświecające punkty, stąd nazwa botaniczna „perforatum". ]asno żółte kwiaty mają liczne pręciki i płatki ciemno kropkowane od gruczołów.

POCHODZENIE Europa i Azja; zawleczona do Ameryki Północnej i Australii. Uprawiane są wybrane odmiany.

SUROWIEC Wysuszone kwitnące pędy (Hyperici herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwdepresyjny, leczący rany.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Używany w lecznictwie od czasów starożytnych, ale obecnie głównie w leczeniu umiarkowanej depresji, zaburzeniach nastroju, niepokoju.

Jest popularny w leczeniu ran i oparzeń; stanów zapalnych żołądka i jelit; przeciwko pasożytom wewnętrznym.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Używane jest czasami suche ziele (dzienna dawka 2-4 g; w formie naparu trzy razy dziennie), ale częściej wyciągi. Aby były skuteczne, powinny zawierać 0,1-0,3% hiperycy-ny i 1-6% hiperforyny: Olej z dziurawca przygotowany przez macerację świeżych kwiatów w oleju roślinnym lub oliwie jest tradycyjnie używany w leczeniu ran i oparzeń.

SUBSTANCJE AKTYWNE Dziurawiec jest bogaty w składniki fenolowe i różne terpenoidy, ale szczególnym składnikiem o dużym zainteresowaniu jest hiperforyna (pochodna floroglucyny) i hiperycyna (dian-tron). Poza tym występują małe ilości pseudohiperycyny i protohiperycyny, nadające olejkowi czerwony kolor.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Zarówno hiperycyna i hiperforyna są odpowiedzialne za działanie wyciszające i przeciwdepresyjne (potwierdzone przez badania kliniczne) . Mechanizm działania oparty jest na hamowaniu wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników. Hiperycyna ma właściwości światłouczulające i może być niebezpieczna dla ludzi o jasnej skórze (ale tylko w dużych ilościach i pod dziaŁAniem światła słonecznego).

EAA

EAA (essential amino acids) to inaczej zbiór aminokwasów, które należy dostarczyć z pożywieniem do organizmu ludzkiego, ponieważ nie ma on zdolności do ich samodzielnej syntezy. To więc oznacza, że związki te to aminokwasy zaliczane do grupy egzogennych. Są często wykorzystywane w suplementach BCAA. Ich zadaniem jest wspieranie układu mięśniowego podczas ćwiczeń, a także ich sprawna regeneracja. Mają one działanie anaboliczne, a także zmniejszają ryzyko katabolizmu.

Dawkowanie: zgodnie z zaleceniami producenta/ według potrzeb.

Ecdysteron

Ecdysteron to substancja aktywna, która pochodzi w korzenia luzea. Jest ona odpowiedzialna za zmaksymalizowanie procesów budowania beztłuszczowej masy mięśniowej w organizmie ludzkim. Substancja ta nie ma wpływu na pracę układu hormonalnego, dlatego tak często korzysta się w niej w suplementacji sportowej. Zapewnia ona właściwe środowisko do syntezy białek, a także wspomaga zwiększenie poziomu stężenia związku azotów w organizmie. Wydala i zmniejsza stężenie mocznika w organizmie, dzięki czemu opóźnia proces zmęczenia mięśni.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Echinacea Purpurea

Echinacea Purpurea (Jażówka purpurowa) jest to roślina, która pochodzi z terenów Ameryki Północnej. Jest stosowana w lecznictwie ludowym, a to ze względu na to, że posiada ona szereg właściwości prozdrowotnych. W składzie tej rośliny znajdują się kwas katarowy, kwas cykoriowy, a także olejki eteryczne i liczne flawonoidy. Jej długotrwałe przyjmowanie ma korzystny wpływ na pracę układu immunologicznego, a także wspomaga zwalczanie infekcji i objawów przeziębienia.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

EGCG

EGCG (Galusan epigallokatechiny) to silny przeciwutleniacz, który ma działanie silniejsze niż witamina C i E. Wykazuje działanie przeciwnowotworowe, a to dzięki temu, że jest również inhibitorem. W suplementacji ten związek stosowany jest w produktach o działaniu prozdrowotnym i antyutleniającym. Wspomaga on pracę układu krążenia, zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy, a także zapobiega niedokrwieniu serca. Posiada działanie odchudzające, wspomagając redukcję tkanki tłuszczowej. Przyśpiesza porost włosów.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 400-500mg na dobę.

Elektrolity

Elektrolity - jest to powszechnie stosowana nazwa składników mineralnych, które w roztworze mogą przewodzić elektryczność. Ich naładowane elektrycznie cząsteczki, obecne w całym organizmie, biorą udział w wielu jego funkcjach, takich jak regulacja gromadzenia wody wewnątrz i na zewnątrz komórek. Przykładem takich składników mineralnych są potas, sód i chlorek.

Eleuterokok Kolczasty (Eleutherococcus senticosus)

Eleuterokok Kolczasty

OPIS Krzew z prostymi, ciernistymi gałęziami, złożonymi liśćmi i niepozornymi kwiatami zebranymi w wielokwiatowe baldachy. Jest bardzo zbliżony swoim wyglądem do północnoamerykańskich gatunków z rodzaju Aralia, które są również używane w medycynie tradycyjnej i często z nim mylone. Należą do nich (Aralia racemosa), której korzenie i kłącza są tradycyjnym panaceum na wszystkie choroby ludów tubylczych Ameryki, (A. nudicaulis) stosowana w bardzo podobny sposób oraz (A. spinosa), jej kora, jest używana we wschodniej części USA jako środek ludowy.

POCHODZENIE Północno-wschodnia Azja (wschodnia Syberia).

SUROWIEC Wysuszone korzenie i kią cza (Eleuthero-cocci radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wzmacniający-

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Eleuterokok jest stosowany jako środek wzmacniający (adaptogenny), podobnie jak żeń-szeń (Panax ginseng). Używany, aby przeciwdziałać zmęczeniu i stresowi (zwiększa fizyczną i psychiczną wydolność organizmu) oraz jako środek wspomagający przy rekonwalescencji. Surowiec był stosowany przez rosyjskich sportowców podczas Olimpiady w Moskwie w 1984 r. i stal się popularnym środkiem wzmacniającym w byłym ZSRR. Przygotowanie i dawkowanie Zalecana dawka dzienna to 2—3 g wysuszonego korzenia, przyjmowanego w postaci naparu lub wyciągu alkoholowego (lub innych preparatów w odpowiedniej dawce).

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzenie i kłącza zawierają zróżnicowany skład chemiczny obejmujący tzw. eleuterozydy (nazwa myląca ze względu na to, że odnosi się do różnych klas związków, jak kumaryny, lignany i fenylo-propanoidy). Są to triterpeny, saponiny triterpenowe (eleuterozydy I-M), lignany i ich glikozydy (jak sezami-na i syryngarezinol), kumaryny (izofraksydyna), P-sito-sterol, daukosterol, liriodendryna i polisacharydy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Przeprowadzone badania w Rosji na ludziach i zwierzętach wykazały, że surowiec ten jest porównywalny z żeń-szeniem. Wydaje się, że poprawia on wytrzymałość, zwiększa odporność na szkodliwe wpływy i stres.

Enzymy

Enzymy - są to substancje występujące w organizmach wszystkich zwierząt i roślin. Enzymy to białka, działające jak katalizatory, to znaczy, że są one czynnikami przyspieszającymi reakcje biochemiczne zachodzące w organizmie: bez ich obecności reakcje te nie miałyby miejsca lub zachodziłyby tak wolno, że byłyby niezauważalne. Różne rodzaje enzymów podtrzymują życie w różny sposób. Na przykład, nie do pomyślenia byłoby trawienie pokarmów bez enzymów trawiennych; nie przetrwalibyśmy bez enzymów działających jako przeciwutleniacze. Poza tym, jako że białka złożone są z aminokwasów, różne enzymy zawierają składniki mineralne i witaminy, które współdziałają jako koenzymy. Enzymy, na przykład, umożliwiają spalanie cukru i tłuszczu w normalnej temperaturze ciała; łączą den i wodór, by wytworzyć wodę w reakcji, która w innych warunkach byłaby wybuchowa. Każdy enzym może brać udział tylko wjednej specyficznej dla siebie reakcji chemicznej; tysiące enzymów współdziałają w harmonii, umożliwiając wszystkie fizjologiczne funkcje naszego organizmu - od trawienia po gojenie ran. Sama wątroba wytwarza ponad tysiąc różnych enzymów, ale brak tylko jednego z nich może rozerwać łańcuch reakcji biochemicznych, zaburzając równowagę. Wtedy pojawiają się uczulenia, niedobory 38 pokarmowe i choroby z niedoboru. Wydzielanie enzymów w organizmie zmniejsza się z wiekiem, dlatego uzupełnianie ich jest zalecane, w szczególności u osób po czterdziestce. W sklepach ze zdrową żywnością można kupić wiele różnych preparatów uzupełniających braki enzymów trawiennych, przy czym zawierają one enzymy pochodzenia zarówno zwierzęcego, jak roślinnego. Niektóre preparaty uzupełniające, jak np. chlorowodorek betainy, pomagają ludziom z niskim poziomem kwasu żołądkowego, inne, takie jak papaina i bromelaina, rozkładają białko; pankreatyna w tabletkach zawiera różne enzymy, rozkładające białko, skrobię i tłuszcze, co zapewnia pełniejsze działanie preparatu.

EPA

EPA (kwas eikozapentaenowy) to związek, który zaliczany jest do grupy kwasów omega-3. Związek ten występuje w największych ilościach w tłustych rybach morskich. Organizm człowieka jest zdolny do samodzielnej syntezy tego kwasu, a jest to możliwe przy syntezie kwasu alfa-linolowego. Jest ważny dla zdrowia, pełni rolę przeciwzapalną, wspomaga pracę serca i reguluje funkcjonowanie układu krążenia. Dodatkowo wspiera pracę mózgu i poprawia procesy myślowe.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3g ma dobę.

Ephedra Viridis

Ephedra Viridis jest to roślina, która w wielu miejscach jest uważana za herbatę Mormonów. W jej składzie znajdują się liczne alkaloidy, które wykazują zdolności termogeniczne, a dzięki temu wspomagają one redukcje tkanki tłuszczowej i przyczyniają się do zwiększenia wydatku energetycznego w organizmie. Jest to roślina, która wykorzystuje się w suplementach na odchudzanie. Najczęściej można ją znaleźć w składzie spalaczy tłuszczu. Dodatkowo niektóre źródła podają, że roślina ta może zmniejszać apetyt.

Dawkowanie: nie zaleziono precyzyjnych danych.

Epimedium Sagittatum

Epimedium Sagittatum jest to nazwa, którą określa się zioło, które wykorzystywane jest w medycynie naturalnej już od wieków. Zioło to stanowi w medycynie afrodyzjak dzięki czemu można je wykorzystywać jako środek, który przyczynia się do zwiększenia potencji i poprawia doznania seksualne. Roślina ta wykazuje takie właściwości, dzięki temu, że znajduje się w niej ikaryna, czyli substancja czynna, która wpływa na sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Eria jarensis

Eria jarensis jest to ekstrakt roślinny, który wykorzystywany jest w suplementacji ze względu na jego wyjątkowy i bogaty skład. Roślina tak bogata jest w alkaloidy, które wykazują działanie pobudzające. Dzięki tej roślinie możliwe jest zwiększenie stężenia noradrenaliny w ustroju ludzkim. Ten związek wykazuje silne działanie pobudzające, dzięki czemu może zmniejszyć uczucie senności i zmęczenia. Ekstrakt z tej rośliny wykorzystywany jest do suplementów przed treningowych, a także preparatów, których zadanie jest zwiększanie zdolności kognitowych.

Dawkowanie:  nie znaleziono precyzyjnych danych.

Ester etylowy argininy

Ester etylowy argininy jest to arginina, która podawana jest w formie estryfikowanej. Ten proces ma na celu zwiększyć przyswajalność i biodostępność argininy. Ten aminokwas jest potrzebny w ludzkim organizmie, ponieważ wspomaga on produkcję NO, a ma to wpływ na osiągnięcie tak zwanego efektu pompy mięśniowej. Dodatkowo arginina sprawia, że zwiększa się produkcja hormonu wzrostu, a także stymulowany zostaje IGF-1. Jeżeli spożywa się go przed sen, to ułatwia zasypianie, a także wspomaga regenerację.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3-5g na dobę.

Ester etylowy cytruliny

Ester etylowy cytruliny jest to jedna z form cytruliny, która zostaje wykorzystywana w suplementacji. Jest ona estryfikowana, co oznacza, że aminokwas ten został poddany estryfikacji, a jest to rodzaj reakcji chemicznej z wykorzystaniem alkoholu, przez co dochodzi do wydzielania estru etylowego. Estryfikacja ma za zadanie poprawiać stabilność, a także zwiększać biodostępność cytruliny. Jest to aminokwas endogenny, który nie buduje białek, a pełni kluczową rolę w cyklu mocznikowym.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Ester etylowy izoleucyny

Ester etylowy izoleucyny jest to rodzaj izoleucyny, która została poddana estryfikacji. To proces chemiczny, który ma na celu zwiększenie potencjału i biodostępności aminokwasu. Izoleucyna to aminokwas rozgałęziony, który wykazuje właściwości anaboliczne i antykataboliczne. Jest to związek, który stosowany jest zazwyczaj przy nowoczesnej suplementacji sportowej, a najczęściej znajduje się ona w preparatach BCAA. Ma on za zadanie przyśpieszyć regenerację, a także pobudzać i wspomagać organizm w czasie wysiłku fizycznego.

Dawkowanie: zalecane dawkowanie to około 2g na dobę.

 

Ester etylowy jabłczanu kreatyny

Ester etylowy jabłczanu kreatyny to jedna z najlepiej zaawansowanych form kreatyny, która stosowana jest w suplementacji. Jest to połączenie kwasu jabłkowego i kreatyny, które zostało poddane estryfikacji. To działanie ma na celu poprawienie biodostępności aminokwasu. Kwas jabłkowy ma za zadanie zwiększać potencjał energetyczny aminokwasu, a także wspomaga przemiany materii. Kreatyna ma działanie anaboliczne i posiada potencjał energetyczny. Ta forma kreatyny jest stosowana najczęściej w przed treningowych suplementach i stackach keratynowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 4g na dobę.

Ester etylowy kreatyny

Ester etylowy kreatyny (CEO) jest to jedna z form kreatyny, którą stosuje się w suplementacji sportowej. Kreatyna wykazuje działania anaboliczne i ma potencjał energetyczny. Dodatkowo działa anytykatabolicznie. Dodatkowo ta forma poddawana jest estryfikacji, co zwiększa jej biodostępność. Dzięki temu przyswajalność kreatyny się poprawia, a także zwiększa się jej udział i potencjał w tkance mięśniowej. Suplementacja kreatyny ma na celu zwiększenie fosforanu kreatyny w tkance mięśniowej, a dzięki temu możliwa jest szybsza regeneracja.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 4-8g na dobę.

Ester etylowy tauryny

Ester etylowy tauryny to forma aminokwasu tauryny, który jest poddawany estryfikacji. Jest to proces chemiczny, do którego używa się alkoholu etylowego. Ten zabieg ma na celu zwiększenie biodostępności aminokwasy, czyli poprawienie jego wchłaniania i aktywności w organizmie. Tauryna jest stosowana w suplementacji w celu przyśpieszenia transportu składników odżywczych do tkanek mięśniowych. Jest to aminokwas, który posiada działanie antykataboliczne i potencjał anaboliczny.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

 

Ester etylowy waliny

Ester etylowy waliny to forma waliny, która wykorzystywana jest w suplementacji sportowej. Aminokwas ten jest poddawany estryfikacji, czyli rodzaju reakcji chemicznej, którą wykonuje się przy użyciu alkoholu etylowego. Ma to na celu zwiększenie przyswajalności i aktywności aminokwasu. Walina wchodzi w skład suplementów diety przed treningowych, które przyczyniają się do przyśpieszenia regeneracji i wzmocnienia tkanki mięśniowej w czasie wysiłku fizycznego. Walina jest szczególnie polecana w przypadku wyczerpujących treningów.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2g na dobę.

Estragon

Estragon - przyprawa z ziela bylicy estragonu (Artemisia dracunculus). Bylica estragonu to zielony wieloletni krzew o aromatycznych liściach. Świeże liście i olejek dodaje się do musztardy estragonowej i octu estragonowego, także do potraw z ryb i drobiu. Napary z liści poprawiają wydzielanie soków trawiennych i wzmagają apetyt, przynoszą ulgę w zaburzeniach trawienia, wywołują opóźniające się krwawienia miesiączkowe, działają moczopędnie i pobudzają nerki. Herbatka estragonowa pita przed snem pomaga na bezsenność.

Etylowy ester beta-alaniny

Etylowy ester beta-alaniny to zaawansowana forma aminokwasy beta-alanina. Aminokwas ten poddawany jest estryfikacji, czyli procesowi chemicznemu, który przyczynia się do poprawienia biodostępności bata-alaniny. Ta substancja ma działanie antyoksydacyjne. Dodatkowo wspomaga regenerację i limituje proces syntezy karnozyny. Odpowiednio przeprowadzony proces sprawia, że zwiększa się ilość karnozyny w mięśniach, a to zwiększa ich siłę i wytrzymałość, a ich regeneracja jest przyśpieszona.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2-4g na dobę.

Etylowy ester chlorowodorku L-leucyny

Etylowy ester chlorowodorku L-leucyny to forma leucyny, czyli aminokwasu, który został poddany chemicznej reakcji z użyciem alkoholu etylowego. Jest to reakcja estryfikacji, która ma na celu poprawienie biodostępności aminokwasu. Według niektórych źródeł to połączenie może być stosowane w mniejszych dawkach, a nadal będzie wykazywać tak samo silne działanie, jak w przypadku zwykłych dawek. Leucyna wykazuje potencjał pro-anaboliczny, a działa ona dodatkowo z insuliną, czyli jednym z ważniejszych aminokwasów anabolicznych. Zazwyczaj stosuje się ją w suplementach takich, jak BCAA, czy EAA.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2g na dobę.

Etylowy Ester Tyrozyny

Etylowy Ester Tyrozyny to jedna z najlepszych form tyrozyny, czyli aminokwasu, który poddany został reakcji chemicznej z udziałem aminokwasu i alkoholu. To działanie ma na celu zwiększenie biodostępności tyrozyny. Aminokwas ten jest ważnym prekursorem neuroprzekaźników, a zwłaszcza dopaminy i noradrenaliny. Dopamina jest potrzebna do koordynacji mięśniowej i bierze udział w syntezie hormonów. Dodatkowo bierze udział w procesach emocjonalnych. Tyrozyna jest również prekursorem hormonów tarczycy, a dzięki temu ma wpływ na procesy metaboliczne.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500-2000mg na dobę.

Eukaliptus (Eucalyptus Globulus)

Eukaliptus (Eucalyptus Globulus) - duże, wiecznie zielone drzewo, pochodzące z Australii. Liście dostarczają wyciągów i olejków używanych jako środki odkażające w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej. Eukaliptus ma też działanie wykrztuśne. Ponadto łagodzi dolegliwości związane z wrzodami żołądka i likwiduje przykurczę mięśni. Napary ze świeżych liści wcierane w skórę głowy działają jako środek na porost włosów. Dostępny w większych sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich.

Eukaliptus Gałkowy (Eucalyptus globulus)

Eukaliptus Gałkowy

OPIS Eukaliptus jest bardzo dużym drzewem (do 60 m wys.), z charakterystyczną odpadającą korą, szarawymi liśćmi i dużymi białymi kwiatami. Liście są dwu-postaciowe - duże, okrągłe liście młode; wąskie, kształtu sierpowatego liście dojrzałe. Także charakterystyczne są duże pojedyncze kwiaty i duże zdrewniałe torebki.

POCHODZENIE Australia. Więcej niż 600 gatunków Eucalyptus jest importowanych handlowo dla drewna i dla wyrobu ozdób do różnych części świat. Eukaliptus rośnie w wielu krajach. Dostępny jest olejek z E. fru-ticetorum (= E. polybractea) i z E. smithii.

SUROWIEC Dojrzałe liście (Eucalypti folium), olejek eteryczny (Eucalypti aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Odkażający, wy-krztuśny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liście eukaliptusa lub olejek eteryczny są używane w leczeniu przeziębienia, chorobach nosa, zapaleniu oskrzeli i innych chorobach dróg oddechowych. Olejek jest stosowany zewnętrznie jako środek drażniący w bólach reumatycznych i w mniejszych problemach skórnych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Liście mogą być użyte w postaci naparu (1,5—2 g liści na 150 mL wody) i zażywane trzy razy dziennie. Olejek jest używany doustnie, ale w małej dawce (0,3—0,6 ml w ciągu dnia). Kremy lub maści powinny zawierać 5—20% olejku lub kilka jego kropli może być roztartych na skórę.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny jest obecny w liściach (1,5—3,5%) z 1,8-cyneolem (eukaliptolem) jako głównym składnikiem (70—90%). Występuje w nim też a-pinen, p-cymen, limonen oraz inne monoterpeny. Liście zawierają również seskwiterpeny (aromadendren, globulol) i flawonoidy.

EFEKT FARMAKOLOGICZNY Monoterpeny wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, wy-krztuśne i sekretolityczne. Olejek jest łatwo wchłaniany przy podaniu doustnym i wydzielany przez płuca. Liście wykazują działanie moczopędne.

Ewodiamina

Ewodiamina to substancja naturalnego. Wywodzi się ona z roślin, które należą do rodziny Rutacea. Dzięki temu, że roślina ta należy do alkaloidów, to wykazuje ona działanie stymulujące i ma potencjał termogeniczny. Niektóre źródła podają, że jej działanie polega na stymulacji receptorów waniloidowych, co prowadzi do produkcji ciepła, a dzięki temu przyśpiesza się proces spalania tłuszczu i zwiększa się wydatek energetyczny.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Fasola Zwyczajna (Phaseolus vulgaris)

Fasola Zwyczajna

OPIS Fasola jest pnącą lub krzaczastą jednoroczną rośliną w trójlistkowych liściach, małych białych lub różowych kwiatach i wąskopodługowatych wielona-siennych strąkach. Nasiona są mniej więcej nerkowa-te, o różnej wielkości, kształcie i kolorze, zależnie od odmiany. Fasolę uprawia się jako warzywo (młode strąki) lub dla nasion (dojrzałe nasiona).

POCHODZENIE Ameryka tropikalna. Fasola jest obecnie uprawiana na całym świecie, uzyskano bardzo wiele odmian i typów nasion.

SUROWIEC Suszone strąki bez nasion - Phaseoli pe-ricarpium (Phaseoli fructus sine semine).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek moczopędny. Zastosowanie i właściwości Roślina wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, herbatek i innych preparatów stosowanych w poprawieniu stanu zdrowia nerek i pęcherza. Jako slaby środek moczopędny stosowana jest zwyczajowo w leczeniu schorzeń dróg moczowych, dny moczanowej i swędzenia skóry. Od dawna jest też stosowana jako słaby środek wspomagający w leczeniu cukrzycy.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Aby przygotować napar, dodaje się 2,5-5 g surowca do 150 mL wrzącej wody i parzy się przez 10-15 minut. Pije się filiżankę dwa-trzy razy dziennie. Dawka dobowa wynosi około 5-15 g. Wiele mieszanek ziołowych i preparatów zawiera w składzie strąki fasoli.

SUBSTANCJE AKTYWNE Strąki fasoli są bogate w aminokwasy (głównie asparagina, arginina, leucyna, tyrozyna, tryptofan i lizyna) oraz trygonelinę (kwas 1-me-tylonikotynowy), alkaloid występujący także w nasionach Trigcmella foenum-graecum, Coffea arabica i Cannabis sativa. Do tej pory tylko kwas krzemowy i argininę rozpatrywano jako możliwe substancje aktywne, które mogą odpowiadać za obserwowane działanie moczopędne i przeciwcukrzycowe. Ostatnio w tym kontekście rozpatrywano sole chromu - strąki fasoli zawierają ich 1 ppm.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Potrzebne jest przeprowadzenie dodatkowych badań dla wyjaśnienia działania moczopędnego i przeciwcukrzycowego. UWAGA Innym członkiem rodziny bobowatych, który ma zastosowanie lecznicze jest łubin (rodzaj Lnpinus). Kilka gatunków z Europy (L. albus, L. luteus, L. angustifolius) i Ameryki Południowej (L. mutabilis) jest znanych jako rośliny lecznicze. Łubin zawiera lupaninę i inne alkaloidy chinolizydynowe, saponiny i izoflawo-noidy. Są one stosowane tradycyjnie w leczeniu chorób skóry, pasożytów zewnętrznych i cukrzycy.

Fenyloalanina

Fenyloalanina to chemiczny związek organiczny, który zaliczany jest do grupy aminokwasów egzogennych. To oznacza, że związek ten znajduje się w grupie dwudziestu aminokwasów, które są budulcem białek mięśniowych. Jest ona potrzebna do produkcji tyrozyny w organizmie, a także jest prekursorem neuroprzekaźników, takich jak dopamina, nor epinefryna, a także epifryna. Substancja ta stosowana jest w suplementacji sportowej i uniwersalnej. Wpływa ona na koncentrację, samopoczucie, a także dba o układ nerwowy.

Fenyloalanina to jeden z niezbędnych aminokwasów, występujący obficie w mięsie i serze. Organizm 39 pozbawiony fenyloalaniny nie mógłby syntetyzować białka. Odgrywa ona ponadto wiele innych ważnych ról: wchodzi w skład insuliny, hormonu odpowiedzialnego za poziom cukru we krwi, jest prekursorem tyrozyny, substancji potrzebnej do wytwarzania hormonu tarczycy - tyroksyny. W mózgu fenyloalanina ulega przemianie w adrenalinę i noradrenalinę, które wprowadzają umysł w stan gotowości, łagodzą depresję i skutecznie tłumią apetyt, dzięki czemu pomagają w odchudzaniu. Fenyloalanina występuje w dwóch głównych postaciach: L-fenyloalaniny (LPA) i Dfenyloalaniny (DPA). LPA ma wartość odżywczą, DPA działa przeciwbólowe i antydepresyjnie. Trzecia postać fenyloalaniny, DL-fenyloalanina (DLPA) jest mieszaniną obu głównych form i ma właściwości zarówno odżywcze, jak i lecznicze. Badania wykazały, że DLPA może łagodzić ból w stanach przewlekłych - bóle artretyczne, ból pleców i bóle głowy - ponieważ sprzyja uwalnianiu endorfin - blokujących ból naturalnych substancji, wydzielanych przez komórki nerwowe. Preparaty fenyloalaniny dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością. Uwaga: Nadmierne dawki fenyloalaniny lub DLPA mogą spowodować drażli-wość, bezsenność i podnieść ciśnienie krwi. Osoby z nadciśnieniem powinny zasięgnąć porady specjalisty, zanim zaczną przyjmować specyfik. Należy zacząć od niskiej dawki (100 mg dziennie), by następnie stopniowo ją podnosić, kontrolując jednocześnie ciśnienie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 750-3000mg na dobę.

Fenyloetyloamina

Fenyloetyloamina (PEA) to substancje, które należą do grupy neuroprzekaźników. Wpływają one na pracę układu nerwowego. Wykazują one działanie stymulujące i pobudzające. Są one stosowane do zwiększenia funkcji poznawczych. Dodatkowo mają one za zadanie zwiększać koncentrację i poprawiać pamięć. Można jest stosować podczas nauki, ponieważ wspomagają zapamiętywanie i przyswajanie nowych informacji. Substancje te stosuje się w suplementacji sportowej, a ma to na celu poprawienie samopoczucia, ułatwienie skupienia się na ćwiczeniach i wspomaganie odchudzania.

Dawkowanie: zalecane dawki to około 500mg na dobę.

Fiolek Trójbarwny (Viola tricolor)

Fiolek Trójbarwny

OPIS Fiolek trójbarwny jest rośliną roczną, dwu- lub wieloletnią, o zaokrąglonych, sercowatych liściach, podzielonych przylistkach i charakterystycznych trójbarwnych kwiatach. Jest to wyjątkowo zmienny gatunek o wielu opisanych odmianach, podgatunkach i formach. Produkt handlowy pochodzi głównie od V tricolor ssp. vulgaris (wcześniej V. vulgaris), lub ssp. arvensis (wcześniej V arvensis). Powszechnie znany fiolek wonny (V odorata) znajduje się również w kręgu zainteresowań medycyny.

POCHODZENIE Europa i Azja. Roślina jest zbierana ze stanu dzikiego w kwitnieniu, a także uprawiana.

SUROWIEC Suszone części nadziemne (Violae trico-ioris herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wspomagający leczenie różnych zmian skórnych.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Współcześnie ziela używa się głównie w egzemie, liszajcu, swędzeniu i trądziku. Tradycyjnie używany jest także jako wykrztuśny, moczopędny, i przeciwzapalny. Stosowany jest w postaci plukanek w chorobach gardła i także czasami jako środek przeciwkaszlowy, żółciopędny i przeciwreumatyczny i tonizujący.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar można sporządzić z 1,5 g szuszonego ziela i 150 mL wody, przyjmując trzy razy dziennie. Kompresy ze świeżego ziela lub odwar z 4 g ziela na 150 mL wody mogą być używane do stosowania zewnętrznego.

SUBSTANCJE AKTYWNE Surowiec zawiera salicylan metylu i wiolutozyd (glukozyloarabinozyd estru metylowego kwasu salicylowego), liczne flawonoidy (w tym rutyna, wiolantyna, skoparyna, wicenina oraz C-gliko-zydy witeksyny, saponaretyny, oreintyny i izooreintyny, antocyjany, wiolaksantyna i jej pochodne oraz kumaryny (umbeliferon). Duża jest także zawartość śluzu (ok. 10%), garbników i saponin triterpenowych pochodnych kwasu ursolowego. Viola odorata (fiolek wonny) zawiera śluz, flawonoidy, saponiny i stosowany był jako środek wykrztuśny i składnik kremów do skóry.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Triterpeny, flawonoidy i salicylan metylu działają przeciwzapalnie i sekretolitycznie. Obecność tych związków może uzasadniać użycie V tricolor jako wykrztuśnego i przeciwzapalnego w terapii nieżytów i podrażnień skóry. Należy przeprowadzić badania kliniczne dla potwierdzenia skuteczności.

Fitosterole

Fitosterole inaczej zwane sterole roślinne. Jest to grupa związków steroli, które wytwarzane i pozyskiwane są przez rośliny. W naturze znane jest około 150 różnych fitosteroli. Sterole wytwarzane są przez rośliny i są one elementem, który buduje ich błony komórkowe. Związki te biorą udział w regeneracji procesów, które zachodzą wewnątrz komórek. Mają one również potencjał ochronny, co ma na celu obronienie roślin przed roślinożercami. Wiele z tych substancji ma działanie prozdrowotne, a dzięki temu stosuje się je przy produkcji leków, a także suplementów diety.

Flawonoidy

Flawonoidy są to związki bioaktywne, które występują w owocach i warzywach. Przede wszystkim nadają one im barwę, ale mają również wiele innych istotnych funkcji. Związki te mają działanie antyutleniające, co oznacza, że zwalczają wolne rodniki. Dzięki temu wykazują one działanie przeciwnowotworowe. Dodatkowo wspomagają oczyszczanie organizmu, posiadają potencjał przeciwzapalny. Ich zadaniem jest obniżanie ciśnienia tętniczego krwi, a także mają działanie moczopędne. Działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwalergicznie.

Fluor

Fluor to jeden z podstawowych składników, który znajduje się zazwyczaj w pastach do zębów. Stosowanie tego związku ma na celu zapobieganiu powstawania próchnicy nazębnej, ale wykazuje inne właściwości. Fluor to mikroelement, który naturalnie występuje w przyrodzie. Gromadzi się on przede wszystkim w kościach, a także zębach. Jest odpowiedzialny za utwardzanie szkliwa, a także ma swój udział w procesie demineralizacji. Jego odpowiednie stężenie w organizmie dba o prawidłową budowę tkanki kostnej, a także wpływa na zdrowie i trwałość zębów.

Fluor to niezbędny dla organizmu niemetaliczny pierwiastek śladowy znajdujący się w minimalnych ilościach w kościach i zębach, W postaci naturalnej występuje jako fluorek wapnia (stosowany do fluoryzacji wody pitnej). Fluor korzystnie wpływa na zdrowie kości i zębów. Jego niedobór powoduje próchnicę u dzieci i pęknięcia bioder w starszym wieku. Dogodnym źródłem fluoru w diecie jest herbata. Nadmiar fluoru może być jednak szkodliwy, gdyż neutralizuje ważne enzymy, przeszkadza 40 we wchłanianiu wapnia, co powoduje jego niedobór i w efekcie plamy na zębach, kruchość kości, nerwowość. Woda fluoryzowana nie powinna zawierać fluoru w stężeniu wyższym niż jeden promil, ponieważ koncentracja powyżej dwóch promili czyni z fluoru wroga. Uważnie należy zatem czyścić zęby fluoryzowaną pastą tak, by jej nie połknąć. Szacuje się, że dzienna dawka fluoru u dorosłych powinna wynosić 1,5-4 mg, a u dzieci 1,5-2 mg. Uwaga: Dawka powyżej 20 mg fluoru i więcej jest toksyczna.

Zapotrzebowanie:  u dorosłych wynosi około 3-4mg na dobę.

Fo-Ti

Fo-Ti (Polygonum multiflorum) jest to ekstrakt z rośliny, która wykazuje silne działanie na organizm ludzki. Ma potencjał antyoksydacyjny, dzięki czemu przyczynia się do zwalczania i wydalania wolnych rodników. Zmniejsza również ryzyko stresu oksydacyjnego. Spowalnia procesy starzenia się organizmu. Roślina ta korzystnie wpływa na pracę nerek, wątroby, a także układu krążenia, ponieważ wspomaga ich detoksykację. Dodatkowo ma wpływ na życie seksualne, a to dzięki temu, że przyczynia się do podniesienia poziomu libido u kobiet i mężczyzn.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500mg na dobę.

Folinian wapnia

Folinian wapnia to kwas tetrahydrofoliowy, który jest doskonałą formą stosowaną w suplementacji. Jest to aktywna forma kwasy foliowego, który stosuje się zazwyczaj w przypadku zaburzeń metylacji. Aktywna forma kwasu foliowego stosowana jest zazwyczaj w celu zachowania właściwej aktywności, a także jest jedną z najczęściej wykorzystywanych form w suplementacji. Kwas foliowy odpowiada przede wszystkim za rozwój cewy nerwowej u płodu. Jest to również czynnik, który warunkuje prawidłowy rozwój dziecka. Wpływa również na proces przemiany homocysteiny do metioniny, dzięki czemu wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Formuła Kontrolowanego Uwalniania

Formuła Kontrolowanego Uwalniania to mieszanka składników, które zostały dokładnie dopasowane i opracowane. Ich zadaniem jest opóźnić lub przyśpieszyć wchłanianie niektórych substancji, które znajdują się w suplementach diety i lekach. To działanie ma na celu sprawienie, że substancje wybrane będą wchłaniać się równomiernie do organizmu człowieka przez układ pokarmowy. Przyswajanie ma przebiegać na stałym poziomie. To działanie najlepiej sprawdza się na przykład przy treningu, kiedy do przez określony czas składniki wchłaniają się w tym samym tempie i w odpowiedniej dawce.

Forskolina

Forskolina (Pokrzywa indyjska) jest to roślina, która od wielu lat reklamowana jest jako preparat na odchudzanie. Jednak działanie tej rośliny jest znacznie bardziej szerokie i znane w medycynie ludowej. Pokrzywa zawiera w swoim składzie cenna substancję- forskolinę. W medycynie naturalnej ta substancja służy jako preparat, który wspomaga zwalczanie chorób serca, a także wykazuje działanie przeciwbólowe. Niektóre źródła podają, że ta substancja ma silne działanie antynowotworowe, jednak na potwierdzenie tej właściwości należy poczekać.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

FOS

FOS (fruktooligosacharydy) jest to grupa preparatów, które zaliczane są do grupy błonników. Wykazują one działanie probiotyczne, a to oznacza, że wspomagają one wydzielanie bakterii probiotycznych w organizmie człowieka. Dodatkowo błonnik wykazuje korzystne działanie na pracę układu pokarmowego, wspomaga ochronę nabłonka jelitowego, a także wykazuje potencjał defekacji. Ich spożywanie przyczynia się do zmniejszenia ryzyka rozwoju nowotworu jelita grubego. W suplementacji te związki te stosowane są w preparatach na odchudzanie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

Fosfatydylocholina

Fosfatydylocholina to składniki, które wchodzą w skład fosfolipidów budujących błony komórkowe. Znajdują się one w niemal wszystkich komórkach w organizmie człowieka i mają wpływ na jego pracę. W ich grupie znajduje się cholina, a jest ona niezbędna do syntezy neuroprzekaźników i odpowiada za prawidłową pracę układu nerwowego. Związki te biotą udział w metabolizmie lipidów, a także wpływają na procesy myślowe. Wspomagają pamięć i koncentrację. Związki te wpływają na zdrowie wątroby. Mają one największe znaczenie w przypadku kamicy żółciowej.

Fosfatydyloetanolamina

Fosfatydyloetanolamina to związek, który jest znany również pod nazwą kafalina. Jest on zaliczany do fosfolipidów. Związki te występują głownie w mózgu ludzkim. Wchodzą one w liczne reakcje, a dzięki temu mogą wspomagać tworzenie leucyny, a także mogą być same syntezowane przy innych fosfolipidach. Ten rodzaj fosfolipidów na wpływ na stabilność błon komórkowych, a także uczestniczy w procesie tworzenia się warstwy lipidowej. Niektóre z tych związków mają również wpływ na receptory, które są aktywowane przez PPAR. Wchodzą one w skład niektórych suplementów witaminowych, funkcjonalnych, a także odżywczych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Fosfatydyloinozytol

Fosfatydyloinozytol Jest to rodzaj związków, które należą do grupy fosfolipidów. Związek ten ma swój udział w procesach biochemicznych, a także wpływa na sygnalizację komórkową, sygnalizację lipidową, a także na liczne procesy metaboliczne. Ten związek stosowany jest w celu regulowania równowagi miedzi i cynku, co umożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Dodatkowo ma wpływ na pracę enzymów, a także obniża poziom cholesterolu we krwi. Pełni on funkcje elektrolitów, zwiększa wytrzymałość, a także chroni przed odwodnieniem.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Fosfatydyloseryna

Fosfatydyloseryna to substancja, która należy do grupy fosfolipidów. Związek ten korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Wspomaga procesy myślowe. Mozę być on stosowany przy nauce, ponieważ wspomaga zapamiętywanie i przyswajanie nowych informacji. Związki te stosowane są w suplementacji sportowej, a jest tak, ponieważ obniżają one poziom hormonu stresu zwanego kortyzolem. A dzięki temu działaniu zmniejsza się ryzyko utraty masy mięśniowej. Obniża się ryzyko nasilenia procesów katabolicznych.

Fosfatydyloseryna jest względnie niedawno odkrytym składnikiem odżywczym, któryjest wytwarzany przez mózg. Niedobory niektórych innych składników odżywczych, jak kwas foliowy, witamina B12 i niezbędne kwasy tłuszczowe, mogą hamować jego wytwarzanie. PS jest istotnym fosfolipidem, który wpływa na integralność komórek mózgu. Stwierdzono, że jako dodatek odżywczy poprawia funkcje umysłowe, podnosząc poziom acetylocholiny, która przenosi informacje w mózgu. Jednakże przede wszystkim PS jest stosowany w przypadku utraty pamięci, depresji oraz zmian w funkcjonowaniu mózgu w starszym wieku. Preparaty fosfatydyloseryny, dostępne w połączeniu z innymi składnikami poprawiającymi funkcjonowanie mózgu, coraz częściej pojawiają się w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: 500-800mg na dobę.

Fosfor

Fosfor jest mikropierwiastkiem, który jest niezbędny do utrzymania zdrowia, wpływa on również na samopoczucie. Jest to związek, który ma wpływ na stan układu kostnego. Pierwiastek ten ma znaczenie dla działania układu nerwowego. Jego odpowiednie stężenie w organizmie zmniejsza ryzyko osteoporozy. To dzięki temu związkowi zęby są zdrowe, a kości i stawy utrzymane są w dobrym stanie. Dba on o mineralizację kości i zębów. W przypadku niedoborów może dojść do wymiotów, bóli stawów i kości, zaburzeń układu nerwowego.

Fosfor to drugi co do ilości minerał zawarty w organizmie, współdziała z wapniem, zapewniając prawidłową mineralizację kości; obecny w każdej komórce ciała. Jest składnikiem DNA (kwasu dezoksyrybonukleinowego), w którego cząsteczkach znajduje się wzór białek charakterystycznych dla danego osobnika, i otoczki mielinowej tkanki nerwowej. Istotny dla uwalniania energii w organizmie, współdziała w przemianie glukozy w glikogen i wspomaga produkcję lecytyny. Fosfor wpływa na stan kości i zębów, przyczynia się do procesów wzrostu i odnowy organizmu, dostarcza energii, wspomagając metabolizm węglowodanów i tłuszczów, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie nerwów i równowagę kwasowo-zasadową. Niedobór tego pierwiastka zdarza się rzadko, ale mogą się do niego przyczynić środki zobojętniające kwasy (antacydy) i cukier. Objawia się słabością kości i zębów, krzywicą, infekcjami dziąseł, artretyzmem, utratą apetytu i słabością mięśni. Najlepsze naturalne źródło fosforu to mięso, jaja, pełne ziarno, surowe zarodki pszenicy, orzechy i nasiona. Normalne dzienne zapotrzebowanie dorosłego wynosi 800 mg, a karmiącej matki - 1200 mg.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1000 mg na dobę.

Fosforan dwusodowy

Fosforan dwusodowy jest to związek, który powstał z połączenia sodu i fosforanu. Związek ten jest zaliczany do makroelementów w pojedynczą molekułę. Fosfor jest pierwiastkiem, który odpowiada za prawidłową mineralizację kości i zębów. Sód bierze udział w regulowaniu gospodarki wodo-elektrolitowej, dba również o równowagę kwasowo-zasadową. Wpływa również na wysokość ciśnienia tętniczego. To połączenie ma za zadanie wzmacniać równowagę kwasowo-zasadową w organizmie.

Dawkowanie: zalecana dawka to kilka gramów na dobę. Dawkowanie zależne jest od zapotrzebowania organizmu.

Fosforan dwuwapniowy

Fosforan dwuwapniowy  (Di-calcium phosphate, Dicalcium phosphate dihydrate, Fosforan wapnia) jest to połączenie dwóch związków mineralnych wapnia i fosforu. Połączenie to stworzone zostało w celu kompleksowego wsparcia dla układu kostnego. Są to pierwiastki, które są niezbędne dla organizmu ludzkiego. Wapń pełni funkcję budulcową kości i zębów. Ma również działanie energetyczne, wpływa na proces krzepnięcia krwi, a także dba o prawidłową pracę układu nerwowego. Fosfor jest niezbędny do prawidłowej budowy i mineralizacji kości i zębów.

Dawkowanie: zalecana dawko to około 50-100mg na dobę.

 

Fosforan kreatyny

Fosforan kreatyny to związek fosforanowy sprawia, że poprawia się równowaga, organizmu, dzięki temu, że poprawi się odtwarzanie ATP. Jest to więc związek, który jest podstawowym nośnikiem energii, która jest produkowana w komórkach mięśniowych. To połączenie sprawia, że możliwe jest utrzymanie rezerwy energii, a dzięki temu możliwe jest dodatkowe wzmocnienie i jej uwolnienie w czasie wykonywania wysiłku fizycznego. Dodatkowo związek ten przyśpiesza procesy regeneracji, a także korzystnie wpływa na przyrost masy mięśniowej. Zaleca się jego suplementacje jako element diety wspomagającej wysiłek fizyczny.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Fosforan magnezu

Fosforan magnezu je to związek, który łączy ze sobą cząsteczki fosforanu i magnezu w jedden molekuł. To połączenie ma na celu doprowadzenie do poprawienia się potencjału energetycznego magnezu, a dzięki temu komórki mięśniowe są doskonale zaopatrzone w energię ATP. Pierwiastek te bierze również udział w procesie syntezy białek, a także wspomaga metabolizm tłuszczy i węglowodanów. Fosforan jest budulcem układu kostnego i wpływa on na rozwój tkanki mięśniowej. Ma on również wpływ na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Fosforan sodu

Fosforan sodu jest połączeniem dwóch minerałów sodu i fosforanu w jedne molekuł. Sód jest pierwiastkiem, który jest niezbędny do regulowania gospodarki wodno-elektrolitowej. Odpowiada również za środowisko kwasowo-zasadowe w organizmie człowieka. Związek ten wpływa korzystnie na proces przewodzenia impulsów nerwowych, a także wspomaga regulację ciśnienia krwi. Fosfor zaś pełnia rolę budulca kości i zębów. Ma również wpływ na procesy energetyczne w organizmie, a także na syntezę fosfokreatyny.

Dawkowanie: zalecana dawka jest zależna od aktywności tygodniowej.

Fosforanu potasu

Fosforanu potasu  to połączenie fosforu i potasu. Połączenie to ma na celu poprawienie mineralizacji kości i zębów. Potas jest odpowiedzialny za regulowanie gospodarki elektrolitowej. Jego suplementacja ma na celu zmniejszenie ryzyka odwodnienia. Połączenie tych pierwiastków sprawia, że związki te mają silne działanie diuretyczne i dlatego stosuje się w je suplementacji sportowej. Dodatkowo wykazują one działanie przeczyszczające, a podaje się do w odpowiednich dawkach prozdrowotnych. Połączenie to stosowane jest często w suplementacji sportowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 4g na dobę.

Fosforat dwupotasowy

Fosforat dwupotasowy jest połączeniem pierwiastków, które zaliczane są do grupy makroelementów. Potas jest odpowiedzialny za uwadnianie komórek. Ten pierwiastek zaliczany jest do grupa elektrolitów i odpowiada on za objętość komórek, a także ciśnienie osomatyczne. Odpowiada on również za regulowanie gospodarki kwasowo-zasadowej. Fosfor ma rolę budulcową. Jest on odpowiedzialny za budowanie kości i zębów, a także odpowiada za ich prawidłową mineralizację i rozwój.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Frukto-Oligosacharydy (FOS)

Frukto-Oligosacharydy (FOS) - klasa węglowodanów, które stają się coraz bardziej popularne. Są to naturalne cukry, obecne w niewielkich ilościach we wszystkich owocach, warzywach i ziarnach, a więc w bananach, pomidorach, karczochach, cebuli, czosnku, pszenicy i owsie. Nie poddają się trawieniu i nie są wchłaniane w organizmie jak zwykłe cukry. Wy-wierająjednak dobroczynny wpływ na florę jelit, odżywiają bowiem wybiórczo tylko przyjazne bakterie jelitowe, takie jak Bifidobacteńum bifidum i Lactobacillus acidophi-lus, omijając bakterie „złe": Clostridium perfringens, Salmonella czy Escherichia coli. Jak wykazano w jednym z badań, dodawanie dziennie 8 g frukto-oligosacharydów do diety powoduje dziesięciokrotny wzrost przyjaznych bakterii. Spożywanie FOS ma daleko idące skutki. Dzięki odżywianiu flory jelit i utrzymywaniu odczynu lekko kwaśnego przynosi ulgę w zaparciach, zapobiega przykrym zapachom i polepsza wchłanianie pokarmu. Stosowanie FOS jest szczególnie ważne podczas kuracji antybiotykami, które zabijają wszystkie bakterie jelitowe, zarówno „dobre", jak „złe", powodując zgagę, zakażenie drożdżakami i zmęczenie. FOS obniżają poziom cukru i cholesterolu u osób z cukrzycą. Bywają dostępne w sklepach ze zdrową żywnością.

Fruktoza

Fruktoza to cukier, który zaliczany jest do grupy ketoz. Jeżeli dojdzie do połączenia fruktozy z glukozą tworzy się sacharoza. Ten cukier wykazuje silne działanie redukujące, a także wpływa na wiązanie się wody w organizmie. Występuje ona przed wszystkim w owocach, a także w miodzie. Fruktoza to źródło węglowodanów prostych, które są dostarczane do organizmu w bardzo szybkim tempie. Do jego metabolizmu niezbędna jest insulina. Do jej przemian dochodzić może w dwóch drogach, w wątrobie, a także w przemianie mięśniowo-tłuszczowej. Fruktoza stosowana jest w przemyśle spożywczym jako konserwant, a także jako środek słodzący.

Fruktoza to naturalny cukier obecny w owocach i miodzie. Wchodzi w skład cząsteczki sacharozy i może być uzyskiwana np. z kukurydzy. Fruktoza może być stosowana w niektórych łagodnych postaciach cukrzycy do słodzenia potraw.

Fucosterol

Fucosterol to organiczny związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy steroli roślinnych. Naturalnie występuje on w algach, a związek ten wykazuje wysoką aktywność biologiczną, jeżeli jest spożywany przez człowieka. Niektóre źródła podają, że związek ten może mieć działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu wspomaga wydalanie i neutralizację wolnych rodników. Dodatkowo ma on działanie przeciwcukrzycowe i wspomaga prawidłowy profil lipidów we krwi. Może mieć ochronne działanie na komórki wątroby. Te związki stosowane są w suplementach, które zwiększają poziom testosteronu.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

 

Fumaran L-karnityny

Fumaran L-karnityny to połączenie kreatyniny z kwasem fumarowym. Dzięki temu połączeniu zwiększa się biodostępność tego związku, a także poprawiają się jego walory. Kreatynina jest związkiem, który należy do witagenów, co oznacza, że jest to związek witamino podobny. To połączenie stosowane jest w suplementacji sportowej, które ma na celu  wspomaganie wysiłku, a także poprawienie wytrzymałości mięśniowej. Zaleca się jego stosowanie zwłaszcza u osób, które odchudzają się i przy dyscyplinach wytrzymałościowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3g na dobę.

GABA

GABA (kwas gamma-aminomasłowy) wpływa w dużym stopniu na  funkcjonowanie układu nerwowego. W przypadku niedoboru tego kwasu w organizmie dochodzi do zaburzenia pracy mięśni nóg, a także zmniejsza się odporność organizmu na działanie stresu. W suplementacji kwas gamma-aminomasłowy stosowany jest w celu przyśpieszenia regeneracji, a także wspomaga wydzielanie większych stężeń testosteronu. Jest to kwas, który ma ogromny wpływ na przebieg budowy masy mięśniowej.

GABA to skrót pochodzący od angielskiej nazwy kwasu gammaaminomasłowego (gamma aminobutyric acid). Jest to aminokwas, który tworzy się w organizmie z kwasu glutaminowego i działa jako przekaźnik hamujący w mózgu, tzn. obniża aktywność części mózgu, zwanej układem limbicznym, odpowiedzialnej za emocje. Tak więc GABA pomaga zmniejszać stresujące uczucia, jak niepokój, lęk i napady paniki. Będąc naturalnym środkiem uspokajającym, częściowo może zastąpić popularny lek valium, gdyż wiąże się z pewnymi receptorami komórek mózgowych, co prowadzi do wyciszenia emocji. Stwierdzono także, iż 42 GABA pomaga w przypadkach moczenia nocnego, ponieważ tłumi działanie hormonu prolaktyny, który pobudza oddawanie moczu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500mg na dobę. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania zaleca się zwiększenie dawki nawet do 1500mg na dobę.

Gamma karoten

Gamma karoten jest to jeden z izomerów karotenu, który jednocześnie jest prekursorem witaminy A. Występuje w warzywach i niektórych kwiatach. Związek ten odpowiada za barwię czerwoną, która występuje w niektórych produktach spożywczych. Posiada on właściwości antyutleniające, niweluje dzięki temu działanie wolnych rodników, a także opóźnia procesy starzenia się organizmu, dzięki czemu dba o kondycję skóry. Dodatkowo wspomaga pracę układu odpornościowego i zmniejsza ryzyko rozwoju niektórych chorób. Związek ten wchodzi w skład niektórych suplementów diety.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Gamma-butyrobetaine Ethyl Ester

Gamma-butyrobetaine Ethyl Ester to etylowy ester kwasy gamma aminomasłowego. Związek ten jest agonistą receptorów muskarynowych. Związek ten jest stosowany w celu zwiększenia produkcji tlenki azotu, a dzięki temu ma wpływ na ciśnienie tętnicze krwi. Jest w stanie obniżyć lub podwyższyć jeżeli jest to konieczne. Związek ten stosuje się w suplementacji sportowej, w preparatach, które zwiększają syntezę tlenku azotu, a dzięki temu poprawiają ukrwienie i odżywienie tkanek mięśniowych, co przyczynia się do powstawania tak zwanego efektu pompy mięśniowej.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Gamma-oryzanol

Gamma-oryzanol – jest to zestawienie fitosteroli połączonych z kwasem felurowym. Suplementacja tego związku ma za zadanie wpływać korzystnie na pracę układu trawiennego, a także wspomagać przemianę materii. Jest to również połączenie, które wspomaga poziom lipidów, a jednoczenie blokuje proces wchłaniania się cholesterolu, dzięki czemu dba o układ sercowo-naczyniowy. Wykazuje również działanie protekcyjne na wątrobę i stymuluje organizm do produkcji testosteronu w odpowiednich dawkach. Dba o organizm, ponieważ niweluje działanie wonnych rodników.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Gammaoryzanol

Gammaoryzanol - przeciwutleniacz zawarty w komórkach popularnych roślin uprawnych, takich jak: ryż, pszenica, owies, jęczmień, warzywa, oliwki, pomidory i owoce cytrusowe. Znajduje się głównie w łupinach nasiennych ziaren i sprzyja ich wzrostowi. Gam-maorynazol wyizolowany został z oleju ryżowego i najpierw stosowany był w Japonii jako środek uspokajający. Obecnie stosuje się go głównie do leczenia uderzeń gorąca w okresie menopauzy, obniżania wysokiego poziomu cholesterolu i łagodzenia zaburzeń trawienia, jak owrzodzenie i nieżyt żołądka oraz podrażnienie jelit. Jako silny przeciwutleniacz, gammaorynazol może zapobiegać szkodliwym skutkom napromieniowania oraz chemioterapii. Badania na zwierzętach wykazały także jego działanie przeciwnowotworowe. Wiele osób zajmujących się kulturystyką uważa, że gammaorynazol zwiększa wydzielanie hormonu wzrostu, gdyż oddziałuje na podwzgórze i przysadkę mózgową, gdzie hormon ów powstaje.

Gaulteria Pełzająca (Gaultheria procumbens)

Gaulteria Pełzająca

OPIS Płożące się ziele może dochodzić do kilku metrów dl. Ma gładką czerwono-brunatną korę, jasnozielone liście i małe, białe lub różowe dzwonkowate kwiaty. Małe czerwone jagody są jadalne.

POCHODZENIE Ameryka Północna (wschodnie USA i Kanada); hodowane, ale do celów handlowych pochodzi ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Liście (Gaultheriae folium), olejek eteryczny (Gaultheriae aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwzapalny, przeciwbólowy, miejscowo drażniący.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Zewnętrznie jest używany jako lek miejscowo drażniący w bólach mięśniowych i stawowych, takich jak reumatyzm. Napary i wywary oraz małe ilości olejku są rzadko stosowane wewnętrznie jako tonik w leczeniu reumatyzmu i mniejszych dolegliwości żołądkowych. Indianie kanadyjscy używali naparów orzeźwiających z liści. Obecnie roślina jest rzadko stosowana, z wyjątkiem Ameryki Północnej.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Olejek jest zawarty w maściach, kremach i mazidłach w stężeniu około 20%. Doustnie w leczeniu reumatyzmu używa się 10—20 kropli olejku w formie kapsułek. Jest on również składnikiem kosmetyków i produktów do higieny jamy ustnej. Liście są używane do przyrządzenia orzeźwiającego naparu („herbatka górska”).

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem olejku jest salicylan metylu (99%). Występuje w roślinie jako monotropitozyd (glikozyd z resztą glukozy i ksylozy). Jest on hydrolizowany w jelitach i wątrobie do aktywnego połączenia wykazującego działanie lecznicze. Także w zielu obecna jest arbutyna i garbniki. Salicylan metylu jest otrzymywany z kory Betula lenta, liści Filipéndula ulmaria i innych roślin. Posiada charakterystyczny zapach i słodkawy smak. Obecnie syntetyczny salicylan metylu zastępuje ten naturalny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Salicylany hamują cyklooksygenazę i w ten sposób powstawanie prostaglandyn wywołujących zapalenie i ból. Działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwreumatyczne jest prawdopodobne. Roślina może być toksyczna po podaniu doustnym i nie powinna być używana przez osoby uczulone na aspirynę.

Genistyna

Genistyna – jest to związek organiczny, który zaliczany jest do grupy izoflawonów. Wykazuje on działanie antyoksydacyjne, a dzięki temu niweluje działanie wolnych rodników i zmniejsza ryzyko stresu oksydacyjnego. Stosuje się go w przypadku występowania kobiecych zaburzeń hormonalnych. Jest on skuteczny, który wspomaga działanie żeńskich hormonów płciowych, ponieważ naśladuje ich działanie. Zazwyczaj związki te wchodzą w skład suplementów diety, które mają wpływ na pracę układu hormonalnego. Ich spożywanie jest zalecana jedynie w określonych przypadkach.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Geranamina

Geranamina (1,3 Dimetyloamina HCl) jest to związek chemiczny, który w swoim składzie zawiera niewielkie ilości olejku geranaminowego. Pozyskiwany jest on z pelargonii, czyli rośliny ozdobnej, która gości w niektórych domach w doniczkach i ogrodach. Związek ten to amin, który ma ogromny wpływ na neuroprzekaźniki i ich aktywność. Dzięki temu ma działanie pobudzające, a także wykazuje potencjał termogeniczny. W suplementacji sportowej jest stosowany, jako dodatek, który ma poprawiać kondycję, wzmacniać siłę i wytrzymałość, a także zwiększa koncentrację.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

German

German - pierwiastek półmetaliczny, półprzewodnik elektryczny, kiedyś stosowany w tranzystorach. W organizmie ludzkim występuje jako pierwiastek śladowy. Pobudza działanie układu odpornościowego, stymulując wytwarzanie interferonów - substancji hamujących rozwój wirusów i wzmagających wzrost komórek odpornościowych. A zatem zwiększa odporność organizmu na różne choroby. Organiczny german zawarty w pokarmie obniża także zapotrzebowanie narządów na tlen i jest silnym przeciwutleniaczem, chroniącym przed wieloma chorobami degeneracyjny-mi i przedwczesnym starzeniem się. Stwierdzono, że german daje dobre efekty w przypadku złośliwego nowotworu jajnika, jelita grubego i choroby Hodgkina. Ponadto wykazano, że działa przeciw artretyzmowi. Śladowe ilości germanu są obecne w większości produktów żywnościowych, ale najwięcej zawiera go ginseng (żeń-szeń), czosnek, aloes i żywokost. To może częściowo tłumaczyć dobroczynne działanie zdrowotne tych roślin. German dostępny jest w sklepach ze zdrową żywnością w formie preparatu.

Gingerole

Gingerole to składniki, które znajdują się w kłączu imbiru. Wykazują one aktywność biologiczną, a pod względem chemicznym przypominają one fenylopropan. Związki te wykazują działanie przeciwzapalne i charakteryzują się działaniem żółciopędnym. Mają również zdolność do regulowania pracy układu pokarmowego. Działają napotnie i termogenicznie. Niektóre źródła podają, że związki te mogą mieć korzystny wpływ na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Przypisuje się im również działanie antyutleniające, a także działanie obniżające ciśnienie krwi i poziom cholesterolu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10-20mg na dobę.

Ginkgo biloba

Ginkgo biloba ( Miłorząb Chiński, Miłorząb Japoński) to roślina, która wykazuje silne działanie prozdrowotne, a wywodzi się ona z terenów Chin i tam używana jest jako preparat medycyny ludowej. Surowcem, który jest głównie wykorzystywany są liście miłorzębu, które zbiera się w okresie jesiennym. W nich znajdują się flawonoidy, terpentyny i olejki. Związki te pełnią istotną rolę, kiedy używa się na organizmie ludzkim. Odpowiadają one za prawidłowy przepływ krwi przez naczynia krwionośne, zwiększają elastyczność i przepuszczalność naczyń krwionośnych. Niektóre źródła podają, że mają one działanie przeciwutleniające.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 100-200mg na dobę.

Ginsenozydy

Ginsenozydy to składniki, które znajdują się w korzeniu żeń-szenia, wykazują one aktywność biologiczną. To duża grupa składników, ponieważ składa się ona aż z 30 różnych związków, które mają korzystny wpływ na pracę układu krążenia, a to dzięki temu, że poprawiają one transport tlenu. Mają one również pozytywny wpływ na pracę układu immunologicznego, zwalczają wirusy infekcje bakteryjne. Mają silne działanie przeciwutleniające, dzięki czemu wspomagają walkę organizmu ze stresem oksydacyjnym.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 50mg na dobę.

Glicerofosforan magnezu

Glicerofosforan magnezu to molekuł, który stworzony został z połączenia cząsteczek glicerolu, magnezu i fosforanu. Dzięki temu biodostępność magnezu poprawia się, a jednocześnie organizm ludzki jest w stanie wykorzystać w pełni potencjał tego pierwiastka. Glicerol ma za zadanie wspomagać prawidłowe nawadnianie komórek, a także gwarantować efekt pompy mięśniowej. Magnez jest pierwiastkiem, który wpływa na przemiany metaboliczne, przewidzi impulsy nerwowe, a także wspiera funkcjonowanie mięśni. Fosforan ma za zadanie budować kości i zęby, reguluje ich mineralizację.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Glicerofosforan wapnia

Glicerofosforan wapnia to połączenie wapnia, fosforanu i glicerolu. Dzięki temu połączeniu działanie wapnia wzmacnia się, a organizm jest w stanie w pełni wykorzystać jego potencjał. Wapń, to główny budulec kości i zębów. Wspomaga również przewodnictwo nerwowe. Fosforan to pierwiastek, który ma wpływ na mineralizację kości i zębów. Glicerol dba o równowagę gospodarki wodnej i elektrolitowej w organizmie, a także wpływa na proces nawadniania komórek i ułatwia uzyskanie efektu pompy mięśniowej.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Glicerol zwana

Glicerol zwana jest również gliceryną. To jeden z najprostszych alkoholi, który należy do grupy trójwodorotlenowych. Należy on do związków organicznych chemicznych, które wyróżniają się ze względu na szerokie zastosowanie. Stosuje się do w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. W suplementacji jest on wykorzystywany jako składnik pomocniczy. Najczęściej znajduje się on w syropach i preparatach o zawiesistej konsystencji. Pełni rolę rozpuszczalnika w niektórych preparatach. Łagodzi podrażnienia skóry i jest polecany dla dzieci i dorosłych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Glicyl magnezowy glutaminy

Glicyl magnezowy glutaminy ( Magnesium Glycyl Glutamine, MGG ) To opatentowana formuła glutaminy, która wyróżnia się od innych form tego związku. Jest to forma wolna aminokwasu, a charakteryzować się ona ma większą biodostępnością, a także lepszą przyswajalnością. Wpływa ona korzystnie na układ mięśniowy. Jest to aminokwas endogenny, a organizm jest w stanie sam go syntezować. Jego zadaniem jest regulowanie pracy jelit i ich ochrona. W suplementacji ten związek występuje najczęściej w monopreparatach.

Dawkowanie: Zalecana dawka to około 5-10g na dobę.

Glicyna

Glicyna to składnik, który wykazuje prozdrowotne działanie, dlatego wykorzystuje się go w suplementacji. Znany jest ze swojego działania na układ nerwowy. Wspomaga ukoić nerwy i zwiększa odporność organizmu na stres. Dodatkowo może sprawdzić się jako preparat, który zwalcza problemy z bezsennością, ponieważ wspomaga ona spokojny sen. Zalecany jest w przypadku życia aktywnego fizycznie i umysłowo, a także prowadzenia stresującego trybu życia.

Glicyna to aminokwas nie należący do niezbędnych. Jako hamujący neuroprzekaźnik powstrzymuje reakcję na stres w rdzeniu kręgowym i wraz z tauryną łagodzi skurcze towarzyszące napięciu i lękowi. Glicyna sprzyja wzmocnieniu mięśni poprzez nasilenie działania kreatyny, silnego źródła energii uwalnianej podczas skurczu mięśni; dzięki hamującemu działaniu przyczynia się do zapobiegania napadom padaczkowym. Wykazano także, iż obniża poziom kwasu moczowego, co zmniejsza dolegliwości w przypadku skazy moczanowej (dna). Bierze udział w produkcji glutationu, ważnego związku o działaniu przeciwutleniającym.

Dawkowanie: w suplementacji stosowana dawka to około 3g na dobę, w zależności od zapotrzebowania.

Glicynian

Glicynian cynku to połaczenie glicyny i cynku, co ma za zadanie zwiększyć przyswajalność i biodostępność pierwiastka. To badania naukowe wykazały, że takie połączenie sprawia, że działanie i biodostępność cynku znacząco się poprawia. Ten związek charakteryzuje się lepszą stabilnością, a dzięki temu jest on trwały. Cynk jest pierwiastkiem, który wpływa na pracę układu hormonalnego, szczególnie u mężczyzn. Dba on o zwiększone stężenie testosteronu i reguluje jego poziom, tak by nie był za niski. Dodatkowo wpływa korzystnie na układ rozrodczy, zwiększa objętość spermy i popraia ruchliwość plemników.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Glicyno-l-arginino-alfa-ketoizokapronian wapnia

Glicyno-l-arginino-alfa-ketoizokapronian wapnia ( Gakci) to połączenie glicyny, argininy, a także ketoizokaproonianu w jedną molekułę. To połączenie dwóch aminokwasów ma za zadanie zwiększyć anabolizm w organizmie. Dodatkowo glicyna i arginina biorą udział w procesie syntezy kreatyny, a także zwiększają poziom tlenku azotu we krwi. Dzięki temu naczynia krwionośne rozszerzają się, a to sprawia, że składniki odżywcze szybciej docierają do miejsc docelowych. To sprawia, że gwarantowany jest efekt pompy mięśniowej. To połączenie wykazuje działanie ergogeniczne.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5-8g na dobę.

Glikozydy

Glikozydy to składniki, które znajdują się w roślinach. Największe ich ilości znajdują się w liściach, owocach i kwiatach. Wyróżnia się ich kilka rodzajów, a każdy z nich różni się działaniem i właściwościami. Nasercowe wpływają na tropizmy serca, a także przyczyniają się do zwężenia naczyń krwionośnych. Stewiolowe wpływają na reakcje alergiczne i mogą zwalczać ich objawy. W suplementacji wykorzystuje się te substancje, ponieważ mają one działanie moczopędne i wspomagają oczyszczanie organizmu z toksyn.

Dawkowanie: bezpieczna dawka to 4mg na każdy kilogram masy ciała.

Glinka Montmorillonite

Glinka Montmorillonite jest to zbiór składników odżywczych, które zebrane są w formie glinki. Mają one szerokie zastosowanie, ponieważ wykazują szereg właściwości prozdrowotnych. Ich zadaniem jest wiązanie ze sobą cząsteczek metali ciężkich i wydalanie ich z organizmu. Wykazują działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu wspomagają walkę organizmu z wolnymi rodnikami. Mają działanie detoksykacyjne. W suplementacji zazwyczaj wykorzystuje się je w celu poprawienia kondycji skóry, włosów i paznokci.

Dawkowanie: nie zaleziono precyzyjnych wytycznych.

Glistnik (Chelidonium mąjus, jaskółcze ziele)

OPIS Bylina o zielono-żóltych głęboko wcinanych liściach z zóltopomarańczowymi kwiatami. Bardzo przypomina rośliny z rodziny Brassicaceae (Cruciferae), jednak cechą charakterystyczną jest pomarańczowy sok mleczny, który wycieka przy złamaniu łodygi.

POCHODZENIE Europa, Azja i Afryka Północna; zawleczony do Ameryki Północnej

SUROWIEC Całe ziele (Chelidonii herba) — zwykle w postaci wyciągów, bardzo rzadko używany jest korzeń.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec żółciopęd-ny, przeciwbakteryjny, spazmolityczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi stosuje się w stanach skurczowych przewodu pokarmowego i przewodów żółciowych. Oczyszcza woreczek żółciowy i pobudza przepływ żółci w przypadku zapalenia wątroby, żółtaczki i kamieni żółciowych. Żółty sok stosuje się też na brodawki oraz w schorzeniach skórnych, np. grzybicy skóry (tinea), egzemach, a także w dolegliwościach oczu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Obecnie stosuje się w lecznictwie standaryzowane wyciągi zawierające alkaloidy. Można przyjąć dawkę dzienną 2—5 g suchego ziela (zawierającą 12-30 mg alkaloidów) w postaci naparu. Około 0,5-1 g (pól do jednej łyżeczki) maceruje się przez 10 minut i przyjmuje trzy razy dziennie pomiędzy posiłkami.

SUBSTANCJE AKTYWNE Surowiec zawiera ponad 20 alkaloidów typu protopiny, protoberberyny i ben-zofenantrydyny (aż do 1% suchej masy). Główny składnik to protopina, berberyna, koptyzyna, chelido-nina, sangwinaryna i chelerytryna. W surowcu alkaloidy są związane z kwasem chelidonowym.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Berberyna i sangwinaryna są środkami silnie wpływającymi na DNA, działając przeciwbakteryjnie oraz przeciwwirusowo. Większość alkaloidów może oddziaływać na neuroreceptory oraz inne białka, co wyjaśnia ich właściwości przeciwskurczowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wydaje się, że ziele glistnika bezpośrednio pobudza wydzielanie żółci, a nie ma wpływu na jej przepływ. W badaniach na zwierzętach wykazano aktywność żólciotwórczą surowca.

Glistnik Jaskółcze ziele

Glistnik Jaskółcze ziele to roślina, która zostaje wykorzystywana w medycynie naturalnej, ponieważ ma ona liczne właściwości prozdrowotne. Może być ona wykorzystywana przy zaburzeniach metabolicznych, ponieważ wspomaga zwalczanie bólu brzucha. Doskonale sprawdza się przy bólach menstruacyjnych. Roślina ta ma działanie przeciwbólowe, a także przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi. Niektóre źródła podają, że działa ona żółciopędnie, a także reguluje czynności układu pokarmowego. A długotrwałe stosowanie wyciągów z tej rośliny może mieć działanie przeciwnowotworowe.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Glucetyl

Glucetyl to innowacyjna forma glutaminy. Powstała ona z połączenia dwóch składników, glutaminy i acetylu. Dzięki temu działaniu zwiększa się biodostępność aminokwasu endogennego. Poprawia się również jego przyswajalność, a organizm jest w stanie w pełni wykorzystać jego działanie. To połączenie sprawia, że organizm jest w pełni nasycony glutaminą, a także jest w stanie utrzymać wysokie stężenie tego aminokwasu na dłuższy czas. Ten aminokwas bierze udział w syntezie kreatyny, ma działanie anaboliczne, a także przyczynia się do zwiększenia stężenia tlenku azotu we krwi.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1200mg na dobę.

Glukomannan

Glukomannan - lepka substancja otrzymywana z bulw roślin, działa jak błonnik, absorbując wodę. W jelitach może do 60 razy zwiększyć objętość. Łączy się z tłuszczem i usuwa go z jelita grubego, dlatego można stosować glukomannan w leczeniu zaparć. Substancja ta zmniejsza apetyt, pomaga w odchudzaniu, normalizuje poziom cukru we krwi, pomaga w leczeniu cukrzycy i obniża poziom cholesterolu. Glukomannan kupuje się w kapsułkach. Dla osiągnięcia najlepszych efektów powinno się przyjmować trzy kapsułki na pół godziny przed posiłkiem, popijając szklanką wody.

Glukonian cynku

Glukonian cynku jest to połączenie glutaminy z cynkiem, czyli pierwiastkiem, który należy do grupy niezbędnych dla organizmu ludzkiego. To połączenie sprawia, że biodostępność cynku znacząco się poprawia. Pierwiastek ten wchodzi w skład układów enzymatycznych, a jego właściwości  zastosowanie jest szerokie. Ma istotny wpływ na pracę układu immunologicznego, wpływa na aktywność leukocytów. Dodatkowo ma wpływ na bariery odpornościowe w organizmie, a także działanie przeciwbakteryjnie. Suplementacja cynkiem sprawia, że zwiększa się poziom testosteronu w ustroju.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Glukonian kreatyny

Glukonian kreatyny (Glukonat Kreatyny) to połączenie kreatyny z glukozą w jeden molekuł. To połączenie ma za zadanie zwiększyć stymulację wyrzutu insuliny, a także wpływa na proces transportu kreatyny w organizmie ludzkim. Kreatyna jest związkiem, który wykazuje działanie ergogeniczne. Wpływa również na wydzielanie fosfokreatyny, a także ma wpływ na gromadzenie rezerw ten substancji. Kreatyna wspomaga budowanie masy mięśniowej, zwiększa siłę i wytrzymałość, a także wpływa korzystnie na procesy regeneracyjne.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 4-8g na dobę.

Glukorafanina

Glukorafanina jest to związek, który naturalnie występuje w przyrodzie. Wywodzi się on z brokuł, a wydobywa się go najczęściej z kiełków tego warzywa. Substancja ta pełni rolę prekursora sulfosforanu, który jest aktywny biologicznie. Dzięki temu związek ten ma wpływ na proces produkcji potrzebnych bakterii w jelicie człowieka. Wykazuje on również szereg właściwości prozdrowotnych, a jego suplementacja może wspomagać walkę z bakteriami, korzystnie wpływać na pracę żołądka i dwunastnicy, a także wspomaga walkę organizmu z wolnymi rodnikami.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Glukoza

Glukoza jest cukrem prostym, który powszechnie używany jest i występuje w produktach spożywczych. To cukier, który uważany jest za najprostszy węglowodan, a przez to często nazywany jest monosacharydem. Organizm człowieka pobiera glikozę z owoców, warzyw i produktów mlecznych. Jest ona potrzebna, ponieważ stanowi ona obok tłuszczu jeden z ważniejszych źródłem energii w postaci węglowodanów, które najlepiej preferuje organizm ludzki. Poziom glukozy ma ogromne znaczenie dla zdrowia. Glukoza powinna być spożywana w rozsądnych porcjach. Zarówno jej niedobór, jak i jej nadmiar może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie.

Glukoza to postać cukru wytwarzana w tkankach roślin i zwierząt i będąca źródłem energii; końcowy produkt procesu przyswajania pokarmu. Od poziomu glukozy we krwi, komórkach i mięśniach zależy dobre samopoczucie i poziom energii. Szczególnie uzależniony od glukozy jako źródła energii jest nasz mózg. Zmniejszenie ilości glukozy w mózgu natychmiast powoduje uwolnienie hormonów, takich jak adrenalina i glukagon, dzięki którym poziom glukozy wraca do normy. Przewlekły stan niskiego poziomu glukozy we krwi znany jest jako hipoglikemia, jego zaś przeciwieństwo - przewlekle wysoki poziom - znany jest jako cukrzyca.

Glukuronolakton

Glukuronolakton  (D-glukurono-3 ,6-lakton; DGL) to organiczny związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy metabolitów glukozy. Związek ten naturalnie występuje w żywności, a może być on stosowany również w suplementacji. Ma działanie detoksykujące, a więc wspomaga wydalanie toksyn i wolnych rodników z organizmu. Dodatkowo wpływa korzystnie na pracę aparatu ruchu. Ze względu na to związek ten wykorzystywany jest jako preparat, który wspomaga zdolności wysiłkowe, a także korzystnie wpływa na procesy przemiany materii. Obecny jest on w preparatach przed treningowych i po treningowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3g na dobę.

Glutamina (L-Glutamina)

Glutamina (L-glutamina) to aminokwas, który najczęściej występuje w układzie mięśniowym. Ponad 60 procent mięśni szkieletowych składa się właśnie z tego aminokwasu. Wspomaga ona transport azotu do komórek mięśniowych, dzięki czemu jej suplementacja przyczynia się do zwiększenia efektu pompy mięśniowej. W czasie aktywności fizycznej poziom glutaminy znacząco spada, a to przyczynia się do zmniejszenia sił i wytrzymałości. Aminokwas ten ma wpływ na metabolizm białek, ma silne działanie antykataboliczne, a także wpływa na zwiększenie objętości komórek mięśniowych.

L-Glutamina to aminokwas, który jest amidem kwasu glutaminowego. Jej zadaniem jest wspomaganie i regulowanie pracy układu pokarmowego. Stanowi ona źródło składnika odżywczego i przyczynia się do lepszej przyswajalności. W suplementacji stosuje się ją w celu przyśpieszenia wzrostu masy mięśniowej. Stanowi neuroprzekaźnik, który wspiera prace mózgu, a także poprawia pamięć i koncentrację. U osób aktywnych jej stosowanie przyczynia się do poprawiania wydajności. Usprawnia pracę metabolizmu i reguluje poziom cukru we krwi.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

Glutaminian sodu

Glutaminian sodu - dodatek smakowy, który zasługuje na szczególną uwagę, jako że stosuje się go powszechnie podczas preparowania żywności (E621). Aminokwas ten jest solą sodową kwasu glutaminowego. Po raz pierwszy izolowano go w roku 1908, na uniwersytecie w Tokio, z wodorostów morskich (Laminaria Japonica), które od dawna stosowane były w kuchni japońskiej jako przyprawa. Początkowo uważano glutaminian sodu za substancję bezpieczną, jednakże z czasem zaczęto go wiązać z występowaniem wielu objawów alergii pokarmowej, często opisywanej jako „syndrom chińskiej restauracji", ponieważ obserwowano je głównie po zjedzeniu potraw chińskich. Do tych objawów należy uczucie pragnienia, mdłości, zatrzymanie wody w organizmie, drętwienie mięśni, przyspieszone bicie serca, zawroty i bóle głowy oraz oblewanie się zimnym potem. Ocenia się, że około 25% populacji ludzi Zachodu uczulonych jest w taki czy inny sposób na glutaminian sodu. Każdy, kto odczuwa objawy alergii, powinien wiedzieć, że jeśli nawet na etykiecie produktu nie figuruje określenie „glutaminian sodu", obecność tej substancji może być ukryta pod innymi ogólnikowymi bądź technicznymi nazwami, np.: kwas glutaminowy, naturalne dodatki smakowe, naturalne przyprawy, skrobia modyfikowana, drożdże autolizowane.

Glutation

Glutation (GSH) to białko, które wytwarzane jest przez komórki w organizmie. Jest to substancja, która ma szczególny wpływ na funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Przyczynia się  przede wszystkim do zwiększenia ochrony ustroju przed działaniem wolnych rodników, dzięki czemu zmniejsza ryzyko rozwoju chorób nowotworowych. Korzystnie wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego. Ma działanie oczyszczające, więc sprawnie wydala wolne rodniki i toksyny z ustroju. W suplementach diety wykorzystuje się go w preparatach funkcjonalnych, a jego przyswajalność jest znacznie większa.

Glutation to silny przeciwutleniacz; jest peptydem wytwarzanym w organizmie z trzech aminokwasów: glicyny, glutaminianu i cysteiny. Glutation pomaga zapobiegać wielu chorobom zwyrodnieniowym związanym z wiekiem, takim jak choroby serca, nowotwory i artretyzm, a także przedłuża życie. Jest to skutek udziału glutationu w reakcjach katalizowanych przez różne enzymy, takie jak peroksydaza i reduktaza glu-tationowa, które neutralizują wolne 45 rodniki i ograniczają dokonane przez nie szkody. Duże ilości glutationu występują w soczewkach, co w szczególności pomaga zapobiegać zaćmie. Chroni przed skutkami zanieczyszczonego powietrza, dymu i szkodliwego promieniowania, a także oczyszcza organizm z substancji toksycznych - metali i toksyn zawartych w narkotykach. Poziom glutationu w organizmie zwiększa się dzięki zażywaniu jego prekursorów, którymi są aminokwasy glicyna, glutamina i cysteina. Dostępny jako dodatek pokarmowy w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 600mg na dobę.

Gluten

Gluten - jest to główne białko pszenicy, zawierające gliadynę i glutelinę. Gluten bogaty jest w aminokwasy glutaminę i prolinę, ale niewiele w nim lizyny. Znajduje się także w życie, owsie, gryce i jęczmieniu. Jest główną substancją uczulającą znajdującą się w pieczywie, przy czym alergia daje różne objawy. Nietolerancja glutenu wywołuje celiakię - chorobę, w której występuje zaburzenie wchłaniania w jelitach, objawiającą się biegunką, utratą wagi, skłonnością do krwawień i niskim poziomem wapnia w organizmie. Jedynym sposobem leczenia jest dieta pozbawiona glutenu, prowadzona pod ścisłą kontrolą specjalisty. W przypadku celiakii należy starannie czytać etykiety na produktach, by uniknąć niepożądanych składników. Ostatnie doniesienia z badań wiążą gluten z niektórymi zaburzeniami żołądkowojelitowymi; istnieje podejrzenie, że składnik ten jest jednym z czynników wywołujących schizofrenię.

Glycocarn

Glycocarn ( GPLC, Glicynowy propionyl-l-karnityny ) Jest to zaawansowana forma kreatyniny, która została stworzona z połączenia glicyny i estru l-karnityny w jeden molekuł. To działanie ma na celu zwiększenie biodostępności tej cząsteczki, a także ułatwienie jej przyswajania. Połączenie to wykazuje silne działanie na układ krwionośny, przyczyniają się do zwiększenia stężenia tlenku azotu, a także przyśpieszenia jego transportu do układu mięśniowego. Dzięki temu wspomaga organizm podczas aktywności fizycznej. Stanowi składnik Boosterów azotu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1-3g na dobę.

Goats Rue

Goats Rue ( Rutwica, francuski bez ) Jest to roślina, która wykazuje szerokie zastosowanie, ponieważ ma wiele właściwości prozdrowotnych. Jej zadaniem jest obniżenie poziomu glukozy we krwi. Dodatkowo wspomaga ona regulowanie profilu lipidowego, a także przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Wykazuje silne działanie diuretyczne, a dzięki temu przyczynia się do sprawnego oczyszczania organizmu z toksyn. W suplementacji stanowi składnik w preparatach prozdrowotnych, a także sportowych.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Gorczyca (Brassica Nigra)

Gorczyca (Brassica Nigra) - roczna roślina pochodząca z rejonów północnej półkuli o klimacie umiarkowanym. Uprawiana jest ze względu na nasiona, zawierające olejek lotny. Gorczyca jest popularną, pobudzającą apetyt i poprawiającą trawienie przyprawą kuchenną. Picie małych ilości słabej herbaty z gorczycy pomaga w bronchicie i kaszlu. Zewnętrznie stosuje sieją do okładów drażniących skórę i powodujących napływ krwi do chorych miejsc w reumatyzmie i przeziębieniach. Okłady takie robi się z pasty ze zmielonych nasion zmieszanych z mąką i wodą, rozprowadzonej na Imanych ściereczkach. Przykładane w bolące miejsca rozgrzewają skórę. Nie powinno się ich stosować na wrażliwe miejsca i należy je usunąć, kiedy tylko uczucie pieczenia stanie się trudne do wytrzymania. Mąkę dodaje się do gorczycy w celu osłabienia palących właściwości tej rośliny; proporcję składników należy dobrać samemu ze 47 względu na intensywność efektu rozgrzewającego, jaki chcemy osiągnąć. W podobny sposób można używać rozcieńczonego wodą oleju z nasion gorczycy.

Gorycze (substancje gorzkie)

Gorycze (substancje gorzkie) nie stanowią ściśle określonej grupy chemicznej. Wydzielenie tej grupy ułatwia pracę zielarzom i farmaceutom. Ich wspólną cechą jest gorzki smak -drażniąc zakończenia nerwów czuciowych w jamie ustnej wywołują odruchowe wydzielanie soków trawiennych. Wpływają pobudzającona śluzówkę żołądka.. Zwiększają apetyt, ułatwiają trawienie, wspomagają wchłanianie składników pokarmowych, normalizują perystaltykę jelit, poprawiają pracę wątroby oraz ograniczają skurcze głodowe żołądka. Występują głównei w rodzinach goryczkowatych, złożonych i wargowych. Zioła gorzkie (mniszek, szczaw, nagietek, bobrek trójlistny, centuria, krwawnik, piołun) są więc ważnym składnikiem leków poprawiających trawienie;

Goryczka żółta

Goryczka żółta (Gentiana lutea) to roślina, w której najczęściej wykorzystuje się korzeń, także kłącze. Roślina ta zaliczana jest do długowiecznych, a może ona przeżyć nawet do pięćdziesięciu lat. Od wieków roślina ta znana jest w medycynie naturalnej, a wcześniej wykorzystywało się ją do zwalczania malarii. W korzeniu tej rośliny znajdują się cenne gentyzy, amarogentyna, gencajnina. Stosuje się ją w suplementacji, ponieważ wykazuje ona działanie żółciopędne, a także wspomaga zwalczanie zaburzeń metabolicznych. Posiada działanie przeciwbakteryjne i przeciwbólowe.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

Goryczka Żółta (Gentiana lutea)

Goryczka Żółta

OPIS Goryczka żółta jest silnie ulistnioną rośliną wieloletnią (do 1,5 m wys.), z dużymi liśćmi pojawiającymi się każdego roku z kłącza. Zólte kwiaty pojawiają się w gęstych grupach wzdłuż łodygi. Inne gatunki to G. purpurea, G. punctata, G. pannonica, G. asclepiadea, G. cruciata i G. scabra.

POCHODZENIE Europa (typowa dla rejonów górskich).

SUROWIEC Kłącze i korzenie (Gentianae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Lek gorzki, żołądkowy, żólciopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Korzeń goryczki jest używany jako tonik poprawiający apetyt. Ma działanie wzmacniające, żółciopędne i jest używany w braku apetytu, wzdęciach, jak również w dyspepsji przy anoreksji. Jest także popularny w homeopatii.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar jest robiony przez dodanie 1—2 g suchych korzeni na szklankę wody. Dawka dzienna to 2—4 g korzeni (dla nalewek, 1—3 razy dziennie). Korzeń goryczki jest szeroko rozpowszechniony w herbatkach ziołowych i lekach żołądkowych (nalewki, krople, tabletki, wyciągi). W przemyśle jest głównie używany jako substancja smakowa do likierów.

SUBSTANCJE AKTYWNE Związkami o szczególnym zainteresowaniu są gorzkie sekoirydoidy, z których gen-cjopikrozyd (zwany też gencjopikryną) jest głównym składnikiem (2—3%) razem z mniejszą ilością swertiamaryny i swerozydu. Smak gorzki jest spowodowany amarogentyną, składnikiem występującym w mniejszej ilości (tylko do 0,084% suchej wagi), ale ze wskaźnikiem goryczy 50 000 000. Jest to jedna z najbardziej gorzkich znanych substancji. Ksantony takie jak gentyzyna, izogentyzyna i gentozyd są również obecne i nadają korzeniom charakterystyczne żółte zabarwienie. Dodatkowo, kłącza i korzenie zawierają fitosterole, kwasy fenolowe, trisacharydy i polisacharydy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Związki gorzkie pobudzają kubki smakowe i wywołują (przez działanie na nervus vagus) wydzielanie śliny, soków żołądkowych i żółci. Dodatkowo, wyciągi z goryczki wykazują działanie przeciwbakteryjne i immunomodulujące.

Gorzki melon

Gorzki melon (Momordica charantia) jest to tropikalny owoc, który znajduje się na terenach Azji i Ameryki. Jest to owoc, który posiada wiele właściwości prozdrowotnych, ponieważ w swoim składzie zawiera między innymi beta-karoten, a także witaminę C. Zawiera również liczne fenole, dzięki czemu wykazuje silne działanie antyoksydacyjne. W owocu znajduje się błonnik, który wspomaga pracę układu pokarmowego. W suplementacji owoc ten może być używany w celu obniżania poziomu cukru we krwi. Dodatkowo jest źródłem wapnia i fosforu, dzięki czemu dba o mineralizację kości i zębów.

 Dawkowanie: zalecana dawka około 200-300mg na dobę.

Gorzknia Właściwa (Quassia amara, kwasja właściwa)

Gorzknia Właściwa

OPIS Krzew lub niewielkie drzewo (do 4 m wys.) mające złożone liście z blaszką liściową oskrzydlającą ogonek oraz atrakcyjnymi jasnoczerwonymi kwiatami. Innym źródłem gorzkiego drewna jest kwasja jamajska, Picrasma excelsa (Simaroubaceae), duże leśne drzewo ze złożonymi liśćmi opatrzonymi przylistkami, żółtymi kwiatami i małymi czarnymi owocami.

POCHODZENIE Ameryka Południowa (Q. amara); Ameryka Środkowa (P excelsa). Q. amara jest powszechnie uprawiana w Indonezji i Malezji oraz na całym świecie jako drzewo ozdobne.

SUROWIEC Drewno, wiórki drewniane (Quassiae lignum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec gorzki (ama-rum), przeciwbakteryjny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Niezwykle gorzkie drewno, lub przygotowywany z niego ekstrakt były kiedyś często stosowane jako środek goryczowy pobudzający apetyt oraz trawienie. Tradycyjnie stosowany przeciw glistom oraz przeciw insektom (do produkcji przylepców na muchy i pasożyty zewnętrzne).

Przygotowanie i dawkowanie Napar przygotowany z 0,5 g sproszkowanego drewna jest popijany na pół godziny przed posiłkiem. Surowiec najczęściej wchodzi w skład mieszanek poprawiających trawienie i żółciopędnych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Wyjątkowo gorzki smak wynika z obecności kilku sekotriterpenów znanych jako kwasynoidy. Kwasyna (wskaźnik goryczy 17 000 000), neokwasyna i 18-hydroksykwasyna są głównymi składnikami. Obecne są również alkaloidy indolowe obejmujące typ P-karboliny (jak N-metoksy-2-winylo-P--karbolina) oraz kilka alkaloidów typu kantynonu (jak kantyn-6-on, 4-metoksy-5-hydroksy-kantyn-6-on).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kwasynoidy i alkaloidy typu kantynonu wykazują działanie przeciwbakte-ryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciw-pasożytnicze (ameba, trypanosoma, glista, insekty), przeciwnowotworowe i inotropowe dodatnie. Alkaloidy typu P-karboliny i kantynonu hamują fosfodiesterazę c-AME Składniki gorzkie stymulują apetyt, częściowo przez pobudzanie wydzielania soków żołądkowych. Badania wykazały skuteczność w leczeniu wszawicy. UWAGI Gorzka kora z amerykańskiego drzewa z An-gostury (Galipea officinalis, z rodziny Rutaceae) jest tradycyjnie używana do produkcji toników i koktajli pobudzających trawienie. W tym przypadku substancjami gorzkimi są alkaloidy.

Gorzknik (Hydrastis Canadensis)

Gorzknik (Hydrastis Canadensis) - drobna bylina, pochodzi z Ameryki Północnej, uprawiana ze względu na właściwości lecznicze. Zastosowanie w lecznictwie znalazła dzięki wysokiej zawartości alkaloidów, takich jak berberyna, hydrastyna i kanadyna. Indianie używalijej tradycyjnie do leczenia wielu dolegliwości, zwłaszcza o charakterze infekcji. Ostatnio przeprowadzone badania potwierdziłyjej właściwości bakteriobójcze i wzmacniające system odpornościowy. Gorzknikjest też środkiem odkażającym, moczopędnym i ogólnie wzmacniającym. Naparów z gorzknika używa się jako płukanek do odkażania jamy ustnej, a także w zakażeniach pochwy. Jest szczególnie użyteczny w leczeniu stanów zapalnych błon śluzowych, znalazł więc zastosowanie jako lek na przeziębienia i katar. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością jako proszek, nalewka lub wyciąg. Wchodzi też w skład mieszanek ziołowych. Uwaga: Spożywanie świeżego ziela może wywołać wrzody przewodu pokarmowego.

Gorzknik kanadyjski

Gorzknik kanadyjski (Hydrastis canadensis) jest uznawany za jeden z najlepszych naturalnych antybiotyków. Jego stosowanie okazuje się bardzo skuteczne, przy walce z różnego rodzaju infekcjami, a także w przypadku wirusów, które są odporne na antybiotyki. Doskonale sprawdza się w zwalczaniu infekcji dróg oddechowych, a także łagodzi podrażnienia występujące na skórze i śluzówce. Może również wspomagać pracę układu pokarmowego. W suplementacji służy do zwalczania problemów alergicznych i wspomagania pracy ukłądu immunologicznego.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 200-300mg na dobę.

Gorzknik Kanadyjski (Hydrastis canadensis)

Gorzknik Kanadyjski

OPIS Gorzknik jest rośliną wieloletnią z kilkoma łodygami z jednym do trzech liśćmi powstającymi każdego roku z kłącza. Duże, miękkie liście są głęboko podzielone na pięć segmentów z ząbkowanym brzegiem. Niepozorne zielone i białe kwiaty pojawiają się ponad liśćmi. Z nich powstaje mały, czerwony, niejadalny owoc.

POCHODZENIE Ameryka Północna (południowa Kanada i USA). Roślina głównie pochodzi ze stanu naturalnego, ale są plany objęcia jej ochroną.

SUROWIEC Wysuszone kłącze i korzeń (Hydrastidis rhizoma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwkrowtoczny, żołądkowy, przeczyszczający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Gorzknik jest głównie używany jako lek przeciwkrwotoczny (np. po porodzie) i jest zamiennikiem alkaloidów sporyszowych. Ma też działanie przeciwbakteryje w biegunkach, pobudza układ trawienny, słabo przeczyszcza. Zewnętrznie jest używany w zapaleniu jamy ustnej.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Wywar z 0,51 g suchego surowca jest przyjmowany trzy razy dziennie. Wyciągi płynne i nalewki są bardzo popularne i są składnikami wielu preparatów.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównymi składnikami aktywnymi są alkaloidy-hydrastyna i berberyna. Mają one liczne działania farmakologiczne, takie jak hamowanie receptorów i enzymów. Działaniem przeciwbakteryjnym berberyny i hydrastyny można tłumaczyć użycie gorzknika jako środka przeciwbiegunkowego i w postaci kropli ocznych.

UWAGI Celem ochronny gorzknika berberys zwyczajny (Berberis vulgaris) i mahonia pospolita (Mahonium aąuifolium) powinny być przebadane jako zamienne źródła berberyny. Ponieważ alkaloidy działają na macicę, gorzknik nie powienin być przyjmowany podczas ciąży.

Goździkowiec Korzenny (Syzygium aromaticum)

Goździkowiec Korzenny

OPIS Wiecznie zielone tropikalne drzewo (do 12 m wys.). Posiada calobrzegie, lśniącozielone liście i niewielkie białe kwiaty o licznych, wystających pręcikach. Inny gatunek Syzygium znany z właściwości leczniczych to jambłusznik (S. cumini).

POCHODZENIE Południowo-wschodnia Azja (Moluki). Jest tradycyjnie uprawiany w Tanzanii (Zanzibar), na Madagaskarze i innych wschodnioafrykańskich wyspach, choć obecnie uprawy prowadzi się niemal we wszystkich tropikalnych częściach świata, podobnie jak w przypadku pochodzącego z południowej Azji jamblusznika.

SUROWIEC Ręcznie zbierane i suszone kwiaty znane są jako goździki (Caryophylli flos). Destylowany z nich jest także olejek eteryczny (Caryophylli aetheroleum). Z jamblusznika pozyskuje się korę i nasiona.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek miejscowo znieczulający, wiatropędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Goździki i olejek goździkowy wykorzystywane są jako lek pierwszej pomocy w bólu zębów i zapaleniach śluzówki jamy ustnej i gardła; w tradycyjnej medycynie są przyjmowane wewnętrznie jako wiatropędne i przeciwwymiotne oraz zewnętrznie w reumatyźmie i mięśniobólach. Często są włączane w skład mieszanek ziołowych na poprawę trawienia i wzmacniających. Olejek może być wykorzystywany jako odstraszający owady. Goździki znane są jako przyprawa, a w Indonezji są ważnym składnikiem tamtejszych papierosów. Kora jamblusznika używana jest w biegunce, zaś zewnętrznie w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i skóry.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE W bólu zębów stosuje się miejscowo czysty olejek eteryczny. Do płukania ust używa się wyciągów w rozcieńczeniach odpowiadających zawartości 5% olejku. Dobowa dawka kory jamblusznika to 3-6 g.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny występuje w pąkach kwiatowych w znacznej ilości (15-20% suchej masy). Jego głównym składnikiem jest eugenol (do 85%) i mniejsze ilości octanu eugenylu (do 15%) oraz (3-kariofilenu (do 7%). Goździki zawierają także flawonoidy, garbniki galoilowe, fenolokwasy i triterpeny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Goździki znane są jako środek znieczulający miejscowo, antyseptyczny, przeciwskurczowy i wiatropędny. Eugenol hamuje wytwarzanie prostaglandyn, co tłumaczy jego działanie znieczulające i przeciwzapalne.

Grains of Paradise

Grains of Paradise (Aframomum melegueta) to roślina, która należy do rodziny imbirowatych. Stosuje się ją jako przyprawę, jednak jej ciekawsze właściwości odkrywa się dopiero przy suplementacji. Pod względem działania i aktywności biologicznej ta roślina wykazuje działanie zbliżone do imbiru. Stosuje się ją przy terapii zaburzeń układu pokarmowego, jest ona odpowiedzialna za regulowane pracy jelit i wspomaganie procesów trawiennych. Zazwyczaj stanowi ona skład suplementów na odchudzanie, a także służy do zwiększenia wrażliwości insulinowej w organizmie.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Granulaty

Granulaty produkuje się przez związanie proszków lub sproszkowanych wyciągów w małe granulki. Odbywa się to przy użyciu odpowiednich środków pomocniczych, takich jak: roztwory żelatyny, laktozy czy sacharozy. Granulaty mogą być stosowane w takiej postaci, jak się je otrzymuje lub częściej, po sprasowaniu, jako tabletki lub kapsułki.

Grejpfrut

Grejpfrut - owoc cytrusowy, bogaty w witaminy A i C, zawiera niewielkie ilości minerałów, takich jak wapń, fosfor i potas. Grejpfrut występuje w odmianach białej i różowej; różowa zawiera ponad pięć razy więcej witaminy A. Sok ze świeżych grejpfrutów zebranych we wrześniu i październiku jest najbogatszy w witaminę C i dobrze robi na przeziębienia i gorączkę. Skórka grejpfruta, która zawiera mnóstwo bioflawonoidów, ma cierpki, słodko-gorzki smak. Bioflawonoidy, w połączeniu z zawartą w skórce witaminą C, wzmacniają osłabione dziąsła, tętnice i naczynia włosowate. Aby wykorzystać dobroczynne właściwości skórki, można ze świeżej lub suszonej zrobić napój, podgrzewającją w wodzie przez 20 minut na wolnym ogniu. Z wywaru robi się także okłady w przypadku odmrożeń; pomagają one przywrócić krążenie w uszkodzonej tkance. Gorzkie nasiona grejpfruta znane sąjako naturalny antybiotyk.

Groch

Groch - pochodzi z obszarów o klimacie umiarkowanym. Świeży groch - znanyjako zielony groszek -jest słodki i soczysty. To jedna z najlżej strawnych i nie powodujących gazów roślin 48 strączkowych. Zawiera 78% wody, tłuszcz w ilości śladowej, niewiele potasu, ale za to zasobny jest w żelazo oraz witaminy A, C, B1, B2 i niacynę (B3). Działa moczopędnie i łagodnie rozwalniająco. Zaleca się go dla pobudzenia trawienia, zmniejszenia zatrzymywania wody w organizmie i ułatwienia procesu wydalania. Groszek jest popularnym warzywem w okresie letnim; odgrywa rolę dodatku odżywczego, kiedy stosuje się go w sałatkach, zupach i zapiekankach.

Gruszla Właściwa (Psidium guajava)

Gruszla Właściwa

OPIS Gruszla to krzew lub niewielkie drzewo (do 4 m wys.). Kora drzewa odchodzi piatami, odsłaniając gładki, cielisty w kolorze pień i gałęzie. Duże liście mają wyraźne unerwienie i ułożone są parami naprzeciwległe. Małe, białe kwiaty z licznymi pręcikami, przekształcają się w okrągłe lub gruszkowate, żółte, wielonasienne owoce. Miąższ owoców jest różowy lub żółty, delikatny w smaku i zawiera dużo wit. C.

POCHODZENIE Ameryka Środkowa. Gruszlę uprawia się w wielu częściach świata w celach handlowych z powodu owoców.

SUROWIEC Świeże lub wysuszone liście (Djamboe folium, syn. Psidii pyriferi folium).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec przeciwbiegunkowy; przeciwcukrzycowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W medycynie ludowej liście stosuje się do leczenia zaburzeń żolądkowo-jelitowych (biegunek) i cukrzycy, ale też gorączki (w malarii), kaszlu, wrzodach, czyrakach i ranach.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Z liści przygotowuje się napary. W silnych biegunkach zaleca się jeden zmiażdżony liść na litr wody.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liście gruszli są bogate w garbniki (9-12%) i inne związki fenolowe, wśród których amrytozyd (gencjobiozyd kwasu elagowego) jest szczególnie interesujący. Innym biologicznie interesującym związkiem jest guajaweryna (arabinozyd kwercetyny). Liście zawierają też 0,3% olejku eterycznego (z eugenolem) i triterpeny, które mogą mieć udział w ogólnej aktywności leczniczej.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki znane są ze swojego działania ściągającego i hemostatycznego, stąd stosuje się je w leczeniu biegunek i czerwonki. Garbniki zwężają także naczynia krwionośne, tworzą ochronną warstwę na powierzchni skóry i błon śluzowych, działają przeciwgrzybiczo, wobec czego są skuteczne w infekcjach wewnętrznych i zewnętrznych. Kwercetyna (i jej glikozydy) jest znanym antyoksydantem, antykarcynogenem, ma także aktywność anty-HIV i antybiotyczną. Obserwowano także działanie hipoglikemiczne. Eugenol ma udokumentowane działanie przeciwbakteryjne.

Gruszlin Karbolistny (Agathosma betulina, bukko brzozowe)

Gruszlin Karbolistny

OPIS Gruszlin karbolistny to ogruczolony krzew (do 2 m wys.), z małymi, obłymi liśćmi o koniuszkach charakterystycznie wygiętych w tył. Drobne promieniste kwiaty mają białe lub jasnopurpurowe zabarwienie. Gatunek ten bywa mylony z A. crenulata (syn. Barosma crenulata), którego liście są ponad dwukrotnie dłuższe. Sporadycznie pod nazwą bukko stosowanych jest także kilka innych gatunków.

POCHODZENIE A. betulina występuje wyłącznie w Afryce Południowej, a obszar jej naturalnego występowania ograniczony jest do gór w Prowincji Przylądkowej Zachodniej. Uprawiana na małą, ale wciąż wzrastającą skalę.

SUROWIEC Liście świeże bądź wysuszone (Barosmae folium; syn. Folia Bucco).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek moczopędny, napotny i wzmacniający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liść bukko jest ceniony oraz szeroko stosowany w leczeniu schorzeń nerek i dróg moczowych, w objawowym leczeniu reumatyzmu, a także zewnętrznie na rany i stłuczenia (w medycynie ludowej w formie „octu bukko”). W nieznacznych dolegliwościach trawiennych podawany jest jako znakomity środek pobudzający. Liście i olej bukkosą ponadto ważnymi składnikami poprawiającymi smak i zapach mieszanek ziołowych oraz produktów spożywczych.

Przygotowanie i dawkowanie Przyjmuje się dawkę 1-2 g wysuszonych liści (lub równoważna ilość w formie nalewki) trzy razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liść bukko zawiera olejek eteryczny (2,5%) z następującymi głównymi składnikami: limonen, izomenton, diosfenol (kamfora bukko) i terpinen-4-ol. Związki siarkowe (jak 8-merkapto-p-mentan-3-on), które są po części odpowiedzialne za charakterystyczny smak i zapach jeżyn, występują w mniejszej ilości. Olejek z liści bukko owalnego (A. crenulata) jest mniej poszukiwany z powodu niższej zawartości lub braku diosfenolu oraz wysokiego poziomu pulegonu, składnika potencjalnie toksycznego. Obecne są także śluz, żywice i flawonoidy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Liść i olejek bukko posiadają właściwości dezynfekujące drogi moczowe, moczopędne i przeciwzapalne. Wciąż jeszcze nie ogłoszono naukowych dowodów uzasadniających tradycyjne zastosowanie tego surowca, także jako środka dezynfekującego układ moczowy.

Gryka

Gryka - jedyne w swoim rodzaju ziarno o odczynie zasadowym (drugim takim ziarnem jest proso), które specjalnie spreparowane nosi nazwę kaszy gryczanej. Ziarno to bogate jest w błonnik i dwutlenek krzemu, wzmacniające jelita. Toteż kasza gryczana jest pożywieniem bardzo wskazanym w przypadku przewlekłych biegunek i dyzenterii. Stanowi także obfite źródło rutyny, która wzmacnia ściany naczyń, hamując wewnętrzne krwawienia, pomaga w leczeniu żylaków i zapobiega ich tworzeniu się, a także sprzyja obniżaniu zbyt wysokiego ciśnienia. Kiełki gryki zasobne są w chlorofil, witaminy i enzymy. Uwaga: W przeciwieństwie do prosa, gryka zawiera gluten, tak więc nie należy jej spożywać w przypadku konieczności stosowania diety bezglutenowej.

Gryka Zwyczajna (Fagopyrum esculentum)

Gryka Zwyczajna

OPIS Gryka jest rośliną jednoroczną (do 0,7 m wys.), z liśćmi kształtu sercowatego i małymi białymi lub różowymi kwiatami zebranymi w grona na szczycie pędów. Owoce są małymi orzeszkami znanymi jako gryka i używanymi jako mąka od czasów starożytnych.

POCHODZENIE Azja Środkowa i Północna. Roślina jest uprawiana w wielu częściach świata jako zboże na kaszę i do otrzymywania flawonoidów.

SUROWIEC Części nadziemne (Fagopyri herba).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Ochronnie na naczynia żylne.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Ziele jest stosowane w schorzeniach naczyń kapilarnych i żył (takich jak krwawienia, żylaki, siniaki, obrzęki, krwawienia dziąseł i zaburzenia krążenia). Jest popularnym produktem spożywczym dostępnym w sklepach ze zdrową żywnością. Jest także ważnym naturalnym źródłem rutyny (zob. dalej). Innymi jej źródłami są (zawartość w wyrażona w procentach) liście Eucalyptus macrorhyncha (10—24%), kwiaty Viola tricolor var. maxima (20%) i pąki kwiatowe Styphnolobium japonicum (powyżej 30%) drzewa znanego jako Sophora japonica.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar może być zrobiony przez dodanie 2 g suchego ziela do 150 mL wody. Stosuje się dwie lub trzy filiżanki dziennie przez cztery-osiem tygodni. Dostępne są też preparaty zawierające suche ziele, ekstrakty lub czyste wyizolowane flawonoidy.

SUBSTANCJE AKTYWNE Aktywność surowca jest spowodowana głównie przez flawonoidy (zwane biofla-wonoidami), z których rutyna (3-rutynozyd kwercety-ny) występuje w największej ilości (2—3% i ponad 8% w uprawach przemysłowych). Kwiaty i nasiona (strąki) zawierają diantrony (0,03%), szczególnie fagopirynę.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Rutyna i inne flawonoidy wpływają ochronnie na naczynia krwionośne, działają przeciwzapalnie i przeciwutleniająco. Pomagają w utrzymaniu elastyczności żyt i wspomagają układ krążenia oraz posiadają szereg innych właściwości biologicznych (ponieważ zaliczane są do grupy fenoli, która oddziałuje nieswoiście z białkami).

Grzyby

Grzyby - są to rośliny plechowe cudzożywne, pasożytujące na innych organizmach żywych lub żywiące się ich szczątkami. W naturze grzyby rosną głównie w lasach i na podmokłych terenach trawiastych. Gatunki uprawiane są dostępne w sprzedaży przez cały rok. Grzyby są bogate w potas, fosfor, miedź i żelazo. Są dobrym źródłem tia-miny (witaminy B1) i ryboflawiny (witaminy B2). W trakcie dojrzewania kapelusze ich otwierają się prezentując blaszki. Lepiej unikać owocników już otwartych, należy też wybierać te twardsze, a nie gąbczaste. Korzystne działanie grzybów polega między innymi na obniżaniu poziomu 49 tłuszczu we krwi i na działaniu antybiotycz-nym. Podobno zapobiegają też nowotworom i wzmacniają układ odpornościowy dzięki zwiększeniu ilości białych krwinek.

Guarana

Guarana to roślina, która wywodzi się z terenów Ameryki Południowej i Środkowej. Jest to roślina, która wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, a często stosuje się ją w Indiach. Guarana często wykorzystywana jest w suplementacji, a najczęściej służy ona do pobudzenia organizmu, zmniejszenia uczucia zmęczenia i senności. Wspomaga ona koncentrację i pamięć. Dodatkowo sprawdza się ona jako środek, który wspomaga układ odpornościowy, zmniejsza bóle głowy, a także wspomaga zmniejszyć ilość tkanki tłuszczowej. Wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych i podnosi ciśnienie.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 50-70mg na dobę.

Guayusa

Guayusa (Ilex guayusa) jest to roślina, która znajduje się na terenach lasków tropikalnych. Jej działanie jest zbliżone do Yerba Mate. Roślina ta stosowana jest w medycynie ludowej, a to ze względu na to, że wykazuje ona dobroczynny wpływ na organizm ludzki. Wykazuje działanie uspokajające, a także sprawia, że organizm jest bardziej odporny na stres i zwiększa się jego stabilizacja nastroju. Dodatkowo zwiększa intensywność fal alfa w mózgu, a dzięki temu poprawia się koncentracja i pamięć.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Guduchi

Guduchi (Tinospora cordifolia) jest to zioło, które wykorzystywane jest w medycynie naturalnej, ze względu na jego działanie prozdrowotne. Jest to roślina, która ma za zadanie zwiększać witalność i poprawiać pracę organizmu człowieka. Jego suplementacja sprawia, że zmniejsza się wchłanianie cukru z węglowodanów, a dzięki temu zmniejsza się ryzyko rozwoju cukrzycy. Dodatkowo można ją wykorzystywać do poprawy odporności, zwalczania stanów zapalnych, a także wspomaganiu leczenia nieżytu nosa.

Dawkowanie: zalecana dawka nie powinna przekraczać 300mg na dobę.

Gugglesterony

Gugglesterony są to substancje aktywne, które znajdują się w żywicy gokulu. Jest to składnik, który wykorzystywany jest już od wieków w medycynie naturalnej. Znany jest najbardziej jako środek wspomagający odchudzanie. Wpływa korzystnie na regulację profilu lipidowego, a także przyspiesza procesy przemiany materii. Mogą być one stosowane w celu zmniejszenia bólu głowy, a także korzystnie wpływają na zaburzenia układu pokarmowego. Stosuje się je zazwyczaj w celu poprawienia procesów metabolicznych, a także do zmniejszenia objętości tkanki tłuszczowej.

Dawkowanie: zalecana dawki to około 50-100mg na dobę.

Guma (gummi)

Gumy są ciałami stałymi utworzonymi przez mieszaninę polisacharydów. Są rozpuszczalne w wodzie i częściowo trawione przez ludzi. Gumy wypływają z uszkodzonych łodyg, stanowiąc barierę obronną chroniącą roślinę przed insektami lub rozkładającymi drewno grzybami i bakteriami. Przykładem takiego gumowego wysięku może być guma arabska (z Acacia senegal; Gummi acaciae), wykorzystywana powszechnie w przemyśle farmaceutycznym. Gumy zmieszane z wodą tworzą żele. Przykładem może być żel utworzony z soku wyciśniętego z liści aloesu (Aloe vera). 

Guma Guar

Guma Guar - roślina, którą uprawiano w Indiach na paszę dla zwierząt gospodarskich. Obecnie stosuje się gumę guar jako dodatek do żywności i ważny składnik odżywczy. W przemyśle wykorzystuje się jej zdolność do pęcznienia i tworzenia galaretki, stosowana jest jako środek stabilizujący i zagęszczający (E412) do wyrobu zup, sosów, do sałatek, lodów i pasty do zębów. Dzięki temu, że pęcznieje w przewodzie pokarmowym i powoduje uczucie sytości, jest cennym dodatkiem w dietach odchudzających. Opóźnia opróżnianie żołądka z pożywienia i spowalnia przesuwanie się pokarmu przez jelita, powodując uczucie sytości i zmniejszając apetyt. Żel tworzony przez gumę guar wiąże tłuszcze i ułatwia ich wydalanie, co zapobiega nadmiernie wysokiemu poziomowi cholesterolu we krwi. Guma guar obniża też poziom insuliny i może być z dobrym skutkiem używana przez cukrzyków. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością w postaci kapsułek.

Gwajakowiec Lekarski (Guaiacum officinale)

Gwajakowiec Lekarski

OPIS Gwajakowiec jest wiecznie zielonym drzewem (do 10 m wys.) z liśćmi zakończonymi parami listów, niebieskimi kwiatami i małymi owocami w formie torebek. Zarówno G. officinalis i G. sanctum są źródłem surowca leczniczego.

POCHODZENIE Ameryka Środkowa i Południowa (północne wybrzeże Ameryki Południowej). Drzewa są także wykorzystywane nie tylko w medycynie, ale i w budownictwie (drewno).

SUROWIEC W formie cienkich wiórów (Lignum vitae, Guaiaci lignum) lub żywica otrzymana przez podgrzewanie drewna (Guaiaci resina). Drewno (Lignum vitae) jest jednym z najtwardszych i ma ciężar właściwy 1,333. Było używane do wyrobu drewnianych kul do gry. 

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwzapalny, prze-ciwutleniający.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Drewno jest używane do wywarów podawanych doustnie w chorobach reumatycznych (przewlekły reumatyzm, artretyzm). Żywica wspomaga układ krążenia i jest używana zewnętrznie jako lek rumieniący w bólach stawowych i chorobach skóry. W przeszłości wywary były łączone z miedzią w leczeniu syfilisu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Wywary z 1-2 g drewna przyjmowane są trzy razy dziennie. Wyciąg płynny (1 część ziela na 1 część 80% alkoholu) może być przyjmowany trzy razy dziennie w dawce 1—2 mL.

SUBSTANCJE AKTYWNE Żywica zawiera liczne lig— nany (takie jak kwas a-gwajakowy, kwas gwajaretowy, kwas dehydrogwajaretowy, gwajacyna i izogwajacyna), oraz różne furanolignany. Olejek eteryczny otrzymany przez destylację z parą wodną zawiera gwajakol, który może być przekształcony przez półsyntezę w gwajazulen, cenny składnik lotny. Obecne są też fitosterole i saponiny triterpenowe.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Żywica posiada właściwości przeciwreumatyczne, przeciwzapalne, moczopędne, lekko przeczyszczające i napotne. Gwajazulen jest podobny do chamazulenu i ma właściwości przeciwzapalne. Jeden z lignanów (zwany kwasem mezonordihydrogwajaretowym) powoduje powstawanie kamieni w nerkach. Żywica jest używana w przemyśle spożywczym jako przeciwutleniacz (te właściwości posiada kwas a-gwajakowy).

Gwiazdnica

Gwiazdnica - pospolity jednoroczny chwast rosnący na prawie każdej glebie. W kuchni i medycynie stosuje się wszystkie części rośliny. Napary z gwiazdnicy łagodzą wzdęcia i zaparcia, robi się z nich okłady na stłuczenia i podrażnienia skóry. Ziele to można jeść w sałatkach lub gotować jak szpinak. Potas zawarty w gwiazdnicy osłabia łaknienie. Regularne, trzy razy dziennie, picie naparów z gwiazdnicy można polecić wszystkim odchudzającym się. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością, w sklepach zielarskich, stanowi też składnik mieszanek ziołowych.

Gwiazdnica Pospolita (Stellaria media)

Gwiazdnica Pospolita

OPIS Gwiazdnica jest niewielką, płożącą rośliną roczną (do ok. 10 cm wys.), rozpościerającą się w sprzyjających warunkach w promieniu ok. 40 cm. Posiada miękkie, mięsiste pędy o małych podłużnych liściach wyrastających parami naprzeciwległe, oraz białe gwiazd-kowate kwiaty i niepozorne, zwisające owoce, zamknięte w pozostających działkach kielicha.

POCHODZENIE Europa, północna Afryka, północna Azja. Gwiazdnica rośnie dobrze w miejscach wilgotnych i rozprzestrzeniła się jako chwast. Jest wyjątkowo często spotykana, niemal w każdym ogrodzie.

SUROWIEC Świeże lub suszone ziele (Stellariae mediae herba = Herba alsines).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek dermatologiczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Świeże lub suszone ziele używane jest głównie przy swędzeniu spowodowanym przez wysypki, egzemy, hemoroidy, żylaki, łuszczycę, zapalenie skóry, poparzenie pokrzywami i inne schorzenia skórne. Wewnętrznie stosuje się tradycyjnie w terapii reumatyzmu. Świeże, kwitnące rośliny, wykorzystuje się w homeopatii w przypadku zapalenia stawów i reumatyzmu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE w leczeniu świądu skóry stosuje się świeży sok, mazidla i kremy. Odwary ze świeżego lub suszonego ziela mogą być przyjmowane doustnie w leczeniu reumatyzmu. Świeże ziele jest jadalne i może być gotowane jak warzywa lub dodawane na świeżo do sałatek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Działanie przeciwświądowe przypisywane jest obecności saponin triterpenowych. Obecne są także kumaryny, fttosterole, flawonoidy (głównie C-glikozydy apigeniny i rutyna), kwasy organiczne i witamina C. Gatunki azjatyckie (S. yunnanen-sis, S. dichotoma i inne) dostarczają ciekawych cyklo-peptydów, ale nie stwierdzono obecności tych związków ani im podobnych, w S. media.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Skuteczność ziela w le -czeniu swędzenia jest przypisywana saponinom (działanie zmiękczające i łagodzące). Lecz dokładny mechanizm tego działania nie jest znany (prawdopodobnie jest to działanie kortykopodobne).

UWAGI Rośliny z rodziny Caryophyllaceae zwykle produkują saponiny i niektóre z nich stosowane są w medycynie jako środki sekretolityczne (zob. Gypsophila paniculata, Saponaria officinalis). Poza tym, podczas gdy zwykle za niebieską i czerwoną barwę kwiatów odpowiadają antocyjany - w rzędzie Caryophyllales rolę tę pełnią betalainy.

Gynostemma pentaphyllum

Gynostemma pentaphyllum jest to roślina, która nazywana jest ziołem długowieczności. Wywodzi się ona z terenów Azji. Jest ona znana w medycynie chińskiej ze względu na swoje szerokie zastosowanie i liczne właściwości. Zawiera ona wiele cennych składników, które wspierają układ odpornościowy. Są to między innymi witaminy z grupy B, witamina A,D,E i C. Jest to bogate źródło magnezu, żelaza, cynku, selenu i wapnia. Ma silne działanie na układ immunologiczny, sercowo-naczyniowy, a także wpiera pracę nerek i wątroby.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

Głóg

Głóg - krzew europejski, którego kwiaty i owoce zawierają wiele aktywnych biologicznie flawonoidów. Naparów i nalewek używa się w Europie do leczenia zaburzeń pracy serca, zwłaszcza tych o podłożu nerwowym, bezsenności i nadciśnienia. Rozszerzają i rozluźniają naczynia wieńcowe, obniżają ciśnienie krwi i poprawiają ukrwienie serca. Dają więc znakomite efekty w leczeniu i zapobieganiu chorobie wieńcowej. Czerwononiebieskie zabarwienie owoców głogu pochodzi od barwników: antocy-janidyn i proantocyjanidyn. Mają one silne właściwości przeciwutleniające, utrzymują w równowadze błony komórkowe i zwalczają infekcje. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością, stanowi składnik mieszanek ziołowych

Głóg dwuszyjkowy

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha) to roślina, która występuje na terenach Europu, Azji i Ameryki Północnej. Ze względu na jej bogaty skład, czyli flawonoidy ma ona szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej. Zawiera również liczne olejki organiczne,, witaminę C i A. Roślina ta ma działanie rozkurczowe na mieśnie gładkie. Przyczynia się ona do zwalczania choroby wieńcowej i łagodzenia jej objawów. Zmniejsza bóle i duszności w klacte piersiowej. Reguluje pracę mięśnia sercowego, a także wykazuje działanie uspokajające.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Głóg jednoszyjkowy

Głóg jednoszyjkowy to małe drzewo, które posiada owoce i kwiatów i to właśnie one stanowią surowiec. Zawierają one liczne olejki eteryczne, kwasy organiczne, a także związki azotowe. Jej spożywanie przyczynia się do poprawienia funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Roślina ta wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie. Dba o układ pokarmowy, przyczyniając się do likwidowania skurczy jelita. Zwalcza nadciśnienie, ma działanie uspokajające, a także wspomaga zwalczanie zaburzeń hormonów tarczycy.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Głóg Jednoszyjkowy (Crataegus monogyna)

Głóg Jednoszyjkowy 

OPIS Gatunki Crataegus to cierniste krzewy lub małe drzewa (do 10 m wys.), o liściach klapowanych, białych kwiatach i czerwonych owocach. Kwiaty wydzielają związki aminowe, które przyciągają owady. W lecznictwie używane są gł. dwa gatunki C. monogyna (liście głęboko wcinane, owoce o jednej pestce) i C. laevigata (= C. oxyacantha) (liście płytko wcinane, owoce z 2-3 pestkami). Ponadto w Europie używane są C. azarolus i C. pentagyna, a w chińskiej medycynie C. cuneata i C. pinnatifolia.

POCHODZENIE C. laevigata: Europa; C. monogyna Europa i Azja.

SUROWIEC Wysuszone liście i kwiaty (Crataegi folium cum florę); czasami stosowane są same kwiaty i owoce.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek kardiotoniczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Produkty z głogu są stosowane w leczeniu niewydolności mięśnia sercowego (w stadiach I i II według NYHA) i łagodnych zaburzeniach rytmu serca.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Współcześnie są używane wyciągi standaryzowane. Według Komisji E zalecana dawka dzienna to 160-900 mg wyciągu z głogu zawierającego 4-30 mg flawonoi-dów oraz 30-160 mg oligomerycznych procyjanidyn. Ostatnio polecana jest dawka 600-900 mg wyciągu na dzień. Preparaty doustne zawierające głóg są skuteczne pod warunkiem, że stosuje się je minimum przez sześć tygodni.

SUBSTANCJE AKTYWNE Surowiec zawiera 1-3% oligomerycznych procyjanidyn oraz ok. 1—2% flawo-noidów, z których główne to ramnozyd witeksyny, hi-perozyd i rutyna. Obecny jest także kwas chlorogeno-wy i triterpeny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Procyjanidyny i flawo-noidy są związkami odpowiedzialnymi za działanie lecznicze surowca, ponieważ ich grupy fenolowe mogą wpływać na różne enzymy i receptory (Na+ i K+-ATP--azę) oraz ACE (enzym konwertujący angiotensynę). Liczne badania wykazały wzrost siły skurczu i objętości wyrzutowej serca, a także efekt przeciwarytmiczny i zwiększający przepływ wieńcowy. Badania kontrolne z podwójnie ślepą próbą potwierdziły skuteczność w leczeniu pacjentów z niewydolnością mięśnia sercowego.

Głożyna Ciernista (Ziziphus jujuba)

Głożyna Ciernista

OPIS Ciernisty krzew lub niewielkie drzewo (do 6 m wys.) z połyskliwymi, trójnerwowymi liśćmi, niepozornymi żółtozielonymi kwiatami i owalnymi, czerwonobrunatnymi jadalnymi owocami. Każdy z nich zawiera podłużną, zwężoną pestkę otoczoną smacznym miąższem.

POCHODZENIE Od południowo-wschodniej Europy do Chin; często uprawiany w cieplejszych częściach Europy i Azji.

SUROWIEC Dojrzale owoce (Jujubae fructus), nasiona.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwaler-giczny, stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych, tonizujący (owoc); uspokajający (nasiona).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Wyśmienite i odżywcze owoce (chińskie daktyle lub da zao) wykorzystywane są jako żywność i środek tonizujący dla ogólnego wzmocnienia zdrowia, zrzucenia nadwagi i leczenia schorzeń górnych dróg oddechowych. Nasiona stosowane są w nadmiernej nerwowości i bezsenności.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Nie odnaleziono wiarygodnych danych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Rośliny z rodzaju Ziziphus znane są z magazynowania różnych grup alkaloidów, zwykle zaliczanych do alkaloidów peptydowych. Frangufolina (znana też jako sanjoinina A) występuje w nasionach Z. jujuba. Owoc (pozbawiony nasion) zawiera także czteropierścieniowe sponiny triterpenowe, fla-wonoidy śluz.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Uspokajające i nasenne działanie nasion Z. jujuba przypisuje się obecności alkaloidów peptydowych. Znane jest silne działanie uspokajające głównego składnika — frangufoliny. Śluz pomaga złagodzić podrażnienia gardła wywołane kaszlem (wzmagające ponownie kaszel) przez wytworzenie ochronnej warstwy na śluzówce. Saponiny wywierają działanie sekretolityczne. Niektóre badania sugerują wzmaganie odporności i wzmacnianie systemu immunologicznego przez owoce. W badaniach na ludziach roślina ta poprawiała czynność wątroby u osób cierpiących na schorzenia wątroby.

UWAGI Inne gatunki rodzaju Zizyphus stosowane są w medycynie ludowej, m.in. Z. spinosa i Z. mucronata. Nasiona Z. spinosa (znane jako suan zau ren) stosuje się w Chinach w bezsenności i zaburzeniach nerwowych. W medycynie ludowej Afryki używa się powszechnie liści i kory Z. mucronata. Stosuje się je na czyraki i zakażone rany w celu przyspieszenia gojenia i ze względu na działanie uspokajające.

Hakorośl Rozesłana (Harpagophytum procumbens)

Hakorośl Rozesłana

OPIS Hakorośl jest rośliną wieloletnią z płożączcą się łodygą wyrastającą z cienkiego korzenia podobnego do marchewki otoczonego kilkoma korzeniami bocznymi. Posiada czarno-niebieskie, nieregularne w kształcie liście, żółte łub fioletowe kwiaty oraz charakterystyczne hakowate owoce (stąd nazwa rośliny). Znane są dwa gatunki. W H. procumbens hakowate pędy z owocami są dłuższe od szerokości owocu i są tak samo długie lub krótsze od szerokości owocu w innych gatunkach. Skład chemiczny tego drugiego gatunku jest zmienny i nie zawsze nadaje się do celów leczniczych.

POCHODZENIE Afryka Południowa (rejon Kalahari, od Angoli do Namibii, Botswana). Zapoczątkowano hodowle doświadczalne, ale praktycznie cały surowiec dostępny w handlu pochodzi ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Pokrojone i wysuszone korzenie boczne (Harpagophyti radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Lek gorzki, przeciwzapalny, przeciwreumatyczny, przeciwbólowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W ostatnich latach, hakorośl stała się bardzo popularna jako lek wzmacniający i żołądkowy, także w leczeniu reumatyzmu i artretyzmu. Maści zawierające korzeń są stosowane w owrzodzeniach i oparzeniach. Tradycyjnie jest używany jako tonik i ma szerokie zastosowanie w medycynie w leczeniu zaburzeń trawiennych takich jak brak apetytu oraz w leczeniu bólu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dawka dzienna to 9 g suchego korzenia przyjmowana w postaci naparu (1—3 g jednorazowo). Dostępne są standaryzowane wyciągi i kapsułki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównymi składnikami są glikozydy irydoidowe (ok. 3% suchej masy) — głównie harpagozyd (0,5—2%) oraz harpagid, prokumbid i ich estry z kwasami cynamonowym i kumarowym. Występują tutaj także glikozydy fenolowe jak akteozyd i izoakteozyd.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Badania kliniczne wykazały korzyści leczenia schorzeń reumatycznych i bóli lędźwiowych. Glikozydy irydoidowe (lub ich metabolity) hamują cyklooksygenazę, co wyjaśnia działanie przeciwzapalne i słabe działanie przeciwbólowe. Gorzki smak spowodowany jest glikozydami irydoidowymi.

Hawthorne Berry

Hawthorne Berry to roślina, która wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne. Przyczynia się do sprawnego usuwania wolnych rodników z organizmu. Dodatkowo wspomaga pracę układu krążenia i dba o prawidłową prace serca. Wspomaga regulowanie poziomu cholesterolu we krwi, a także dba o prawidłowe ciśnienie krwi. Wykazuje działanie uspokajające, wspomaga relaks i zwiększa odporność organizmu na działanie stresu oksydacyjnego. Wyciąg z tej rośliny stosowany jest w suplementach funkcjonalnych i prozdrowotnych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 200mg na dobę.

HCA

HCA (Kwas hydroksycytrynowy) występuje naturalnie w przyrodzie, a znajduje się on najczęściej w owocach cytrusowych. Ten związek w organizmie zaczyna naśladować działanie kwasu cytrynowego, a dzięki temu wpływa na termogenezę, dba o kontrolowanie apetytu, a także korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego. Kwas ten jest zdolny do przekraczania bariery krew-mózg, dzięki czemu jego stosowanie daje niezawodne efekty. Sprawdza się jako suplement na odchudzanie, a także dla osób, które są aktywne umysłowo.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 250-500mg na dobę.

Hebanowiec

Hebanowiec - małe drzewo z rodziny hebankowatych; dwa gatunki są uprawiane ze względu na mięsiste jadalne owoce. Jednym z nich jest kaki albo hurma wschodnia, pochodząca ze środkowych i północnych Chin, drugi pochodzi z południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Dojrzale owoce hurmy są słodkie, działają łagodząco na układ pokarmowy i przynoszą ulgę w jego podrażnieniach, takich jak na przykład zapalenie okrężnicy. Owoce hurmy zawierają diospyrol, substancję czynną, skuteczną w zakażeniach pasożytniczych. W Tajlandii używa się tych owoców do usuwania pasożytów przewodu pokarmowego. Niedojrzałe owoce hurmy zawierają taniny i mają właściwości ściągające. Stosuje sieje w leczeniu biegunki, czerwonki, nadciśnienia i kaszlu. Nie należy jeść ich w większych ilościach, na pewno nie więcej niż jeden czy dwa na raz, ponieważ u niektórych osób mogą powodować zaparcia.

Heksanikotynian inozytolu

Heksanikotynian inozytolu (HNI) jest to składnik suplementów diety, które zawierają niacynę. Jest to związek, który jest skuteczny w postaci niacyny, a wspomaga on obniżanie poziomu cholesterolu. Dodatkowo może on być stosowany w celu zmniejszenia objawów alergii. Przyczynia się do zmniejszenia świądu, swędzenia, mrowienia i zaczerwienienia. Ta forma niacyny jest bardzo skuteczna, a jej biodostępność, a także przyswajalność jest zdecydowanie zwiększona.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Hemiceluloza

Hemiceluloza - jest to nie ulegające trawieniu włókno, które wchłania wodę i zwiększa w ten sposób swoją masę w układzie trawiennym. Pobudza ruchyjelit i zapobiega zaparciem, sprzyjając zmniejszeniu wagi ciała. Dzięki temu, że usuwa powodujące nowotwory składniki z przewodu pokarmowego, zapobiega nowotworom jelita grubego. Jednym z głównych źródeł hemicelułozy są otręby owsiane, ale znajduje się ona także w pełnym ziarnie innych zbóż, a także w warzywach i owocach, takich jak jabłka, banany, gruszki, fasola, kukurydza i papryka.

Herbata (Camellia Sinesis)

Herbata (Camellia Sinesis) - jest to roślina zimozielona, uprawiana w wielu regionach tropikalnych i subtropikalnych świata, przede wszystkim w Indiach i Chinach, które razem wytwarzają większość światowych zasobów. Herbaty z różnych krajów różnią się aromatem, a zależy to nie tylko od 51 rodzaju gleby i metod produkcji, ale także od tego, jak wysoko położona jest plantacja: najlepsza herbata pochodzi z obszarów chłodnych, wysoko położonych, na których rośliny wzrastają wolniej w chłodnym powietrzu, co liściom dodaje smaku. Czarną herbatę lekko się zaparza, a powstały napój ma właściwości pobudzające, odświeżające i moczopędne. Tradycyjnie stosuje się go dla wspomagania trawienia, w szczególności po ciężkich posiłkach. Zaspokaja także pragnienie, usuwa wzdęcia i przeciwdziała biegunkom. Popularną odmianą jest Earl Grey, czarna herbata zmieszana z olejkiem bergamotowym, który sam odświeża, uspokaja i odpręża i tymi swoimi właściwościami wzbogaca napój. Popularna herbata zawiera substancje pobudzające i ściągające - teofilinę, teinę i taninę. Mocna herbata stosowana jest leczniczo w czerwonce i przewlekłych stanach zapalnych, takichjak nieżyt żołądka ijelit. Używa się jej także zewnętrznie przy podrażnieniach skóry. Stwierdzono, że picie zbyt dużych ilości herbaty powoduje zaparcia, nerwowość, nowotwory sutka, a u osób wrażliwych daje objawy podrażnienia jelit. Niektóre łagodniejsze rodzaje herbaty, wytwarzane z gałązek pewnych krzewów herbacianych, pochodzą z Japonii i sprzedawane są jako „bancha twig tea" lub „ku-kicha"

Herbata chińska

Herbata chińska (Camelia sinensis) to roślina, która wywodzi się z terenów Azji. Uprawiana jest ona w tropikach. Jest to roślina, która stanowi bogate źródło polifenoli i katechin. Dzięki temu działa ona jako silny środek przeciwutleniający. Sprawia to, że jej stosowanie zmniejsza ryzyko występowania nowotworów. Dodatkowo hamuje ona wzrost komórek nowotworowych. Herbata ta zawiera w swoim składzie liczne aminokwasy, a także niektóre witaminy. Obniża ona poziom cholesterolu, wspiera wydajność organizmu w zwalczaniu nadwagi.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Herbata Chińska (Camellia sinensis)

Herbata Chińska

OPIS Okazały krzew (obcinany do 1,5 m, co ułatwia uprawę) z połyskującymi liśćmi i białymi kwiatami. Spokrewniona C. japonka jest rośliną ozdobną.

POCHODZENIE Rodzima w południowej i wschodniej Azji; rośnie w Chinach od czasów starożytnych; uprawy komercyjne spotykane są w Indiach, Sri Lance, Malezji, Indonezji i Afryce.

SUROWIEC Młode liście (Theaefolium), zwykle z nie-rozwiniętym pączkiem szczytowym (pekoe). Wyróżnia się trzy główne rodzaje herbaty: herbatę czarną (zwijaną, fermentowaną, suszoną), herbatę zieloną (ogrzewaną, szybko suszoną, zwijaną) i herbatę oolong (pół-fermentowaną). Fermentacja (np. enzymatyczna oksydacja) zmienia kolor liści z żółtawozielonego (herbata zielona) na czerwonawobrązowy (herbata czarna), a także skład chemiczny (powstanie składników smakowych i utlenianie polifenoli).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający, antyoksydant, przypuszczalnie antymutagenny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Herbatę chińską stosuje się w biegunkach i funkcjonalnej astenii. Dziś przetwory z liści herbaty chińskiej używa się zewnętrznie w odchudzaniu i w objawowym leczeniu schorzeń skórnych. Doustnie zielona herbata przyjmowana jest jako antyoksydant i środek moczopędny, uznawana jest również za środek antymutagenny i antykarcynogenny.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Spożywany jest napar herbaciany lub wyciągi wchodzące w skład preparatów handlowych i mikstur.

SUBSTANCJE AKTYWNE Herbata zawiera 2-4% kofeiny; teobrominy i teofiliny poniżej 0,05%. Do 30% fenoli tworzących złożoną mieszaninę kwasów fenolowych, galotanoidów, glikozydów flawonolowych i niezwykle licznych fenoli pochodnych flawanu (m.in. galusan epigalokatechiny, galusan epikatechiny oraz proantocyjanidyny). Obecne są także saponiny triterpenowe, karotenoidy i aminokwasy niebialkowe (te-anina, kwas 2-amino-6-etyloamidoadypinowy). 

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki wiążą się z białkami i działają ściągająco; odpowiedzialne są za efekt przeciwbiegunkowy herbaty. Właściwości antyoksydacyjne, antymutagenne i moczopędne przypisuje się garbnikom i pozostałym związkom fenolowym. Uważa się, że herbata hamuje wchłanianie cholesterolu. Efekt pobudzający jest spowodowany obecnością kofeiny - łączącej się z receptorami adenozynowymi i blokującej fosfodiesterazę.

Herbata zielona

Herbata zielona (Camellia sinesis) - wyrabia sieją z tej samej rośliny, co bardziej popularną w krajach zachodnich czarną herbatę. Liści przeznaczonych do produkcji zielonej herbaty nie poddaje się procesowi fermentacji zaraz po zbiorze, tylko od razu suszy. Dzięki temu zachowują większość cennych składników odżywczych. Wyniki badań przeprowadzonych głównie w latach dziewięćdziesiątych udowadniają lecznicze właściwości zielonej herbaty. Zawiera ona duże ilości katechin, silnych przeciwutleniaczy o właściwościach przeciwnowotworowych. Piciejej chroni przed rakiem przełyku, zapobiega też tworzeniu się zmian nowotworowych w skórze, płucach, układzie pokarmowym, wątrobie i piersiach. Co więcej, obniża zawartość cholesterolu i ciśnienie krwi, leczy przeziębienia i grypę, zapobiega chorobom dziąseł, próchnicy i nieświeżemu oddechowi. Zielona herbata w saszetkach dostępna jest w sklepach ze zdrową żywnością i sklepach specjalistycznych. Aby osiągnąć maksymalny efekt leczniczy, należy pić trzy do pięciu filiżanek herbaty dziennie.

Herbaty

Herbaty są to napary (zob. niżej) przygotowywane poprzez macerowanie ziół w przegotowanej gorącej wodzie. Słowo herbata „tea” pochodzi od słowa t’e, nazwy czarnej herbaty (Camellia sinettsis) z dialektu Amoy w południowych Chinach. W wielu regionach świata produkt ten jest znany pod nazwą chai (określenie z Kantonu). Inne napary także mogą nosić nazwę „herbata”, jednak wtedy należy sprecyzować surowiec, jak np. herbata z hibiskusa (Hibiscus sabdariffa) lub herbata roibos (Aspalathus linearis). Określenia „herbata miętowa” lub „herbata imbirowa” są dwuznaczne, gdyż mogą odnosić się do naparów z tych pojedynczych ziół lub (co zdarza się częściej) oznaczać czarną herbatę aromatyzowaną tymi ziołami. Rozróżnienie pomiędzy herbatami nieleczniczymi (używanymi gł. jako przyjemne, gorące napoje) a herbatami leczniczymi (stosowanymi w celach terapeutycznych) nie zawsze jest oczywiste. Mieszanki ziołowe (species) są to mieszaniny złożone z ziół (zwykle 4-7) zawierające składniki aktywne (zioła ó istotnym wskazaniu dla terapii), składniki uzupełniające (wspomagają główne wskazania) i składniki dodatkowe (składniki dodane w celu poprawienia smaku, zapachu lub koloru całej mieszanki). Przykładem mogą być species anticystiticae (zioła przeciw zapaleniu pęcherza), species amaneantes (zioła gorzkie), species carminatwae (zioła wiatropędne), species sedativae (zioła uspokajające), species laxantes (zioła przeczyszczające).

Herbaty rozpuszczalne

Herbaty rozpuszczalne to suche (sproszkowane) wyciągi ziołowe, które są zwykle zmieszane z substancjami pomocniczymi, takimi jak: sacharoza, laktoza lub maltodekstyna celem zwiększenia ich masy, zmniejszenia lepkości i poprawy rozpuszczalności. Substancje pomocnicze lub wypełniacze są często dodawane w trakcie suszenia rozpyłowego.

Hesperydyna

Hesperydyna jest to związek, który zaliczany jest do grupy flawonoidów, dzięki czemu ma on korzystny wpływ na pracę układu krwionośnego. Dodatkowo wspomaga on jakość ścian krwionośnych, a także dba o prawidłowe krążenie. Związki te wykazują silne działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu wspomagają walkę organizmu z wolnymi rodnikami. Wspomagają one syntezę kolagenu, dzięki czemu korzystnie wpływa na wygląd skóry, włosów i paznokci. W suplementacji te związki wykorzystywane są zazwyczaj jako składniki preparatów prozdrowotnych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 50mg na dobę.

Higenamina

Higenamina to stymulant, który od dłuższego czasu należy do grupy związków, które znajdują się na liście zakazanych. Przyczynia się ona do podniesienia poziomu noradrenaliny, przez co dojść może do poszerzenia się dróg oddechowych. Sprawia to, że podczas wysiłku fizycznego ułatwia się oddychanie. Stosowanie tego związku przyczynia się do zwiększenia wydajności organizmu. Stosuje się ją zazwyczaj w suplementach dla sportowców, które ułatwiają wykonywanie ćwiczeń i wspomagają pracę organizmu.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Histydyna

Histydyna to związek chemiczny, który jest zaliczany do grupy aminokwasów egzogennych. Stanowi ona dodatek do odżywek białkowych, a jest tak dlatego, że stanowi ona prekursor, który przyczynia się do syntezy związków proteinowych. Jest to aminokwas, który bierze udział w procesie tworzenia się nowych białek. Dodatkowo poprawia pracę metabolizmu w ustroju. Zmniejsza uczucie zmęczenia, bladość skóry, a także ospałość. Stosuje się ją w celu poprawienia pracy układu krążenia.

Histydyna to aminokwas należący do częściowo niezbędnych, obficie występujący w zbożach. Wiele osób cierpi na niedobór tego składnika. Jest on prekursorem histaminy, która jest bardzo wszechstronna w swoim działaniu, m.in. pobudza wzrost komórek i ich podziały, wpływa na gojenie się ran i porost włosów. Jako prekursor histaminy, histydyna ma działanie uspokajające, np. uśmierza uczucie niepokoju. Wpływa na zwiększenie wydzielania soku żołądkowego, zapobiegając niestrawności i chorobie wrzodowej. Pomaga także w przypadku oziębłości u kobiet i u wielu osób intensyfikuje orgazm. Preparaty histydyny dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych na temat dawkowania.

Hizop

Hizop - miododajne ziele, u starożytnych Żydów roślina rytualna. Liście hizopu działają ściągające, likwidują wzdęcia i pobudzają krwawienia miesięczne. Napary z nich poprawiają trawienie, likwidują zaparcia, hamują kaszel. Wywary używane są do leczenia zapaleń. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich. Uwaga: Nie należy zażywać hizopu przez okres dłuższy niż parę tygodni.

HMB (beta-hydroksy-beta-metylomaślan)

HMB (Beta-hydro-beta-metylomaślan) to pochodna leucyny, czyli aminokwasu, który wchodzi w skład preparatów BCAA. Jest to związek, który obecnie zaliczany jest do grupy antykatabolików. Tak więc jego zadaniem jest ochrona mięśni przed och degradacją. Dodatkowo związek ten ma za zadanie wspomagać syntezę białek, a także wspomaga włókna mięśniowe przed rozpadem. W suplementacji stosuje się ja zazwyczaj w środkach dla kulturystów. Niektóre źródła podają, że największe korzyści będą miały osoby, które dopiero zaczynają trenować.

HMB (beta-hydroksy-beta-metylomaślan) to interesujący dodatek pokarmowy, który - jak stwierdzono - poprawia zarówno zdrowie, jak i wygląd. Nie jest steroidem ani narkotykiem, lecz naturalną substancją chemiczną, powstającą w organizmie w efekcie przemiany aminokwasu leucyny. W niewielkiej ilości występuje także w roślinach i produktach zwierzęcych. HMB to naturalny składnik mleka kobiecego, co podkreśla jego rolę jako pokarmu. Ostatnie badania wykazały, że substancja ta wzmacnia układ odpornościowy, obniża poziom cholesterolu, przeciwdziała stresowi i wpływa na siłę mięśni. Co więcej, jak wynika z badań, dzięki HMB można zwiększać objętość i siłę mięśni o 50%. Jednocześnie składnik ten pomaga zmniejszyć wagę ciała. Jeden z badaczy stwierdził, że HMB „wytapia tłuszcz z organizmu". Szacuje się, że organizm wytwarza od jednej czwartej do jednego grama HMB dziennie, w zależności od ilości spożytych protein. Najbogatszym jego źródłem są niektóre ryby i lucerna. Uznano, że zwykła skuteczna dawka dzienna powinna wynosić jeden do dwóch gramów preparatu, natomiast w szczególnych przypadkach, np. sportowcom, zaleca się trzy gramy dziennie. Ponieważ HMB jest składnikiem mleka kobiecego, uważa się tę substancję za bezpieczną.

Ca–HMB jest solą wapniową kwasu beta-hydroksy-beta-metylo-masłowego. W przypadku czystego HMB związek ten ma płynną postać, ale w połączeniu z beta-hydroksy-beta-metylo-maślanem tworzy odczyn, który neutralizuje jego kwasowość, a dostępny jest on w domie stałej. Związek ten jest pochodną leucyny, a do jego syntezy dochodzi w organizmie człowieka. HMB ma za zadanie zwiększać potencjał anaboliczny i antykataboliczny. Dodatkowo może on wspierać proces spalania tkanki tłuszczowej. Stosuje się go najczęściej w celu zwiększenia potencjału wysiłkowego.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3-6g na dobę.

 

Holy basil

Holy basil (Bazylia azjatycka) to roślina, która wykazuje silne właściwości przeciwutleniające. Pomaga na w utrzymaniu prawidłowej kondycji organizmu, wydala wolne rodniki, a także chroni przed stresem oksydacyjnym. Niweluje uczucie stresu i zwiększa odporność ustroju na jego działanie. Dodatkowo stabilizuje emocjonalnie organizm i działa uspokajająco. Wspomaga pracę układu immunologicznego, a także wspomaga równowagę hormonalną. Najczęściej roślina ta stosowana jest w celu poprawienia pamięci i zwiększenia koncentracji, a także wsparcia umiejętności poznawczych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Hoodia (Hoodia gordonii, Hoodia pilifera)

Hoodia

OPIS Jest to bezlistny sukulent (do 0,5 m wys.), z mięsistymi, żebrowanymi i ciernistymi łodygami wyrastającymi ze wspólnej podstawy. Kwiaty są ciemno purpurowe prawie czarne z małymi zbutwiałymi owocami atrakcyjnymi dla much, które je głównie zapylają. Torebki owocowe są roznoszone przez kozy i zawierają liczne brązowe nasiona z jedwabistymi włoskami nasiennymi. Znane są trzy podgatunki H. pilifera ssp. pilifera: kwiaty purpurowo-brązowe, do 20 mm średnicy; ssp. annulata: kwiaty ciemnopurpurowe do czarnych, 20-30 mm średnicy; ssp. pillansii: kwiaty żółte do różowych bez wzniesionego brzegu, jak u innych pod-gatunków. Głównym gatunkiem handlowym jest H. gordonii. Ma duże, mięsitse kolorowe kwiaty. 

POCHODZENIE Afryka Południowa (tereny jałowe). Jest uprawiana na skalę doświadczalną, a nie na przemysłową.

SUROWIEC Mięsiste łodygi.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Hamujący apetyt. Zastosowanie i właściwości Łodygi gatunków Hoodia i innych sukulentów są tradycyjnie używane przez pasterzy w Afryce Południowej i Namibii jako środki hamujące apetyt i pragnienie. Składnik hamujący apetyt został wyizolowany i zidentyfikowany i obecnie prowadzone są badania nad zastosowaniem go w leczeniu otyłości.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Mała część łodygi jest obierana celem pozbycia się cierni i na świeżo zjadana. Dawka optymalna nie została jeszcze ustalona.

SUBSTANCJE AKTYWNE Podobnie jak inne gatunki tej rodziny, zawiera glikozydy nasercowe i pokrewne składniki, jak pochodne pregnanu. Głównym aktywnym składnikiem jest glikozyd pregnanu znany jako

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE posiada silne właściwości hamowania patytu co zostało potwierdzone na zwierzętach. Badania kliniczne są w toku celem ustalenia bezpieczeństwa i skuteczności działania wyizolowanego składnika.

UWAGI Innym naturalnym surowcem odchudzającym jest owoc Gardnia cambogia (rodzina Clusiaceae).

Hoodia gordoni

Hoodia gordoni to roślina, która wykorzystywana jest w medycynie naturalnej i znana jest ona ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. Roślina ta występuje na terenach Afryki. Znana jest ona przede wszystkim ze swoich właściwości odchudzających. Zmniejsza ona uczucie głodu, a także wspomaga przyśpieszanie metabolizmu. Sprawdza się ona w celu zwalczania otyłości. Stosuje się ją w suplementach, które mają na celu zmniejszać apetyt, a także regulowanie uczucia łaknienia.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych na temat dawkowania.

Hordenina

Hordenina (N, N-dimetylo-4-hydroksyfenyloetylamina) to alkaloid, który występuje w kaktusach w postaci naturalnej. Jest to związek, który wykazuje silne działanie, które zwiększa siłę skurczów serca. Wykazuje również działanie bakteriobójcze, a także wspomaga utrzymanie właściwego poziomu flory bakteryjnej. W suplementacji daje ona działanie chwilowe, dlatego zaleca się spożywanie jej zwiększonych dawek. Związek ten wpływa na proces redukcji tkanki tłuszczowej, a także podnosi poziom noradrenaliny. Stosuje się ją zazwyczaj w połączeniu z kofeiną w spalaczach tłuszczu.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Hormon Wzrostu

Hormon Wzrostu - jest to substancja wydzielana przez gruczoł przysadki mózgowej, decydująca zarówno o prawidłowym wzroście ciała, jak i odnowie jego komórek oraz działaniu układu odpornościowego. Wydzielanajest podczas pierwszych 90 minut snu nocnego, a także w reakcji na głodówkę i skrajnie intensywne ćwiczenia fizyczne. Hormon wzrostu występuje w dużej ilości u ludzi młodych, do trzydziestego roku życia; w starszym wieku i u osób otyłych jego zawartość w organizmie jest niewielka. Spełnia bardzo istotne funkcje: pobudza wzrost komórek układu odpornościowego, a poza tym dobrze jest znane jego korzystne działanie w przypadku chorób z auto-agresji; przyspiesza gojenie ran; pobudza rozwój mięśni, przyspiesza spalanie tłuszczu, zmieniając go w energię; pomaga zrzucić wagę. Pewne preparaty składników odżywczych - aminokwasy arginina, ornityna i dostępna na receptę LDopa -przyjmowane na czczo mogą pobudzić wydzielanie hormonu wzrostu u osób starszych. Uwaga: Substancji uwalniających hormon wzrostu nie powinny przyjmować osoby młode, u których nie zakończył się proces wzrostu.

Horny Goat Weed

Horny Goat Weed to roślina, która stosowana jest w suplementacji w celu zwiększenia poziomu testosteronu w organizmie. Dodatkowo wspomaga zwiększanie stężenia tlenku azotu we krwi, dzięki czemu naczynia krwionośne rozszerzają się, a to sprawia, że łatwiej jest osiągnąć efekt pompy mięśniowej. Stosowanie tej rośliny w suplementach diety przyczynia się do poprawienia sprawności seksualnej, a także do likwidowania problemów z zaburzeniami erekcji. Ten składnik stosowany jest zazwyczaj w boosterach testosteronu, które mają regulować poziom tego hormonu płciowego.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 700mg na dobę.

Humanofort

Humanofort jest to związek, który składa się ze składników, które wydobywane są z zarodków kurzych jaj. Wykazują one szerokie zastosowanie i wiele ciekawych właściwości. Przyczyniają się do poprawienia profilu lipidowego, a także wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. Zwiększają odporność organizmu na działanie hormonu stresu- kortyzolu. W suplementacji związki te wykorzystuje się w celu poprawienia zdolności wysiłkowych, a także wspomagania procesów anabolicznych. Dodatkowo przyczyniają się one do zahamowania procesów anabolicznych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 100-300mg na dobę.

HungeReduction complex

HungeReduction complex jest mieszanką składników, które wchodzą w skład suplementów diety dla sportowców. Zdaniem tych związków, jest przyśpieszenie procesów, które są odpowiedzialne za pobudzanie organizmu do spalania nadmiaru tkanki tłuszczowej. To działanie jest obecne nawet podczas spoczynku i snu. W skład tej mieszanki wchodzą takie składniki, jak ekstrakt z pieprzu kajeńskiego, a także kationu malin. Stosuje się je zazwyczaj przy problemach z nadwagą i otyłością. Wspomagają one redukowanie masy ciała, a także utrzymanie prawidłowej wagi.

Dawkowanie: brak precyzyjnych danych.

Hupercyna A

Hupercyna A  jest to związek, który wywodzi się z chińskiego widłaka góździstego. To roślina, która wykazuje silne właściwości prozdrowotne i dlatego od lat stosuje się ją w medycynie chińskiej. W tym kraju stosuje się jako lek. Jednak najczęściej jest ona spotykana w składzie suplementów diety. Jest to substancja, która wspomaga kojarzenie faktów, a także przyczynia się do poprawy pamięci. Jej zadaniem jest zwiększanie motywacji do działania, poprawienia skupienia, a także pomoc w uczeniu się. Stosuje się ją w suplementacji sportowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 50-200mg na dobę.

Huperzia serrata

Huperzia serrata to roślina, która jest bogatym źródłem alkaloidów. Dzięki temu przyczynia się donna do poprawienia pracy procesów poznawczych, a także wspomaga zapamiętywanie i kojarzenie faktów. Wpływa więc ona na proces myślowe. Można ją wykorzystywać w stanach obniżonego nastroju i zmęczenia. Przyczynia się ona do łagodzenia stanów depresyjnych, zaburzeń emocjonalnych, a także wspomaga wydalanie wolnych rodników z organizmu. Stosuje się ją w suplementach na poprawę pamięci i koncentracji.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Hydroksykobalamina

Hydroksykobalamina to jedna z form witaminy B12, która dostępna jest w suplementacji. Jej największą zaletą, jest to, że z łatwością wchłania się ona do organizmu, a także ma aktywną formę biologiczną. Jest to związek, który jest szczególnie ważny dla procesu utrzymania prawidłowej pracy metabolizmu. Wpływa również na procesy energetyczne i funkcjonowanie układu nerwowego. Dba ona o przepływ informacji między neuroprzekaźnikami, a dzięki temu przyczynia się ona do utrzymania nastoju i poprawienia funkcji poznawczych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Hydroksylizyna

Hydroksylizyna to pochodna lizyny, która połączona została z glicyną przy użyciu witaminy C. Dzięki temu połączeniu w organizmie tworzy się stabilna struktura kolagenu. Źródłem tego związku są przede wszystkim pokarmy pochodzenia zwierzęcego. W suplementacji są one wykorzystywane do regeneracji stawów i taką również noszą potoczną nazwę. Mają rolę wzbogacającą , a także uzupełniającą skład. Stosuje się ją zazwyczaj w celu poprawienia zdolności aparatu ruchu, a także do przyśpieszenia leczenia się uszkodzeń.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Hydroksyprolina

Hydroksyprolina (pochodna proliny) uważana jest za aminokwas endogenny, który wchodzi w skład białek tkanki łącznej. Stanowi więc skład kolagenu, a także elastyny. Jej stosowanie wpływa na strukturę kolagenu, a także dba o prawidłowe funkcjonowanie tkanki łącznej. W naturze występuje ona najczęściej w produktach pochodzenia zwierzęcego. Stosuje się ją również w suplementacji, a ma ona na celu poprawienie funkcjonowania aparatu ruchu, a także poprawia wygląd skóry, włosów i paznokci.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Hydrolizat kolagenu

Hydrolizat kolagenu (FORTIGEL) to innowacyjnie opracowana formuła kolagenu. Została ona stworzona przy użyciu sposobu hydrolizy enzymatycznej. Kolagen jest składnikiem, który buduje ścięgna, skórę i stawy. Odpowiada więc za prawidłowe funkcjonowanie aparatu ruchu. W tej formule kolagenu znajdują się również inne aminokwasy, które są połączone wiązaniami peptydowymi. Dzięki temu biodostępność, skuteczność i przyswajalność kolagenu jest lepsza. Dba ona o jakość stawów i ścięgien. Wpływa również na wygląd skóry, włosów i paznokci.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 10g na dobę.

Hypoxis hemerocallidea

Hypoxis hemerocallidea

OPIS Wieloletnia roślina bulwiasta z szerokimi, podłużnymi, lekko owłosionymi liśćmi ułożonymi jeden nad drugim w grupy po trzy rozchodzącymi się na zewnątrz od środka rośliny. Jasno żółte, kształu gwizdkowego kwiaty pojawiają się na cienkich łodyżkach.

POCHODZENIE Południowa Afryka. Zbiór ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Bulwa, która jest na zewnątrz czarna i wewnątrz żółta, gdy jest świeżo pocięta.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA przerost gruczołu krokowego.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Hypoxis był używany w preparatach leczących przerost gruczołu krokowego. Preparaty te nie zawierają już Hypoxis, ale wyizolowane fitosterole z innych surowców. Bulwy Hypoxis lub wyciągi są używane jako toniki w medycynie afrykańskiej (np. odwary były dawane słabym dzieciom) , a sok jest stosowany na oparzenia. Łodygi i liście są mieszane z innymi składnikami wykorzystywanymi w leczeniu problemów z gruczołem krokowym i w zakażeniach układu moczowego.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Preparaty handlowe i tradycyjne odwary zawierają około 2-4 g suchego korzenia w dawce dziennej. Preparty stosowane jako toniki lub leki urologiczne zawierają obecnie czyste fttosterole a nie wyciągi z Hypoxis. Dzienna dawka wynosi ok. 30—60 mg.

SUBSTANCJE AKTYWNE Działanie Hypoxis przeciw rozrostowi prostaty jest przypisywane fitosterolom (ß--sitosterol i glikozydom fitosteroli jak sitosterolina). Działanie lecznicze jest związane również z hipoksydem i jego aglikonem, roperolem.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Aktywności fitosteroli jest przypisywane hamowanie 5a-reduktazy i aro-matazy lub zmniejszenie wiązania dihydrotestoteronu w gruczole krokowym. Hamowanie prostaglandyn może wyjaśniać skuteczność leczenia zapalenia wielostawowego. Dziwne wydaje się, że 150-300 mg sitostero-lu jest w normalnej diecie, co jest kilka razy więcej niż w proponowanych suplementach. Działanie przeciwnowotworowe, przeciw HIV i przeciwzapalne jest przypisywane roperolowi. Badania kliniczne w zakresie działania przeciwnowotworowego nie były obiecujące.

Hyzop Lekarski (Hyssopus officinalis)

Hyzop Lekarski

OPIS Hyzop jest rośliną wieloletnią (do 0,6 m wys.), z kanciastą łodygą, małymi podłużnymi liśćmi i atrakcyjnymi, głęboko niebieskimi kwitami. Rośliny uprawne z szaro niebieskimi, fioletowymi, różowymi lub białymi kwiatami są czasem spotykane.

POCHODZENIE Europa południowa i południowo-wschodnia. Roślina jest powszechnie uprawiana w ogrodach leczniczych. Biblijny hyzop to Origanum syriacum, gatunk ze Środkowego Wschodu. Zob. też O. vulgare i O. ßictamnus.

SUROWIEC Świeże lub suszone części nadziemne ze -brane podczas kwitnienia (Hyssopi herba) lub olejek eteryczny ostrzymany przez destylację z parą wodną (Hyssopi aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Wykrztuśny, dezynfekujący, pobudzający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Ziele hyzopu i olejek są tradycyjnie stosowane w leczeniu dolegliwości układu oddechowego (kaszel, zapalenie oskrzeli, nieżyt nosa). Olejek lekko pobudza układ krążenia i jest używany także do przemywania oczu i płukania gardła.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Slaby napar z ziela jest przyjmowany doustnie lub olejek jest wdychany w leczeniu kaszlu i nieżytu nosa. Wyciągi z hyzopu i olejek są składnikami wielu preparatów roślinnych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Hyzop jest bogaty we fla-wonoidy (np. 6-9% diosminy) i kwasy fenolowe (kwas rozmarynowy), laktony diterpenowe (marubina) i tri-terpeny (kwas oleanolowy). Olejek eteryczny (do 1% suchej masy) zawiera dwa ketony (pinokamfon i izo-pinokamfon) jako główne składniki.

EFEKT FARMAKOLOGICZNY Właściwości wykrztuś-ne są związane z marubiną, podczas gdy dezynfekujące, rozkurczowe i pobudzające z olejkiem eterycznym. Pinokamfon i izopinokamfon są neurotoksyczne, podobnie jak tujon. Olejek eteryczny nie może być stosowany wewnętrznie bez rozcieńczenia.

UWAGI Hyzop jest popularną przyprawą dodawaną w małych ilościach do sałatek, zup, sosów i dań mięsnych. Wspomaga trawienie, szczególnie gdy posiłek jest bogaty w tłuszcze.

Idebenon

Idebenon jest to składnik farmakologiczny, który stanowi syntetyczną formę koenzymu Q10. Dzięki temu wykazuje on właściwości antyoksydacyjne, a stosuje się go najczęściej w suplementacji kosmetycznej, a także w kosmetologii. Ten związek ma na celu spowolnienie procesów starzenia się organizmu, a także przyczynia się do wydalania wolnych rodników z ustroju. Związek ten w suplementacji stosowany jest ze względu na jego działanie nootropowe, a więc przyczynia się do poprawienia funkcji poznawczych, poprawienia pamięci i koncentracji.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

IGF-1

IGF-1 (insulin-likegrowthfactor 1) to związek, który zaliczany jest do grupy hormonów tkankowych. Jest on hormonem białkowym, którego udowa jest zbliżona do hormonów wydzielanych przez trzustkę. Miejscem produkcji tych hormonów, jest tkanka wątrobowa. To właśnie tam dochodzi do aktywacji ich syntezy. Hormon ten wpływa na zwiększenie aktywności hormonu wzrostu, spowalnia proces starzenia się organizmu. Działa doskonale na organizm osób aktywnych fizycznie i dodatkowo wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to około 100mg na dobę.

Ikaryna

Ikaryna to substancja aktywna, która znajduje się w roślinach wykorzystywanych w medycynie chińskiej. Jest ona pomocna przy leczeniu problemów z potencją. Jej zażywanie poleca się mężczyznom, którzy mają problem z przedwczesnym wytryskiem, a także z zaburzeniami erekcji. Stosuje się ją jako afrodyzjak, który przyczynia się do zwiększenia libido u kobiet i mężczyzn. Dodatkowo pobudza również produkcję tlenku azotu w ustroju. To sprawia się, rozszerzają się naczynia krwionośne i ciała jamiste.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Imbir (Zingiber Officinalis)

Imbir (Zingiber Officinalis) - bylina uprawiana w większości krajów tropikalnych. Sproszkowany korzeń jest znaną od wieków przyprawą, sporządza się też z niego napary. Imbir likwiduje wzdęcia, zwiększa wydzielanie śluzu, poprawia trawienie, pobudza pracę gruczołów i przynosi ulgę w wymiotach. Zmieszany ze sproszkowaną korą cynamonu jest świetną herbatką. Poleca się zażywanie cztery razy dziennie po 250 mg sproszkowanego kłącza imbiru w celu złagodzenia porannych nudności w pierwszych miesiącach ciąży. W niektórych kulturach afrykańskich uważa się, że imbir jest afrodyzjakiem.

Imbir Afrykański (Siphonochilus aethiopicus)

Imbir Afrykański

OPIS Liściasta bylina (do 50 cm wys.). Liście przypominają liście imbiru (Zingiber officinale) i odrastają corocznie w porze deszczowej z grubych, stożkowatych, podziemnych kłączy. Duże, ozdobne, różowe kwiaty otwierają się na poziomie ziemi, zaś niewielkie owoce tworzą się pod ziemią lub na jej wysokości. Imbir afrykański jest rośliną południowoafrykańską i nie należy go mylić z innymi gatunkami znanymi jako dziki imbir.

POCHODZENIE Południowa część równikowej Afryki (na południe od Malawi po wschodnią część południowej Afryki). Roślina występuje dość rzadko, choć ostatnio jest uprawiana w niewielkiej skali. Istnieją przesłanki, że byl od dawnych czasów uprawiany przez Zulusów z południowej Afryki.

SUROWIEC Kłącza i grube, mięsiste korzenie. Stosowane są tradycyjnie w postaci świeżej lecz obecnie mogą być liofilizowane i proszkowane dla łatwiejszego użytku.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwzapalny, rozszerzający oskrzela.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Imbir afrykański używany jest w rozmaitych niedomaganiach. Jest ważnym lekiem w walce z malarią, aftami, i grzybicami wenerycznymi, gorączką, bólami głowy, przeziębieniami, utrudnionym oddychaniem i kaszlem. Dostępne są już tabletki, a inne produkty gotowe będą wprowadzane na rynek.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Około 200 mg suchego, sproszkowanego ziela przyjmuje się 3 lub więcej razy dziennie. W medycynie tradycyjnej żuje się świeże kłącza i korzenie. Dla stosowania miejscowego używa się przeżutych kłączy lub odwarów z nich sporządzonych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Imbir afrykański zawiera seskwiterpeny typu furanoidowego jako główne składniki lotne; w olejku eterycznym obecna jest duża ilość terpenoidów. Obecne są także składniki o strukturach zbliżonych do kurkuminy, głównego składnika przeciwzapalnego w kurkumie (zob. Curcuma).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Aktywność farmakologiczna imbiru afrykańskiego jest dość słabo poznana. Przypuszcza się, że działanie przeciwmalaryczne i prze-ciwgrzybicze jest prawdopodobnie związane z obecnością seskwiterpenów, podczas gdy właściwości przeciwzapalne wynikają z obecności kurkuminoidów.

Imbir Lekarski (Zingiber officinale)

Imbir Lekarsk

OPIS Bylina (do 1 m wys.), o szerokich liściach wyrastających z rozgałęziającego się kłącza. Każdy kwiat składa się z trzech żóltopomarańczowych płatków opatrzonych fioletową wargą, który wyrasta z łuskowatych kłosów, położonych na szczytach wydłużonych łodyg.

POCHODZENIE Prawdopodobnie północno-wschodnie Indie. Imbir od dawna znany jest tylko jako bezpłodna roślina udomowiona i nie został znaleziony w stanie naturalnym. Jest rozmnażany wegetatywnie i uprawiany jako przyprawa właściwie we wszystkich tropikalnych i subtropikalnych częściach świata.

SUROWIEC Świeże lub suszone kłącza (Zingibeńs rhizo-ma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwwymiotny, wiatropędny, żólciopędny, przeciwskurczowy. Zastosowanie i właściwości Świeże lub suszone kłącza lub sporządzone z nich wyciągi są ważnym składnikiem preparatów stosowanych w leczeniu niestrawności i nudności (zwłaszcza choroby lokomo-cyjnej).W Chinach świeży imbir znajduje zastosowanie gl. w leczeniu gorączki, kaszlu i nudności, podczas gdy suszony używa się w bólach brzucha i biegunce. Imbir jest powszechnie stosowany w medycynie ludowej całego świata. Jego ostry smak wykorzystywany jest nieraz dla zamaskowania przykrego smaku innych leków.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana jest dawka dobowa 2-4 g suszonego kłącza. W niestrawności do sporządzenia naparu używa się 0,5-1,0 g suszonego kłącza (lub 2 g - jako przeciwwymiotny).

SUBSTANCJE AKTYWNE Kłącza zawierają złożoną mieszaninę związków chemicznych. Olejek eteryczny zawiera monoterpeny (np. kamfen, P-felandren, neral i geranial), laktony diterpenowe (np. galanolakton) i seskwiterpeny (np. a-zingiberen i ar-kurkumen). Ostry smak zawdzięcza licznym gingerolom, np. [6] --gingerol.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Wyciągi wywierają działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, ślimako-bójcze, przeciwpasożytnicze i przeciwrobacze. Zaobserwowano efekty hipoglikemizujące, obniżające poziom cholesterolu, immunostymulujące, a szczególnie przeciwzapalne. Imbir wywiera efekty przećiwwrzodowe i żólciopędne. Pobudza perystaltykę i wydzielanie śliny oraz soków trawiennych. Skuteczność w niestrawności i chorobie wrzodowej przypisywana jest głównie [6] -i [8 j-gingerolom, jak też a-zingiberenowi. Badania kliniczne wykazały efektywność imbiru w kontrolowaniu nudności pooperacyjnych i choroby lokomocyjnej.

ImmunoLin

ImmunoLin jest to opracowana formuła, która ma na celu poprawienie funkcjonowania układu immunologicznego. Wspomaga odporność, dodatkowo wspiera czynniki wzrostu. Dzięki suplementacji z łatwością można poprawić zdolności odpornościowe, a więc poprawia się ochrona organizmu przed bakteriami, wirusami i grzybami. Stosuje się ją również w suplementacji sportowej, by utrzymać prawidłową pracę organizmy i pomóc osiągać jeszcze lepsze wyniki sportowe. W suplementach najczęściej stosuje się ją do preparatów na odporność i zdrowotnych kompleksów.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1,5g na dobę.

Indeks glikemiczny

Indeks glikemiczny jest to wskaźnik glikemiczny. Jego rolą jest klasyfikacja produktów żywnościowych kierując się przy tym ich wpływem na poziom glukozy we krwi po dwóch godzinach po ich spożyciu. Jest to tak zwana glikemia poposiłkowa. Jest to średni procent wzrostu poziomu glikozy we krwi zaraz po spożyciu posiłku. Do wyznaczenia indeksu glikemicznego konieczne jest podanie ilości produkty, który zawiera około 50 gramów węglowodanów. Następnie wykonuje się badanie krwi, by określić poziom cukru po posiłku. Badanie powtarza się co piętnaście minut przez dwie godziny.

Indol-3-karbinol

Indol-3-karbinol jest związkiem organicznym, który powstaje w procesie glikozynolanów, które poddawane są działaniu myrozynazy. W naturze występują one w warzywach. Okazuje się, że mają one zdolność do zmniejszania poziomu estrogenu w organizmie. Jest to działanie, które jest szczególnie ważne dla sportowców siłowych. Przyczynia się on również do zwalczania wolnych rodników i wydalania ich z organizmu wraz ze związkami przemiany materii. Stosuje się go jako suplement diety w celu wspomagania organizmu w czasie aktywności fizycznej.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji sportowej to około 50-150mg na dobę.

Inozyna

Inozyna to substancja czynna, która wykazuje silne działanie przeciwwirusowe i wspomaga prawidłową pracę układu immunologicznego. Jest to pochodna puryny, czyli związku organicznego, który wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Dzięki temu ma silne działanie na układ immunologiczny i przyczynia się do sprawnego zwalczania wirusów. Składnik ten wpływa na dojrzewanie i aktywność limfocytów. Dodatkowo wspomaga stymulację makrofagów, a także zwiększa aktywność i ilość przeciwciał. Niektóre źródła podają, że ten składnik działa bezpośrednio na same wirusy.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Inozytol

Inozytol jest to nazwa zwyczajowa, która przypisana jest do przedstawicieli alkoholi zaliczanych do grupy polihydroksylowych. Jest składnik wchodzi w skład leucyny, która bierze udział między innymi w regulacji pracy układu nerwowego, w procesie metabolizmu lipidów, a także w innych aspektach ważnych dla ustroju. Dodatkowo związek ten stosowany jest w celu poprawienia pamięci, spowolnienia procesów starzenia się organizmu, a także do poprawienia samopoczucia i korzystnego wpływu na zdrowie psychiczne.

Inozytol jest substancją należącą do grupy witamin B, zapobiegającą gromadzeniu się nadmiaru tłuszczu w wątrobie, wspomagającą przemianę tłuszczów i cholesterolu. Łączy się z fosforem, kwasami tłuszczowymi i azotem, tworząc fosfolipidy, które przenoszą tłuszcz i 54 budują błony komórkowe. Wraz z choliną tworzy lecytynę. Inozytol w dużych ilościach występuje w mózgu. Jako składnik pokarmu i preparat uzupełniający daje efekt uspokajający. Zawarty jest w zbożach, nasionach i roślinach strączkowych w postaci kwasu fitynowego, który wiąże wapń, żelazo, cvnk i inne minerały, hamując ich wchłanianie. Aby temu zapobiec, należy zboża i strączkowe gotować bądź spożywać w postaci kiełków. Inozytol obniża poziom cholesterolu, ciśnienie krwi, oraz poziom estrogenów, których duża zawartość w organizmie kobiety może prowadzić do guzów sutka. Wpływa także na zdrowie skóry. Jako dodatek pokarmowy powinno się go przyjmować wieczorem przed snem w dawce 2000 mg. Ułatwia zasypianie i działa przeciw-lękowo. Najlepszym naturalnym źródłem inozytolu są podroby mięsne (nerki, wąrtoba), drożdże piwne, zarodki pszenicy, kantalupa (odmiana melona), melasa i masło z orzeszków ziemnych. Nie jest ustalone dzienne zapotrzebowanie organizmu na inozytol, ale wielu specjalistów zaleca dawkę 1000 mg. Preparat dostępny w sklepach ze zdrową żywnością.

Dawkowanie: zalecane dawki to około 5g na dobę.

Inulina

Inulina to naturalny błonnik i probiotyk, który występuje w tkankach roślin. Jej najwyższe stężenie wykryte zostało w korzeniu cykorii. Związek ten ma słodki smak i ma bardzo niski indeks glikemiczny. Tak więc po spożyciu nie powoduje on podwyższenia się poziomu glikozy we krwi. Insulina przyczynia się do poprawienia przyswajalności składników odżywczych przez układ pokarmowy. Ma działanie oczyszczające, reguluje prace gospodarki węglowodanowej, a także odkwasza organizm. Przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi.

Dawkowanie: nie dotyczy.

Ipriflawony

Ipriflawony to grupa składników syntetycznych, które mają działanie podobne do izoflawonów. W suplementacji są one wykorzystywane w celu wspomagania pracy układu kostnego. Wpływają one na gęstość kości, a także zwiększają ich wytrzymałość. Po dotarciu do organizmu ich mechanizm polega na zwiększeniu absorbcji wapnia do układu kostnego. Te składniki można znaleźć zazwyczaj w składzie suplementów diety, które dbają o układ kostny, a także przyczyniają się do regeneracji stawów.

Dawkowanie: brak danych na temat dawkowania.

Irvingia gabonensis

Irvingia gabonensis (Mango afrykańskie) jest to roślina, która znajduje się na terenach Afryki. Jej cechą charakterystyczną jest wysoka zawartość błonnika rozpuszczalnego pokarmowego. Rozpuszcza się on w wodzie, a dzięki temu przyczynia się do opóźnienia opróżniania żołądka. To działanie ma na celu zmniejszenie apetytu i zapewnienie uczucia sytości na długo. Dodatkowo przyczynia się do opóźniania wzrostu glukozy we krwi, a także dba o profil lipidowy. To składnik suplementów, które wspomagają odchudzanie.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Izoflawony sojowe

Izoflawony sojowe to grupa organicznych związków chemicznych, które naturalnie występują w roślinach. Ich działanie jest bardzo zróżnicowane pod względem chemicznym i fizycznym. Stosuje się je w celu obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Mają one działanie ochronne na komórki. Zmniejszają ryzyko rozwoju osteoporozy, a także wspomagają regulację zaburzeń hormonalnych u kobiet. Dbają o prawidłową prace układu krążenia, zapobiegając występowania jego chorób. Niektóre źródła podają, że są to związki, które wykazują sile działanie antyoksydacyjne.

Izoflawony sojowe : zalecana dawka to około 30mg a dobę. 

Izolat białka sojowego

Izolat białka sojowego to proteiny, które pozyskiwane są z roślin, a głównie z nasion soi. Charakteryzuje się ona wysoką zawartością białka, a także obniżoną zawartością węglowodanów, co zwiększa ich wpływ na budowanie tkanki mięśniowej. Różni się on od białka serwatkowego, ponieważ wykazuje on wysoką zawartość argininy i glutaminy. Dzięki temu ma silne działanie anaboliczne i antykataboliczne. W suplementach diety stosuje się go jako dodatek do odżywek białkowych. Stanowi doskonałe źródło białek dla wegetarian i wegan.

Dawkowanie: zależne jest od raków dietetycznych.

Izoleucyna

Izoleucyna to związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy aminokwasów rozgałęzionych. Stanowi skład kompleksów BCAA. Jest to izomer leucyny, a także pochodną pirogronianu. Pełni on rolę aminokwasu energetycznego, a jego największą rolą , jest ochrona tkanek mięśniowych przed ich rozpadem. Ten związek ma również udział w procesie regeneracji tkanek. Przyśpiesza ona regenerację tkanek, skóry i paznokci. Przyczynia się do szybszego gojenia się ran. Ma swój udział w procesie krzepnięcia krwi.

Izoleucyna to aminokwas należący do niezbędnych. Jako jeden z trzech aminokwasów o rozgałęzionym łańcuchu zużywana jest przez mięśnie. Wraz z leucyną i waliną wpływa na zwiększanie ich masy i siły, wspomaga leczenie urazów i zwalcza napięcie mięśniowe spowodowane stresem. Izoleucyna potrzebna jest w produkcji hemoglobiny; reguluje także poziom cukru we krwi. Naturalnym jej źródłem są rośliny strączkowe, takie jak soja. Jako dodatek pokarmowy dostępna jest również w formie pojedynczego aminokwasu, ale zazwyczaj formuła preparatu łączy izoleucynę z waliną i leucyną - innymi dwoma aminokwasami o rozgałęzionym łańcuchu.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2-5g na dobę.

Izomaltuloza

Izomaltuloza jest to połączenie cząsteczek fruktozy z glukozą. To połączenie sprawia, że trawienie tych związków zachodzi znacznie wolniej. Dzięki temu zmniejsza się ich indeks glikemiczny, a to sprawia, że po ich spożyciu nie wzrasta poziom glukozy we krwi. To połączenie zalecane jest w przypadku walki z nadwagą i podczas diety redukcyjnej, ponieważ wtedy szybkość trawienia cukrów ma znaczenie. W suplementacji stosuje się je przy preparatach białkowych i węglowodanowych, a także w innych monopreparatach.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Jabłczan Cytruliny

Jabłczan Cytruliny to to preparat, który łączy w sobie cząsteczki cytruliny z kwasem jabłkowym. Dzięki temu molekuł ten bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, a także zwiększa się jego aktywność w organizmie. Połączenie to stosuje się w suplementacji sportowej w celu zwiększenia wydajności wysiłkowej, zmniejszenia zmęczenia, a także pozwala na zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. Ten preparat może być stosowany przy suplementacji sportów wytrzymałościowych, jak i przy dyscyplinach siłowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3000-6000mg na dobę.

Jabłczan Glutaminy

Jabłczan Glutaminy jest to połączenie kwasy jabłkowego z glutaminą. Jest to cząsteczka, która ma za zadanie zwiększyć przyswajalność i biodostępność tego aminokwasu, a ma to największy wpływ na układ mięśniowy. Jest to aminokwas endogenny, który jest w niewielkich ilościach syntezowany w organizmie ludzkim. Bierze on udział w produkcji kwasu, który ma silne działanie antyutleniające. Dodatkowo przyczynia się do ochrony jelit. Stosowana jest w suplementacji sportowej w celu zwiększenia wytrzymałości.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5-10g na dobę.

Jabłczan kofeiny

Jabłczan kofeiny to połączenie kwasy jabłkowego z kofeiną, które sprawia, że związek ten lepiej przyswaja się do organizmu przez układ pokarmowy. Kofeina to związek organiczny, który ma silne działanie pobudzające i przyczynia się do stymulacji układu nerwowego, zwiększając energię i zmniejszając uczucie zmęczenia. Kofeina odpowiada za utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Przyczynia się również do zwiększenia wchłaniania cukru w jelicie, a dzięki temu może zmniejszyć zapotrzebowanie układu mięśniowego na glikogen.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Jabłczan Kreatyny

Jabłczan Kreatyny to połączenie kwasy jabłkowego z kreatyną. Ma to na celu zwiększenie biodostępności kreatyny, a także poprawienie jej aktywności w organizmie. Ta forma kreatyny sprawia, że jest ona bardziej stabilna i nie przekształca się tak szybko w organizmie do kreatyniny. Poprawia się jej wchłanianie, a także zwiększą bioaktywność. Dzięki temu połączeniu kreatyna jest bardziej wydajna, przyczynia się ona do szybszej odbudowy ATP. Zwiększa ona siłę i wytrzymałość, a także wspomaga pracę nerek.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 3-5g na dzień.

Jabłczan magnezu

Jabłczan magnezu jest to innowacyjne połączenie kwasu jabłkowego z cząsteczkami magnezu. To połączenie ma na celu zwiększenie biodostępności tego pierwiastka, a także przyczynia się do przyśpieszenia i zwiększenia jego wchłaniania. Jego suplementację zaleca się osobom aktywnym fizycznie. Jabłczan magnezu sprawia, że zwiększa się wydajność energetyczna, a także zmniejsza się uczucie zmęczenia. Może również przyczyniać się do odkwaszenia organizmu i walki z bólem mięśni i stawów. Jest to substancja naturalna, która wykazuje liczne korzyści zdrowotne.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Jabłka

Jabłka - są to owoce bardzo pożywne, o właściwościach oczyszczających, bogate w witaminy A i B1. Zawierają także minerały - potas, wapń, fosfor i sód - oraz pierwiastki śladowe. Znajdują się w nich także kwasy hamujące fermentację pokarmów i na-mnażanie bakterii w układzie trawiennym - kwas jabłkowy i kwas winowy. Owoce są bogate w pektynę, która niesie organizmowi wiele pożytków: pomaga zmniejszać poziom cholesterolu i usuwa trujące metale, jak ołów i rtęć, korzystnie wpływa na problemy z jelitami, wiąże substancje radioaktywne i usuwaje z organizmu. Stosowana jest także jako stabilizator (E440b) przy produkcji dżemów i innych przetworów. Jabłka pomagają oczyszczać płuca z flegmy i chronią je przed skutkami dymu tytoniowego; wpływają na zwiększenie odporności organizmu i pobudzają apetyt; oczyszczają wątrobę i pęcherzyk żółciowy.

Jagoda

Jagoda (Vaccinium myrtillus L.) zwana również borówką czarną. Jest to roślina, której owoce i liście są bogate w liczne składniki odżywcze. Zawiera ona między innymi witaminę C, witaminy z grupy B, fosfor, miedź, wapń, żelazo i magnez. Dodatkowo bogate są w kwasy organiczne i flawonoidy. Ich zadaniem jest obniżanie poziomu cukru we krwi, przyczyniają się one również do redukowania poziomu tkanki tłuszczowej i wydalania wolnych rodników z organizmu. Mają działanie wzmacniające, oczyszczające, a także podnoszą witalność.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Jagody camu camu

Jagody camu camu ( Myrciaria dubia) to roślina, która rośnie na terenach dorzecza Amazonki. Roślina ta jest bogatym źródłem witaminy C, dzięki czemu wpływa na odporność organizmu, a także wspomaga produkcję kolagenu, który dba o skórę, włosy i paznokcie. Camu Camu ma właściwości przeciwnowotworowe, przyczyniając się do niszczenia komórek nowotworowych. Niszczy wolne rodniki i wpływa spowalnia procesy starzenia się organizmu. Ma działanie przeciwzapalne, dzięki czemu zmniejsza stany zapalne w stawach, a także niweluje ich sztywność i ból.

Dawkowanie: kilka gramów na dobę.

 

Jaja

Jaja - dostarczają więcej składników odżywczych w przeliczeniu na kalorie niż wszystkie inne produkty zwierzęce z wyjątkiem mleka. Zawierają około 73% wody. Średnio l sztuka ma około 6 gramów białka, 5,75 gramów tłuszczu i 0,45 grama węglowodanów. Uważane są za najdoskonalsze źródło wartościowego białka: ubogie w tłuszcz, bogate w witaminę A, niskokaloryczne i tanie. Jaja zawierają znakomicie zrównoważone składniki odżywcze: wiele witamin z grupy B (B1, B2, B6, B12, niacyna i kwas pantotenowy) i wiele składników mineralnych oraz pierwiastków śladowych, jak: żelazo, cynk, selen, fosfor, wapń, magnez, potas i w szczególności siarka. Żółtko jaja bogate jest właśnie w siarkę, zawartą w dwu aminokwasach - cyste-inie i metioninie - które odgrywają istotną rolę w budowaniu odporności organizmu na choroby. Przez wiele lat twierdzono, że spożywanie jaj prowadzi do podniesienia poziomu cholesterolu. To prawda, że w żółtku jaja znajduje się go 275 mg, ale jest on zrównoważony przez obficie występującą w nim lecytynę (1700 mg), która emulguje cholesterol, i wiele innych składników odżywczych, które pomagają w jego przemianie. Jedynie osoby z zaburzeniem zwanym hiperlipoproteinemią powinny unikać wszystkich pokarmów zawierających cholesterol. Uwaga: surowe jaja zawierają awidynę - białko, które wiąże biotynę (witamina z grupy B) i zaburza jej wchłanianie.

Jarząb Pospolity (Sorbus aucuparia, jarzębina)

Jarząb Pospolity

OPIS Niewysokie drzewo (do ok. 10 m wys.), o złożonych liściach, niewielkich, nieprzyjemnie pachnących, białych kwiatach i zebranych w baldachogro-na pomarańczowo-czerwonych owocach, przypominających malutkie jabłka.

POCHODZENIE Europa i południowo-zachodnia Azja. Drzewa są powszechnie sadzone w celach ozdobnych. Surowiec pozyskuje się głównie we wschodniej Europie.

SUROWIEC Dojrzałe owoce (czasem gotowane lub suszone; Sorbi aucupariae fructus).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek osmotycz-nie przeczyszczający, słodzik dla diabetyków.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Owoce są tradycyjnie stosowane w szerokim zakresie schorzeń, m. in. w cukrzycy, szkorbucie, schorzeniach nerek, artretyzmie, biegunkach, hemoroidach, a także jako „czyszczące krew”. Główny składnik czynny (sorbitol) jest współcześnie zwykle syntetyzowany poprzez redukcję glukozy i może być używany jako zastępka cukru dla diabetyków — jest on prawie tak słodki jak sacharoza. Jest też stosowany jako środek żółciopędny w niestrawności i jako łagodnie przeczyszczający w zaparciach. Znajduje zastosowanie w technologii farmaceutycznej jako regulator wilgotności, środek wiążący i plastyfikator, jak też w przemyśle spożywczym. Przygotowanie i dawkowanie Dawka doustna 20-30 g sorbitolu wykazuje działanie przeczyszczające; mniejsze ilości są stosowane jako słodzik.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem czynnym owców jest znany alkohol cukrowy - sorbitol (D-glucytol). Sorbitol występuję w wielu różnych owocach rodziny Rosaceae (jabłkach, gruszkach, śliwkach, czereśniach), lecz owoce jarzębiny zawierają go stosunkowo dużo (ok. 10%). Nasiona zawierają glikozyd cy-janogenny (amygdalinę) i powinno się ich unikać. Owoce zawierają także kwas askorbinowy (ok. 0,13%) i drażniący kwas parasorbowy, ulegający jednak rozkładowi w czasie suszenia, a całkowicie rozkładany podczas gotowania.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Sorbitol wchłania się z jelit, w wątrobie jest metabolizowany do fruktozy. Korzyścią dla diabetyków jest to, że do krwi nie jest uwalniana glukoza. Sorbitol jest znany jako środek osmotycznie przeczyszczający.

Jaśmin

Jaśmin - pnącze o odmianach wiecznie zielonych i zrzucających liście na zimę, pierwotnie rosło w ciepłych rejonach wschodniej półkuli. Roślina ta obecnie jest powszechnie uprawiana w Europie i Ameryce Północnej, głównie ze względu na słodko pachnące białe kwiaty. Kwiaty te mają właściwości lecznicze; aromatyczna herbatka z jaśminu ma działanie kojące skołatane nerwy, ponadto działa napotnie i przeciwgo-rączkowo. Herbata dostępna w sklepach ze zdrową żywnością i sklepach specjalistycznych. W Polsce nazwą jaśmin określa się błędnie krzew jaśminowiec

Jaśmin Żółty (Gelsemium sempervirens)

Jaśmin Żółty

OPIS Jaśmin żółty jest atrakcyjną rośliną pnącą o liściach owłosionych ułożonych naprzeciwległe parami z jasnożółtymi kwiatami. Jest blisko spokrewniony z G. elegans, rośliną trującą, która była używana do popełniania samobójstw i morderstw w Indonezji i Malezji.

POCHODZENIE Ameryka Północna (południowo-wschodnie rejony USA). Roślina jest powszechnie hodowana jako roślina ozdobna.

SUROWIEC Kłącza i korzenie (Gelsemii rhizoma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Rozkurczowy, przeciwbólowy, uspokajający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Jaśmin żółty lub alkaloidy z niego otrzymane jest głównie wykorzystywany w leczeniu neuralgii (ostry ból wywołany podrażnieniem nerwów), szczególnie w obrębie twarzy i ust. Jest też używany w postaci syropu (w leczeniu kaszlu i astmy) i zewnętrznie w leczeniu różnych bóli spowodowanych uciskiem na nerw. Także jest wykorzystywany w migrenie, zaburzeniach neurologicznych i krwawieniach (hemoroidy, narządy rodne). Świeże kłącza są wykorzystywane w homeopatii w leczeniu migreny, zaburzeniach rytmu serca i niepokoju.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Używane są nalewki (13 kropli lub 0,3 g) lub częściej wyciągi (3 krople).

SUBSTANCJE AKTYWNE Obecne są alkaloidy indolowe w ilości około 0,5% - głównie gelsemina, gelse-weryna, gelsemicyna, gelsedyna, semperwiryna i różne hydroksylowe pochodne. Występują także kumaryny, irydoidy (gelsemidyna, semperozyd) oraz steroidy typu pregnanu.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Alkaloidy (głównie gelsemina) hamują receptory acetylocholinowe (głównie muskarynowe), acetylocholinoesterazę i synaptyczny wychwyt zwrotny dopaminy, noradrenaliny i sero-toniny. Te właściwości wyjaśniają obserwowane działanie rozkurczowe, przeciwbólowe i uspokajające. Roślina i jej alkaloidy (szczególnie gelsemina i gelsemicyna) są bardzo trujące - pojedynczy kwiat lub 1,2—3 g nalewki mogą być śmiertelne dla dziecka. Alkaloidy wywołują zatrzymanie oddychania.

Jasnota biała

Jasnota biała to roślina, której naturalnym środowiskiem, jest strefa umiarkowana. Można ją spotkać na terenach Polski. Jest to roślina bogata w flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne i związki mineralne. Preparaty, które zawierają ją w swoim składzie wykazują działanie przeciwzapalne. Przyczyniają się one do regeneracji uszkodzonych tkanek. Doskonale sprawdzają się w walce z infekcjami dróg oddechowych. Regulują pracę układu pokarmowego, a także dróg rodnych. Zaleca się ich stosowanie przy zaburzeniach menstruacyjnych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych wytycznych.

Jasnota Biała (Lamium album)

Jasnota Biała

OPIS Roślina wieloletnia (do 0,5 m wys.), z rozłożystymi kłączami i wzniesionymi łodygami z liśćmi ząbkowanymi kształtu sercowatego, ułożonymi parami naprzeciwległe. Białe, dwuwargowe kwiaty tworzą nibyokółki w kątach górnych liści. Kiedy nie kwitnie, jest podobna do pokrzywy (Urtica dioica).

POCHODZENIE Europa i Azja; aklimatyzowana w niektórych rejonach Ameryki Północnej. Zbiory przemysłowe są wykonywane we wschodniej Europie.

SUROWIEC Suche kwitnące pędy górne (Lamii albi herba) lub suche płatki (Lamii albiflos, syn. Flores Lamii albi).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Ziele jest używane w leczeniu zaburzeń układu oddechowego (aby pozbyć się kataru i flegmy) oraz w schorzeniach żołądka (wzdęcia, zapalenie żołądka, niestrawność). Szczególnie jest przydatne w upławach (fluor albus), a także w zmianach menopauzalnych i schorzeniach układu moczowo-płciowego. Jest lekiem moczopędnym i „czyszczącym krew”. Gorące okłady są stosowane w obrzękach, stłuczeniach, żylakach i zapaleniach skóry. Donoszono, że ziele jest skuteczne w łupieżu i świądzie skóry głowy oraz jest zawarte w herbatkach uspokajających. Wyciągi są stosowane w lotionach, szamponach, płukankach.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Jako lek wykrztuśny napar jest sporządzany z 1 g suchego ziela często dosładzany miodem i popijany kilka razy dziennie. Dzienna dawka zalecana 3 g. Do nasiadówek używa się 5 g suchych kwiatów.

SUBSTANCJE AKTYWNE Składnikami aktywnymi są glikozydy irydoidowe (lamalbid jako główny związek razem z 6-desoksylamalbidem, karioptyną i albozydami A i B). Zawiera także śluzy, saponiny triterpenowe, garbniki (5-14%), kwasy fenolowe (kwas chlorogeno-wy) i flawonoidy (rutyna, kwercetyna, kemferol).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Doświadczenia wykazały działanie przeciwzapalne, słabe moczopędne i przeciwbakteryjne związane z obecnością irydoidów, garbników i saponin triterpenowych.

Jałowiec (Juniperus Communis)

Jałowiec (Juniperus Communis) - wiecznie zielony krzew lub małe drzewko, rośnie dziko na północnej półkuli w krajach o chłodnym klimacie. Jagód jałowca, bogatych w naturalne cukry, używa się do produkcji dżinu, który częściowo zachowuje niepowtarzalny zapach olejku jałowcowego. Jagody są 56 także przyprawą kuchenną nadającą potrawom specyficzny smak. Robi się z nich napary pobudzające apetyt. Owoce jałowca zawierają składniki gorzkie, które zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i poprawiają trawienie, oraz terpeny (olejki eteryczne), które mają działanie bakteriobójcze i wykrztuśne, więc użyteczne są w leczeniu chorób układu oddechowego. Jagody jałowca przynoszą też ulgę w infekcjach przewodu pokarmowego i skurczach żołądka. Uwaga: Nie poleca się stosowania jałowca osobom cierpiącym na choroby nerek.

Jałowiec Pospolity (Juniperus communis)

Jałowiec Pospolity

OPIS Krzew lub małe drzewo (do 5 m wys.) z gęstymi iglastymi liśćmi, niepozornymi kwiatami męskimi i żeńskimi na osobnych roślinach i małymi, okrągłymi, niebieskimi lub czarnymi, połyskującymi szyszkojago-darni.

POCHODZENIE Północne rejony (Europa, Azja i Ameryka Północna); chroniony w Europie Środkowej, ale jagody są zbierane ze stanu naturalnego w kilku krajach.

SUROWIEC Dojrzałe, świeże lub suche żeńskie szysz-kojagody, zazwyczaj zwane owocami (Juniperi fructus) rzadziej suche drewno.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Moczopędny, dezynfekujący, przeciwreumatyczny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Owoce są tradycyjnie używane w zapaleniach dróg moczowych (zapalenie pęcherza), ale także jako lek żołądkowy, wia-tropędny i w niestrawności. Zewnętrznie olejek eteryczny jest używany jako lek drażniący skórę celem pobudzenia krążenia.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napary są robione z 0,5 g świeżych zmiażdżonych owoców na 150 mL wody. Suche wyciągi z drewna są zawarte w licznych herbatkach i preparatach moczopędnych stosowanych na drogi moczowe. Czasami używany jest olejek eteryczny z owoców lub jego alkoholowe rozcieńczenie otrzymane z mieszaniny 0,5 g olejku jałowcowego na 100 g mieszaniny etanol-woda (2:1).

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny (do 2%) zawiera głównie a- i P-pineny (80%), sabinen, limonen, terinen-4-ol, borneol i geraniol oraz seskwiterpeny (kadinen). Ponadto w owocach są obecne fenole (34%) z flawonoidami, garbnikami katechinowymi i pro-antocyjanami. Drewno zawiera diterpeny, seskwiterpeny i lignany (np. cytotoksyczną podofilotoksynę).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Terpinen-4-ol jest głównym składnikiem o działaniu moczopędnym i nie jest toksyczny. Olejek eteryczny nie jest uważany za bezpieczny lek moczopędny, ponieważ działa drażniąco na nerki i może wywołać krwawienia. Związki fenolowe są przeciwutleniaczami.

Jęczmień

Jęczmień - prawdopodobnie pierwsze uprawiane przez człowieka zboże; rośnie we wszystkich krajach o umiarkowanym klimacie w Europie i Ameryce Północnej. Jest pożywny i lekko strawny, stanowi doskonałe źródło błonnika, żelaza, wapnia i białka. Łagodzi stany zapalne i wzmacnia błony śluzowe żołądka ijelit, zmniejsza guzy nowotworowe i obrzęki spowodowane nadmiernym zatrzymywaniem wody w organizmie. Jęczmień przynosi ulgę w bolesnym oddawaniu moczu, pobudza wydzielanie mleka przez karmiące piersią kobiety. Kiełkujące ziarno jęczmienia zawiera jeszcze więcej składników odżywczych, pomaga w niestrawności i wzdęciach, oczyszcza krew. Siewki jęczmienia, które można wyhodować w domu, są bogate w chlorofil, witaminę A i enzymy, co czyni je lekko strawnymi. Właściwości przeciwzapalne zawdzięcza jęczmień wysokiej zawartości mukopolisacharydów - składników tkanki łącznej - i przeciwutleniająco działającego enzymu SOD. Jęczmień zawiera tyle białka, co mięso - około 20 procent. Słód jęczmienny przygotowuje się z kiełkującego ziarna. W trakcie kiełkowania skrobia jest przekształcana w maltozę, która nie niszczy zębów jak zwykły cukier i jest dzięki temu znacznie bezpieczniejszym i bardziej pożywnym słodzikiem. Zmielone palone ziarna jęczmienia są namiastką kawy, polecaną w przypadku przemęczenia. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością.

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA) są to kwasy tłuszczowe, które zaliczane są do grupy monoenowych. Organizm człowieka jest w stanie samodzielnie je syntezować. W mniejszym stopniu stosuje się je w suplementacji. Są one wykorzystywane w celu profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego. Ich zadaniem jest optymalizacja lipidów, a także regulowanie poziomu cholesterolu we krwi. Niektóre źródła podają, że mogą być one wykorzystywane do pomocy przy odchudzaniu. Są więc one polecana dla osób, które mają problem z nadwagą.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Jemioła (Yiscum Album)

Jemioła (Yiscum Album) wiecznie zielona roślina, pasożytująca na gałęziach drzew. W wielu religiach europejskich uważano ją za święte ziele związane z magią i znachorstwem. Liści i jagód używa się do regulacji ciśnienia krwi, zarówno w przypadkach zbyt wysokiego, jak i zbyt niskiego ciśnienia. Jemioła działa też pozytywnie na układ nerwowy, leczy napięcie, bezsenność i depresję. Herbatka z liści i jagód jest środkiem moczopędnym i pobudzającym, także wzmacniającym serce. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich, wchodzi w skład mieszanek ziołowych. Uwaga: Jemioła może być trująca i nie powinna być używana w dawkach wyższych niż 4 g świeżej masy, ani też przez dłuższy okres, chyba że pod ścisłą kontrolą zielarza.

Jemioła Pospolita (Viscum album)

Jemioła Pospolita

OPIS Jemioła jest półpasożytniczym krzewem rosnącym na drzewach. Charakteryzują ją skórzaste, żółtozielone liście, niepozorne kwiaty i okrągłe, białe, kleiste owoce. Rozpoznano dotąd trzy podgatunki: jeden - rosnący na drzewach liściastych, drugi - na sosnach i modrzewiach (Pinus i Larix) i trzeci - tylko na jodłach (Abies).

POCHODZENIE Europa i Azja. Surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Świeże lub suszone ziele (Visci herba) lub tylko liście (Visci folium), głównie stosowane do wytwarzania odpowiednich iniekcji.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek cytostatyczny, nieswoiście immunomodulujący (tylko w iniekcjach) .

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wspomagające leczenie nowotworów, wyniszczające stany zapalne, nadciśnienia, kłopotów z krążeniem i działanie uspokajające. Herbatka z jemioły jest tradycyjnie używana w nadciśnieniu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Odpowiednie przetwory i wyizolowane składniki chemiczne podaje się w iniekcjach. We wspomagającym leczeniu nadciśnienia przyjmuje się 2,5 g suszonego ziela macerowanego w 150 mL zimnej wody przez 10-12 godz. Przed wypiciem można lekko podgrzać. Przyjmuje się dwie filiżanki dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Należy umieć rozgraniczyć między składnikami aktywnymi w iniekcjach i w podaniu doustnym (mogą się nie wchłaniać). Roślina jest bogata w lektyny (ok. 0,1%; glikoproteiny, mogące się wiązać z określonymi łańcuchami cukrowymi; lektyny jemioły I-III = Ml I-III) wraz z odpowiednimi izolektynami. Warta uwagi jest zawartość ok. 0,1% wiskotoksyn (wi-skotoksyny A, B i P), polipeptydów zbudowanych z 46 aminokwasów. Obecny jest także śluz, polisacharydy, fenylopropanoidy, pochodne kwasu kawowego i flawo-noidy. Metabolity wtórne rośliny-gospodarza mogą wpływać na aktywność farmakologiczną leku.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Preparaty jemioły (gl. pektyny i wiskotoksyny) wykazują działanie immunosty-mulujące po wstrzyknięciu w niskim stężeniu; wyższe stężenia powodują gl. efekty cytotoksyczne i przeciwnowtworowe. Badania kliniczne wykazały znaczącą poprawę w leczeniu złośliwych guzów metastazujących. Wartość podania doustnego (dla efektu hipotensyjnego) powinna być udowodniona w sposób przekonujący.

Jesion Wyniosły (Fraxinus excelsior)

Jesion Wyniosły

OPIS Liściaste drzewo (do 40 m wys.) ze złożonymi liśćmi (3-6 listków), niepozornymi kwiatami i skrzydlatymi owocami. Male białe brodawkowate plamki na skrzydełkach oraz czarne pączki liści są charakterystyczne. Jesion mannowy (F. omus) jest małym drzewem z pięcioma-dziewięcioma listkami na liściu i białymi kwiatami.

POCHODZENIE Europa i zachodnio-południowa Azja (E excelsior); Europa i zachodnia Azja (E omus). Surowce są pozyskiwane ze stanu naturalnego (jesion wyniosły) lub z upraw w rejonie Morza Śródziemnego (jesion mannowy).

SUROWIEC Kora młodych gałęzi (Fraxini cortex) i liście (Fraxini folium); F. omus dostarcza manny (Manna cannelata) - wysuszona słodka wydzielina wyciekająca po nakłuciu przez owady lub po nacięciu kory podczas cieplej i suchej pogody.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Przeciwzapalny (F. excelsior); przeczyszczający (F. omus).

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kora jesionu jest tradycyjnym środkiem wspomagającym w leczeniu gorączki i reumatyzmu, podczas gdy liście są używane w leczeniu umiarkowanego bólu stawów, zaburzeń ze strony pęcherza, zaparciach (obecnie w dietach odchudzających). Zewnętrznie jest używany w leczeniu ran i owrzodzeń. Manna jest środkiem przeczyszczającym w przypadkach bolących hemoroidów oraz pęknięciach odbytu lub po zabiegach operacyjnych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Kora i liście jesionu są rzadko obecnie używane. Manna jest podawana dziennie w ilości 20—30 g dla osób starszych i 2—16 g dla dzieci.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora i liście jesionu zawierają garbniki, flawonoidy (rutynę), glikozydy kumary-nowe (izofraksynę, eskulinę), glikozydy sekoirydoido-we, kwasy fenolowe (kwas ferulowy, synapowy) i triterpeny. Manna składa się głównie z D-mannitolu (70—90%), w mniejszej ilości występuje D-glukoza, D--fruktoza i oligosacharydy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Wyizolowane kumaryny i irydoidy z jesionu hamują powstawanie prosta-glandyn i leukotrienów, czym można tłumaczyć działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Mannitol jest naturalnym środkiem przeczyszczającym na drodze osmotycznej.

Jeżówka Blada (Echinacea pallida)

Jeżówka Blada

OPIS Mała bylina z krótką prawie nierozgałęzioną łodygą, wąskimi liśćmi zebranymi w kępki. Wysmukłe łodygi kwiatostanowe, do 1 m wysokości, zakończone pojedynczym koszyczkiem kwiatowym o jasnopurpu-rowych zwisłych, długich kwiatach języczkowych (40-90 mm) i białym pyłku. Jeżówka wąskolistna (E. angustifolia) ma rozgałęzione łodygi, troszeczkę krótsze kwiatostany (do 0,6 m), krótkie kwiaty języczkowe (do 38 mm dł.) bardziej rozproszone oraz żółty pyłek. Obydwa te gatunki różnią się od jeżówki purpurowej wielkością. Posiadają nierozgałęzioną łodygę kwiatową, która jest dłuższa od krótko i słabo rozgałęzionej części liściastej rośliny.

POCHODZENIE Ameryka Północna (środkowa część, lecz nie w zachodnich i wschodnich rejonach). E. angustifolia występuje w USA i Kanadzie; E. pallida tylko w USA. Do celów handlowych uprawiana w Ameryce Północnej i Europie.

SUROWIEC Świeże lub wysuszone korzenie (Echina-ceae pallidae radix; Echinaceae angustifoliae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek o działaniu immunostymulującym.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Preparaty oraz wyciągi przyjmowane są doustnie jako pomocnicze w leczeniu przeziębienia i grypy.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna to 900 mg sproszkowanego korzenia (lub odpowiednio w postaci nalewek i suchych wyciągów).

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzenie zawierają polisacharydy, alkiloamidy (echinaceina), poliacetyleny (trideka-l-en-3,5,7,9,1 l-pentainę, pontikaepoksyd), kilka pochodnych kwasu kawowego, jak echinakozyd, kwas cykoriowy i cynaryna. Cynaryna jest charakterystycznym związkiem dla E. angustifolia. Również obecne są ślady alkaloidów pirolizydynowych (tussilagi-na).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Efekt immunostymulujący wykazano w badaniach przeprowadzonych in vitro na komórkach układu immunologicznego, obserwując wzrost ich mobilności i fagocytozy. Surowiec wykazuje również właściwości przeciwzapalne, przeciw-bakteryjne i przeciwwirusowe. Wszystkie składniki obecne w korzeniach wydają się brać udział w tych działaniach. Kliniczne badania kontrolne u pacjentów z grypą wykazały jego skuteczność; okres trwania choroby znacznie się skrócił.

Jeżówka Purpurowa (Echinacea purpurea)

Jeżówka Purpurowa

OPIS Bylina (do 1 m wys.) z rozgałęzioną łodygą i szerokimi owłosionymi liśćmi. Piękne, duże purpurowe koszyczki kwiatowe znajdują się na względnie krótkich łodygach. U E. purpurea fragment łodygi, na której znajduje się kwiatostan, jest krótszy niż część liściasta rośliny, a u E. pallida i E. angustifolia odwrotnie

POCHODZENIE Południowe i środkowe stany USA (zob. E. pallida). Roślina jest powszechnie uprawiana w wielu częściach świata.

SUROWIEC Świeży sok z rośliny (wyciskany ze świeżych kwitnących części naziemnych), wysuszone ziele (Echinaceae purpureae herba) lub korzeń (Echinaceae purpureae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek o działaniu immunostymulującym.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Sok lub wysuszone ziele stosowane są jako środek wspomagający w leczeniu przeziębienia i infekcji układu oddechowego oraz dróg moczowych; zewnętrznie w leczeniu ran, wrzodów i stanów zapalnych skóry. 

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna soku ze świeżej rośliny to 6-9 mL. Stosuje się również preparaty w postaci iniekcji. Maści i kremy do stosowania miejscowego zawierają co najmniej 15% soku.

SUBSTANCJE AKTYWNE Jeżówka purpurowa zawiera polisacharydy, z których dwa zostały dobrze poznane: PS I (4-O-metyloglukuronoarabinoksylan) (o masie 35 kilodaltonów) i PS II (kwaśny ramnoarabinogalak-tan) (450 kilodaltonów). Obecne są pochodne kwasu kawowego, jak kwas cykoriowy (aż do 2%, w innych gatunkach brak lub tylko niewielkie ilości). Roślina zawiera również lipofilne poliacetyleny i alkiloamidy (gl. izobutyloamidy, np. echinaceinę).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Właściwości immu-nostymulujące przypisane są obecności polisacharydów. Jednak amidy oraz pochodne kwasu kawowego obecne w wyciągach alkoholowych z surowca również biorą udział w działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym. Wiadomo, że polisacharydy są aktywne in vivo tylko po podaniu dożylnym, dlatego ich skuteczność po podaniu doustnym musi być jeszcze odpowiednio udokumentowana. Dla frakcji polisacharydowej - echinacyny B wykazano korzystny wpływ przy gojeniu ran. Większość kontrolnych badań klinicznych wykazuje przynajmniej statystycznie znaczącą poprawę w leczeniu objawów przeziębienia i infekcji.

Jeżyna Krzewiasta (Rubus fruticosus)

Jeżyna Krzewiasta

OPIS Nazwa R. fruticosus odnosi się do gatunku zbiorczego obejmującego ponad 100 oddzielnych gatunków. Jest to rozłożysty, kolczasty krzew (do 3 m wys.) o złożonych liściach z kolcami wzdłuż nerwu i nielicznymi wioskami na spodniej stronie. Kwiaty są białe do jasnoróżowych. Powstają z nich grona czarnych jagód. Malina właściwa (R. idaeus) jest mniej kolczasta, ale ma bardziej biało owłosioną spodnią część liścia, a owoce są różowoczerwone, gdy dojrzeją (w odróżnieniu od jeżyny, dojrzałe owoce oddzielają się od rozrośniętego dna kwiatowego).

POCHODZENIE Europa i rejon śródziemnomorski. Naturalizowana na wszystkich kontynentach. Malina rośnie w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Oba gatunki dały początek licznym odmianom ogrodowym, uprawianym dla smacznych owoców.

SUROWIEC Enzymatycznie sfermentowane i wysuszone liście. Wykorzystuje się liście jeżyny (Rubi fruti-cosi folium) i maliny (Rubi idaei folium).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA jest to surowiec ściągający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liście jeżyny są polecane jako surowiec ściągający w leczeniu nieswoistych ostrych biegunek oraz stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Wysuszone i sfermentowane liście wchodzą w skład licznych mieszanek ziołowych. Liście maliny stosuje się gl. ze względu na ich właściwości ściągające (w leczeniu biegunek i w plukankach przy zapaleniach jamy ustnej i gardła) oraz jako składnik komercyjnie dostępnych mieszanek ziołowych. Liście maliny są również tradycyjnie stosowane dla ułatwienia porodu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przygotowuje się napary z 1,5 g liści (jeżyny lub maliny) pite trzy razy dziennie.

SKŁADNIKI AKTYWNE Liście jeżyny zawierają około 10% garbników hydrolizujących (galotaniny, di-meryczne elagotaniny) i flawonoidy. Podobne związki obecne są również w liściach maliny.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Obecność garbników w liściach tłumaczy właściwości ściągające i przeciwbiegunkowe. Informacje o innym zastosowaniu są ograniczone. Badania na zwierzętach i ludziach wykazały, że liście maliny nasilają skurcze mięśni macicy.

Jod

Jod to pierwiastek, który należy do mikroelementów. Jest to pierwiastek, który jest niezbędny do prawidłowej pracy i produkcji hormonów tarczycy. Jest on odpowiedzialny za utrzymanie prawidłowych funkcji poznawczych. Przyczynia się również do usprawnienia procesów metabolizmu energetycznego. Poprawia pracę układu nerwowego i wspomaga zachować wysoką kondycję skóry, włosów i paznokci. Zaleca się stosować jod przy zaburzeniach hormonalnych. Suplementy diety z tym pierwiastkiem mogą pomóc utrzymać prawidłową masę ciała.

Jod to niezbędny pierwiastek śladowy, składnik hormonu gruczołu tarczycowego - ty-roksyny. Podobnie jak w przypadku innych pierwiastków śladowych, bardzo nikła ilość jodu wywiera ogromny wpływ na nasze zdrowie. Ludzki organizm zawiera przeciętnie 25 mg tego pierwiastka. Wpływ jodu, poprzez tyroksynę, daje o sobie znać w całym organizmie. Poprawia przemianę materii, pomaga w spalaniu nadmiaru tłuszczu, zapobiega gromadzeniu się cholesterolu i stabilizuje wagę ciała. Wpływa też uspokajająco na układ nerwowy, poprawia jakość włosów, 58 skóry, paznokci i zębów. Reguluje także pobieranie tlenu przez komórki i w ten sposób sprzyja produkcji energii i poprawia funkcjonowanie umysłu. Wszystkie te funkcje jod spełnia przez pobudzanie tarczycy do wytwarzania ty-roksyny. Właściwe działanie gruczołu tarczycowegojest niezwykle ważne dla organizmu. Niedoczynność tarczycy, spowodowana niedoborem jodu, może objawiać się otyłością, przyspieszeniem tętna, rozrostem gruczołu krokowego, obniżeniem ciepłoty ciała, zaparciami, ogólnym osłabieniem, zbyt obfitymi krwawieniami miesiączkowymi, niską odpornością na przeziębienia i infekcje, nerwowością i drażli-wością. Niedobór jodu zwiększa także ryzyko nowotworu sutka i macicy. Badania japońskich kobiet, które spożywały dużo pokarmów pochodzących z morza, bogatych w jod, wykazały, że ich dieta wpływa na niższy niż przeciętny wskaźnik zachorowań na nowotwór sutka. W przypadku stwierdzonej niedoczynności tarczycy lub w trakcie przyjmowania preparatów jodu należy powstrzymać się od spożywania surowych warzyw z rodziny kapustnych, a więc: brokułów, brukselki, kapusty, jarmużu, kalafiora i rzepy, które zawierają czynnik hamujący wchłanianie jodu. Ludzie zamieszkujący obszary, w których gleba zawiera mało jodu i przez to podatni na niedobory tego pierwiastka, powinni przyjmować preparaty jodowe i stosować dietę bogatą w jod. Do najbogatszych w jod naturalnych źródeł należą wodorosty, skorupiaki morskie i cebula. Dostępne dodatki pokarmowe obejmują sól jodowaną, preparaty morszczynu, suszone skorupiaki i tabletki z suszonych gruczołów tarczycowych wołu.

Dawkowanie: dzienna dawka jodu dla dorosłych wynosi 150 mcg, a dla dzieci 120 mcg.

Jodotyrozyna

Jodotyrozyna to substancja, która jest produktem pochodzącym z syntezy hormonów trójjodotyroniny. Jest to składnik, który ma większą aktywność biologiczną, a także biodostępność. Jest to bardziej aktywa forma hormonów T3, czyli tych, które wydzielane zostają przez gruczoł tarczycy. Ich stabilizacja, jest konieczna do prawidłowego anabolizmu tkanek. Wspomagają one również tempo przemian metabolicznych, a także przyczyniają się do regulacji i stymulacji lipolizy.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych dotyczących dawkowania.

Jogurt

Jogurt - coraz bardziej popularyzowany jako zdrowe pożywienie, jogurt przez stulecia był pokarmem wielu długowiecznych narodów świata. Obecnie odkryty ponownie jako probiotyk, jest po prostu mlekiem fermentowanym przy udziale różnych szczepów bakterii, w tym Lactobacillus acidophilus i Bifidobacteńum bifidum. Bakterie sprawiają, że mleko się zsiada, a dzieje się to dzięki przemianie cukru mlecznego w kwas mlekowy. Jedną z największych zalet jogurtu jest to, że wzmacnia j elita, wprowadzając do nich „przyjazne" bakterie i przyczyniając się do wzrostu flory jelit. Bakterie flory jelit wspomagają trawienie i wchłanianie pożywienia, wytwarzają witaminy z grupy B, zapobiegają wzrostowi mikroorganizmów chorobotwórczych i hamują wewnętrzne procesy gnilne; przyczyniają się 59 także do zdrowej kwasowości jelit. Jogurt szczególnie korzystnie działa na ludzi leczących się antybiotykami, tych, którzy jedzą dużo słodyczy, i tych, którzy piją chlorowaną wodę; na wszystkich, u których „zapas" przyjaznych bakteri w taki czy inny sposób został zubożony. Pomaga on także w syntezie witaminy K, zapobiegając wewnętrznym krwotokom, obniża poziom cholesterolu, zmniejsza ryzyko nowotworów, w szczególności nowotworu jelita grubego. Do tych wszystkich zalet jogurtu należy dodaćjego ogromne wartości odżywcze. Jest zasobny w wysokiej jakości białko, witaminy i minerały: zawiera witaminę A, kompleks witamin B, witaminy E i D, jest wspaniałym źródłem łatwo przyswajalnego wapnia, potasu i fosforu, zawiera jedynie umiarkowaną ilość sodu. Jest także lekko strawny - większość białka zostaje strawiona w ciągu godziny. Ma dużą war-tośćjako pożywienie stosowane w przypadkach nieżytów układu pokarmowego, zapalenia jelita grubego, zaparcia, zaburzeń w wydzielaniu żółci, wzdęcia, przykrego oddechu, wysokiego poziomu cholesterolu, migren i wyczerpania nerwowego. Ponadto służy ludziom, którzy nie mogą spożywać mleka w innej formie ze względu na nietolerancję laktozy.

Johimba Lekarska (Pausinystalia johimbe)

Johimba Lekarska

OPIS Johimba to duże drzewo leśne o wysokości do 30 m, o wąskopodługowatych, jasnozielonych prostych liściach, i małych rurkowatych, białych lub żółtawych kwiatach. Owocem jest mala torebka nasienna zawierająca skrzydlate nasiona.

POCHODZENIE Zachodnia i środkowa Afryka (od Kamerunu do Kongo). Drzewo jeszcze nie jest w żadnym stopniu uprawiane, co powoduje niepokój o zachowanie gatunku.

SUROWIEC Kora zbierana z łodyg i młodych gałęzi drzewa (Yohimbe cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Afrodyzjak, środek urologiczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi z kory są tradycyjnymi preparatami pobudzającymi i wzmacniającymi mężczyzn w Afryce tropikalnej. W nowoczesnym ziołolecznictwie stosowana jest w regulacji oddawania moczu i stała się niezwykle popularna w leczeniu impotencji i oziębłości płciowej. Zanotowano dodatkowe działanie przeciwnadciśnieniowe i zmniejszające zmęczenie.

PRZYGOTOWANIE i DAWKOWANIE Średnia i maksymalna dawka dzienna to odpowiednio 3 i 10 g kory. Bezpieczna i skuteczna dawka johimbiny w preparatach pobudzających i wzmacniających seksualnie jest określana na mniej niż 10 mg. Większe dawki: 50-100 mg wywołują halucynacje; przyjęcie więcej niż 10 mg jest uważane za nieprzyjemne i niebezpieczne.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora zawiera kilka mono-terpenowych alkaloidów indolowych typu johimbanu, z których (+)-johimbina jest głównym składnikiem.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Alkaloid johimbina blokuje receptory a-adrenergiczne, wpływając w ten sposób na układ współczulny, co prowadzi do rozszerzenia naczyń i zmniejszenia ciśnienia krwi. Johimbina pobudza ośrodkowo i może ogólnie zwiększać niepokój oraz pobudliwość w obrębie miednicy mniejszej. W wyniku tego zastosowanie w nietrzymaniu moczu (slaby pęcherz) i impotencji jest wiarygodnie wytłumaczone. Johimbina w badaniach na szczurach zwiększała częstotliwość kopulacji, a w podwójnie ślepej próbie u ludzi dała pozytywne rezultaty w leczeniu mężczyzn z dysfunkcją wzwodu.

Johimbina

Johimbina to drzewo, które rośnie na terenach Afryki. Ta roślina zawiera w swoim składzie liczne składniki aktywne, które przyczyniają się do blokowania pewnych receptorów występujących w organizmie człowieka. Dzięki temu przyczyniają się one do poprawy pracy układu współczulnego. Niektóre źródła podają, że jest to składnik, który przyczynia się do przyśpieszenia spalania tkanki tłuszczowej. Dlatego stosuje się ją w składzie spalaczy tłuszczu. Dodatkowo jest to roślina rozszerzająca naczynia krwionośne, dzięki czemu może zwiększać efekt pompy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 20mg a dobę.

Jojoba Seed extract

Jojoba Seed extract (simmondsin) jest to ekstrakt, który pochodzi z rośliny, która wykazuje solne działanie hamujące uczucie łaknienia. Dzięki temu jej suplementacja może być wykorzystywana w celu zmniejszenia masy ciała i redukcji tkanki tłuszczowej. Dodatkowo jej stosowanie przyczynia się do zwiększenia stężenia hormonu wzrostu w organizmie, co ma wpływ na proces budowania masy mięśniowej, a także wspomaga pracę procesów metabolicznych. W suplementacji stanowi on składnik spalaczy tłuszczu.

Dawkowanie: brak precyzyjnych wytycznych.

Juniper berry fruit

Juniper berry fruit  (Owoce jałowca Juniper berries, Juniperberry) Jest owocem, który składa się z licznych fitosteroli, katechin I kwasów organicznych. To dzięki składowi staje się ona jednym ze składników, który wykorzystywany jest w medycynie ludowej, a także w suplementacji. Wykazuje ona silne działanie wspomagające dla układu trawiennego. Przyczynia się do zmniejszenia dolegliwości wynikających z zaburzeń metabolicznych. W suplementach jest stosowana jako dodatek, który ma ułatwiać i przyśpieszać trawienie.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

 

Kadm

Kadm - metal, pierwiastek wysoce toksyczny - trujący jest już w stężeniu l promila. Kiedy znajdzie się w organizmie, wypiera cynk, gromadząc się w nerkach, wątrobie i naczyniach krwionośnych, skąd nie można go usunąć. 60 W warunkach naturalnych kadm występuje w rudach cynku, ale jest też typowym składnikiem zanieczyszczonego powietrza, powszechnym w pełnych spalin samochodowych miastach. Znajduje się również w dymie z papierosów - dym z paczki dwudziestu papierosów zawiera 20 mg kadmu, z czego połowa zostaje wchłonięta przez palacza. Dobrze znanym źródłem zanieczyszczeń są wytwórnie akumulatorów niklowo-kadmowych, podobnie jak złomowiska starych samochodów oraz huty miedzi i cynku. Kadm jest także składnikiem nawozów fosforowych i w ten sposób może zanieczyszczać rośliny. Innym źródłem kadmu jest często woda pitna, przepływająca przez skorodowane rury, w szczególności zaś woda miękka, przyspieszająca korozję. Kadm jest jednym z czynników wpływających na pojawienie się nadciśnienia, miażdżycy naczyń, udarów i zawałów serca. Wyższe niż u zdrowych ludzi nagromadzenie kadmu w nerkach i wątrobie stwierdza się u chorych z rozedmą płuc. W szczególności palenie papierosów wiąże się z tym schorzeniem z powodu zawartości kadmu w dymie tytoniowym. Toksycznym skutkom kadmu zapobiega dieta bogata w cynk, który wypiera kadm z organizmu, oraz przyjmowanie wysokich dawek witaminy C.

Kadzidłowiec Cartera (Boswellia sacra, kadzidła Cartera)

Kadzidłowiec Cartera

OPIS Niewielkie, mocno rozgałęzione drzewo, z grubymi pędami i gładką korą. Liście złożone z ok. 11 ząbkowanych listków tworzących skupiska na szczytach gałązek. Drobne, jasnożółte, promieniste kwiaty tworzą wysmukłe kwiatostany. W Kenii, Etiopii i Somalii gł. z gatunków B. frereana, B. papyrifera i B. neglecta otrzymuje się kadzidło i żywicę olibanum.

POCHODZENIE Północno-wschodnia Afryka i południowa Arabia.

SUROWIEC Żywica (olibanum) upuszczana jest jakościowo gorsza od tej samoistnie wypływającej z kory.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek antysep-tyczny, wykrztuśny, uspokajający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Żywicę znaną jako olibanum lub frankincense wykorzystuje się już od starożytności w celach religijnych i leczniczych. Pobudza krążenie i działa antyseptycznie, przeciwbólowo, wykrztuśnie i uspokajająco. W zapaleniach stawów nakładana jest w postaci plastrów, stosowana też wewnętrznie w schorzeniach układu oddechowego i moczowego. Olejek eteryczny destylowany z żywicy wykorzystuje się w aromaterapii przy niepokoju i napięciu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Żywica zwykle stosowna jest miejscowo lub do inhalacji.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olibanum zawiera 5-9% olejku eterycznego (a-pinen, felandren, octan 1-okty-lu oraz inne monoterpeny i diterpeny) wraz z ok. 60% materiału żywiczego (głównie pentacykliczne triterpe-ny jak kwas bosweliowy i jego octany). Zawiera także inne triterpeny oraz substancje śluzowe.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Korzystne działanie w leczeniu stanów zapalnych stawów wynikają z hamowania aktywności 5-lipooksygenazy, co zapobiega powstawaniu leukotrienów. Olejek eteryczny zmniejsza odczyn zapalny i wykazuje właściwości antybiotyczne. Przeprowadzono badania kliniczne z bosweliną (olejożywicą z Boswellia serrata - kadzidłowca indyjskiego) w leczeniu zapalenia stawów. Badania na zwierzętach wykazały wyraźne właściwości przeciwzapalne kwasu boswelinowego, ale nie potwierdzono ich z udziałem ludzi.

UWAGI Kadzidłowiec ma gorzki smak i nie posiada zapachu. Zapach uwalnia się wyłącznie wtedy, gdy grudki żywicy umieszczane są na żarzącym się węglu. Żywicy kadzidłowca nie należy mylić z mirrą, wonną żywicą balsamowca mirry pozyskiwaną z gatunków Commiphora (zob. C. myrrha) lub żywicą opopanax.

Kalafior

Kalafior - bardzo pożywne warzywo z rodziny kapustnych (Brassica), bogate w witaminy C, B1 i B2, zasobne w wapń, magnez, fosfor, potas i siarkę. Zazwyczaj sieje gotuje, ale można także jeść na surowo, a czasem w formie marynaty. Warzywo powinno być przechowywane w lodówce. Wybierając kalafior trzeba zwracać uwagę na to, by główka była świeża i zwarta, bez przebarwień. Gdy kwiaty rozdzielają się lub mają plamki, oznacza to, że warzywo jest stare albo zbyt długo było wystawione na słońce. Osoby o wrażliwym układzie trawiennym, u których surowy kalafior czasem powoduje wzdęcia, powinnyjeść warzywo krótko gotowane lub zblanszowane (gotowane na parze)

Kalarepa

Kalarepa - zielone warzywo kapustne, uprawiane ze względu na duże jadalne główki. W smaku jest slodkawo-gorzka, przypomina rzepę. Kalarepa poprawia krążenie krwi, ułatwia trawienie i utrzymuje na stałym poziomie zawartość cukru we krwi, dzięki czemu jest szczególnie wskazana dla cukrzyków i osób z hipoglikemią. Przynosi ulgę w bolesnym oddawaniu moczu, tamuje wewnętrzne krwawienia, oczyszcza krew z trucizn i alkoholu. Sok poleca się jako środek na krwotoki z nosa.

Kale

Kale (jarmuż) to warzywo, które ze względu na swój bogaty skład, posiada liczne właściwości prozdrowotne. Posiada ona w składzie fitosterole, białka, błonnik, a także liczne witaminy i sole minerale. Dzięki temu wykazuje ono właściwości antynowotworowe. Dodatkowo jego spożywanie może przyczynić się do poprawienia pracy układu sercowo-naczyniowego. Jedzenie tych warzyw lub spożywanie suplementów z ekstraktem może zmniejszyć ryzyko rozwoju wrzodów. Składniki w nim zawarte mają korzystny wpływ na narząd wzroku. Mogą być stosowane przy problemach ze wzrokiem, a zapobiegają one występowaniu kurzej ślepoty.

Kalina Śliwolistna (Viburnum prunifolium)

Kalina Śliwolistna

OPIS Zdrewniały, liściasty krzew (do 4 m wys.), o wcinanych liściach, białych kwiatach i czarnych owocach. Jest blisko spokrewniona z kaliną koralową (V opulus). Druga z nich jest także krzewem o wcinanych liściach i okazałych, kulistych kwiatostanach białych kwiatów oraz jasnoczerwonych owocach.

POCHODZENIE Środkowa i wschodnia część USA (V prunifolium); Europa, Azja i rejon śródziemnomorski (V opulus). Oba gatunki są powszechnie uprawiane jako ozdobne krzewy ogrodowe.

SUROWIEC Kora pni kaliny śliwolistnej (Vibumi pru-nifolii cortex). W pewnym stopniu wykorzystywana jest także kora V opulus (Vibumi opuli cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek rozkurczowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kalina śliwolistna jest używana zwłaszcza w leczeniu skurczów menstruacyjnych, bólów macicznych i w schorzeniach menstruacyjnych. W medycynie ludowej stosowana jest także przeciwko porannym mdłościom kobiet ciężarnych i objawom przekwitania. Spokrewniona z nią kalina koralowa wydaje się być mniej specyficzna w tym zakresie, lecz jest rozpatrywana jako lek na schorzenia menstruacyjne i zapobiegający poronieniom. Stosowana tradycyjnie (zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie) w celu ulżenia bólom żołądka, kolce, skurczom mięśni i wysokiemu ciśnieniu krwi.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar z ok. l g dobrze rozkruszonej kory przyjmuje się trzy razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kora kaliny śliwolistnej zawiera liczne składniki chemiczne: amentoflawon i inne flawonoidy, triterpenoidy (a- i p-amyryna, kwas olea-nolowy, ursolowy i ich pochodne), kumaryny (eskulina, skopoletyna, skopolina), kwasy organiczne (k. chloro-genowy, izochlorogenowy i salicylowy), glikozyd fenolowy (arbutyna) i sitosterole. Z liści V opulus zostały wyizolowane arbutyna i cztery glikozydy irydoidowe; jej kora zawiera składniki podobne do kory V prunifolium.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Eskuletyna i skopoletyna są znane jako spazmolityki muskulotropowe, ale składniki odpowiedzialne za działanie rozkurczowe w obrębie macicy nie zostały określone.

Kalorie

Kalorie (calor) jest to jednostek, która określa jednostkę ciepła. Obecnie jest to jednostka, która określa energię i jest z nią utożsamiana. Kalorie to określenie dla kaloryczności produktów żywnościowych. Jest to sposób na określenie ile kalorii znajduje się w danym produkcie, co umożliwia nam ustalenie, jaka jest jej energetyczna ilość. Tak więc określimy dzięki temu ile energii będzie miał organizm, po spożyciu takiej ilości kalorii. Wartości energetyczne wykazywane są na etykietach produktów i preparatów. Zapotrzebowanie kaloryczne to określenie na ilość kalorii, jaka jest potrzebna organizmowi w ciągu dnia do prawidłowego funkcjonowania.

Kamozol (rozmaryn, melisa)

Kamozol (rozmaryn, melisa) - przeciwutleniacz hamujący w 80 % powstawanie adduktów DNA z benzo(a)pirenem, wybitnie silnie hamują peroksydację lipidów i ich rozpad pod wpływem promieniowania jonizującego

Kapsaicyna

Kapsaicyna jest to substancja, która nadaje ostry smak. Znajduje się ona przede wszystkim w niektórych przyprawach, a od dłuższego czas stanowi skład suplementów wspomagających odchudzanie. Jest to organiczny związek chemiczny, który posiada działanie antynowotworowe. Chroni ona organizm przed działanie wolnych rodników i zahamowuje rozwój komórek nowotworowych. Zwiększa ona produkcję ciepła w organizmie, ponieważ stymuluje ona wydzielanie dopaminy i adrenaliny. Suplementy z tym składnikiem pozwalają na szybkie pozbycie się tkanki tłuszczowej z brzucha.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Kapsułki

Kapsułki to małe pojemniki, wykonane głównie z żelatyny. Zawierają one produkty lecznicze lub wyciągi w określonych dawkach i chronią je przed powietrzem, światłem i wilgocią. Kapsułki żelatynowe twarde składają się z dwóch połówek, które po napełnieniu proszkiem lub zgranulowanym produktem łączy się szczelnie razem. Oprócz żelatyny powłoczka kapsułek zawiera składniki zmiękczające (glicerol lub sorbitol), wodę, środki barwiące oraz substancje przeciwbakteryjne. Ponieważ żelatyna jest produktem zwierzęcym, specjalny rodzaj kapsułek znanych jako Vcaps® lub vegecaps jest oferowany dla wegetarian. Miękkie kapsułki żelatynowe przybierają różne formy (często sferyczne lub owalne) i zawierają płynne lub półpłynne produkty, tak jak np. wyciągi olejowe, lecz muszą być pozbawione wody.

Kapusta

Kapusta - warzywo to, należące do rodziny kapustnych (Brassica), dostarcza mnóstwo witaminy C - więcej niż pomarańcze. Zawiera również wiele minerałów, w tym jod, siarkę, wapń, magnez i potas. Obfituje w witaminę E, przy czym liście zewnętrzne mają jej więcej (także więcej wapnia) niż wewnętrzne. Surówki z kapusty są wspaniałym pożywieniem. Kapusta zalecana jest w medycynie naturalnej jako warzywo ułatwiające trawienie, leczące zaparcia, zapobiegające przeziębieniom i łagodzące depresję. Zawiera także substancję zwaną witaminą U, stosowaną jako lekarstwo w chorobie wrzodowej: świeży sok z surowej kapusty zalecany jest osobom cierpiącym z powodu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Powinno się go pić dwa lub trzy razy dziennie między posiłkami na pusty żołądek. Wiele leczniczych właściwości kapusty, jak na przykład oczyszczanie krwi, przypisuje się zawartości w niej siarki. Utarte liście można stosować zewnętrznie, do okładów, w leczeniu ran, żylaków i owrzodzeń

Kapusta Gorczyca (Brassica nigra, kapusta czarna)

OPIS Ulistniona, jednoroczna roślina zielna wzniesiona do 1 m wysokości z liśćmi lirowatymi do lancetowatych, żółtymi kwiatami i podlugowatymi, gładkimi luszczynami. Gorczyca białą (Sinapis alba) jest bardzo podobna jednak posiada charakterystycznie szorstko owłosione łuszczyny. B. juncea (gorczyca sarepska) nie jest rośliną leczniczą.

POCHODZENIE Europa i Azja (gorczyca czarna); Europa (gorczyca biała); południowa i wschodnia Azja (gorczyca sarepska). Rośliny uprawiane dla zbioru nasion.

SUROWIEC Dojrzałe nasiona (Sinapis nigrae semen) lub olejek z nasion (Sinapis aetheroleum), niekiedy również nalewka (Spiritus sinapis). Z gorczycy czarnej produkuje się musztardę ostrą. Wymieniona w Biblii.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek antybakteryjny, drażniący skórę.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Nasiona gorczycy uznane są za skuteczne w pobudzaniu krążenia i układu trawiennego. Olejek gorczyczny jest nanoszony na skórę jako tradycyjny środek rumieniący w leczeniu bólu reumatycznego. Stosowanie wewnętrzne olejku w zapaleniu oskrzeli, grypie i infekcjach układu moczowego zalecane jest wyłącznie przez krótki czas.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosowany w formie spirytusu gorczycznego (Spiritus sinapis) oraz plastrów gorczycznych (wytwarzanych z rozdrobnionych nasion namoczonych w letniej wodzie). Rozcieńczony olejek można wcierać w skórę w sztywności i bólach mięśni.

SUBSTANCJE AKTYWNE W surowcu zgromadzone są glukozynolaty (glukozydy izosiarkocyjanianowe) - syni-gryna w gorczycy czarnej i synalbina w gorzcycy białej. W wyniku hydrolizy pod wpływem enzymu mirozynazy (=tioglukozydazy) powstają z nich składniki olejku gorczycznego, izosiarkocyjanian allilu (zsynigryny) i nielotny izosiarkocyjanianp-hydroksybenzylu (z synalbiny).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Izosiarkocyjaniany olejku gorczycznego tworzą wiązania kowalencyjne z białkami i w ten sposób zmieniają ich właściwości. Posiadają potwierdzone działanie antybakteryjne przeciwko bakteriom gram-dodatnim i gram-ujemnym. Olejek działa drażniąco na skórę zwiększając peryferyjny przepływ krwi. Wywołuje zaczerwienienie skóry i ostry ból ustępuje do 48 godzin.

Kapusta Kiszona

Kapusta Kiszona - zdrowe pożywienie probiotyczne przygotowuje się poprzez fermentację surowej kapusty z solą lub bez soli. Łatwo ją przygotować w domu, upychając pokrojone liście w naczyniu ceramicznym lub szklanym i pozostawiając tak przez tydzień. Można kapustę połączyć z ziołami i warzywami: czosnkiem, marchewką, wodorostami. Rozmaicie przyrządzoną kiszoną kapustę przechowuje się w lodówce, nawet kilka miesięcy; dodanie soli sprawia, że można ją przechowywać dłużej. Kiszona kapusta działa regenerujące najelita i odmładza organizm dzięki temu, że pobudza wzrost flory bakteryjnej jelit. Równoważy także czynność wydzielniczą żołądka, poprawiając trawienie. Kapusta kiszona bez soli pomaga utrzymać prawidłową równowagę kwasowo-zasadową, wzmacnia układ odpornościowy, działa krwiotwórczo i wzmaga energię oraz poprawia samopoczucie. Najlepsze rezultaty osiąga się dodając niewielkie ilości kapusty kiszonej do posiłków.

Kapustne

Kapustne - grupa warzyw, w skład której wchodzą między innymi kapusta, brokuły, brukselka, kalafior, rzepa i kalarepa. Kapustne są bogate w witaminy i minerały, zwłaszcza w siarkę - „pierwiastek urody", który jest składnikiem kolagenu i wzmacnia reakcje odpornościowe skierowane przeciwko zarazkom i wirusom. Kapustne zawierają też substancje o działaniu przeciwnowotworowym: ditiole i indole, które zapobiegają nowotworom piersi i odbytnicy. Znany jest też zbawienny wpływ tej grupy warzyw na wątrobę.

Karagen

Karagen - żelująca substancja pozyskiwana z krasnorostów (glony morskie). W Irlandii tradycyjnie surowcem do wyrobu karagenu jest mech irlandzki (Chondrus crispus -chrząstnica). Karagen jest ważnym składnikiem pożywienia i lekiem na choroby układu oddechowego. Do czasów drugiej wojny światowej nie produkowano go na skalę przemysłową, dopiero brak japońskiego agaru spowodował rozpoczęcie takiej produkcji. Karagen jest mieszaniną kilku różnych substancji koloidowych, a nie jednym określonym związkiem. W jego skład wchodzą zmienne ilości wapnia, magnezu, amoniaku, potasu i innych. Karagen spożywczy charakteryzuje się wysoką masą cząsteczkową. Sprzedaje się go w postaci wysuszonych przezroczystych grudek, które pęczniejąc w wodzie tworzą galaretkę. W niskim stężeniu (do 1%) używa się go w przemyśle jako środka stabilizującego, zagęszczającego i żelującego. Na przykład stabilizuje białka mleka w takich produktach jak: lody, koktajle mleczne i czekolada mleczna (E407). Karagen o niskiej masie cząsteczkowej, nie dopuszczony do produkcji w przemyśle spożywczym, wywołuje kolki i nowotwory u zwierząt. W krajach Unii Europejskiej z jego powodu wywiązała się dyskusja na temat szkodliwości innych postaci tej substancji. Jakkolwiek karagen jest w nikłym stopniu trawiony w kwaśnym środowisku żołądka, małe ilości zdają się nie wyrządzać szkody w organizmie, jedynie spożywanie go w dużych ilościach naraża na uszczerbek na zdrowiu.

Karbiniec Pospolity (Lycopus europaeus)

Karbiniec Pospolity

OPIS Karbiniec jest wzniesioną byliną wysokości ok. 0,5 m. Łodyga jest czworokątna, liście naprzeciwległe, lancetowate, o mocno ząbkowanych brzegach. Kwiaty są małe, białe lub różowe, wargowe i wyrastają w okółkach. L. virginicus jest bardzo podobny do karbińca pospolitego i stosowany zamiennie.

POCHODZENIE Europa i Azja (L. europaeus) , w Ameryce Północnej zdziczały. L. virginicus pochodzi z Ameryki Północnej. Obydwa gatunki spotykane są w pobliżu wody.

SUROWIEC Suszone części nadziemne (Lycopi herba) kwitnących roślin.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek antytyreo-tropowy, w bolesności piersi.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Roślina jest stosowana w nadczynności tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa) i związanych z nią objawach, zwłaszcza nerwowości i palpitacji serca. Stosowana jest także w leczeniu bolesności piersi.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Podaje się dawkę 1-2 g suszonego ziela trzy razy dziennie w postaci naparów lub nalewki w ilości 5-10 kropel trzy razy dziennie. Wyciągi wchodzą w skład preparatów handlowych. Każda osoba posiada właściwy dla niej poziom hormonów tarczycy, tak więc dawkowanie powinno być dobrane do indywidualnych potrzeb.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera fenolokwasy (pochodne kwasu hydroksycynamonowego, kwas kawowy, litospermowy i rozmarynowy), flawonoidy (7--glukozyd luteoliny i inne), garbniki, różne di- i triter-peny oraz niewielkie ilości olejku eterycznego (octan bornylu, kamfen, p-cymol).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Depsydy kwasu hydro ksycynamonowego wydają się odpowiadać za działanie rośliny. Doświadczenia wykazały ich działanie antygo-nadotropowe i antytyreotropowe. Obniżają stężenie prolaktyny w osoczu. W przypadku nagłego przerwania leczenia, wydzielanie prolaktyny może wzrosnąć. UWAGI Wysokie dawki i ciągłe stosowanie ziela karbińca może spowodować powiększenie tarczycy. Rośliny nie wolno podawać osobom leczonym hormonami tarczycy ani osobom z niewydolnością tarczycy. Wyniki badań izotopami radioaktywnymi mogą zostać zniekształcone przez stosowanie preparatów z karbińca. 

Karczoch (Cynara Scolymus)

Karczoch (Cynara Scolymus) - duża, podobna do ostu bylina, pochodzi znad Morza Śródziemnego. Wytwarza jadalne pączki kwiatowe. Obecnie powszechnie uprawiana w krajach o klimacie umiarkowanym. W Stanach Zjednoczonych plantacje karczochów znajdują się przede wszystkim w Kalifornii. Główki kwiatowe je się jako warzywo, wyciągów z liści i korzeni używa się w leczeniu miażdżycy naczyń, żółtaczki i osłabienia pooperacyjnego. Karczoch jest bogaty w wiele witamin i minerałów, pobudza też wydzielanie żółci i działa moczo-pędnie. W niektórych kulturach uważa się go za afrodyzjak.

Karczoch zwyczajny

Karczoch zwyczajny (Cynara scalymus) jest to roślina, która stanowi składnik w medycynie naturalnej, a znana jest ona ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. Stosuje się go do wspomagania zwalczania problemów trawiennych. Stosuje się go w celu zwalczania zaparć i wzdęć. Roślina ta ma działanie żółciopędne. Roślina ta stosowana jest w suplementacji w celu działania ochronnego dla układu krwionośnego. Suplementacja wspomaga usuwanie z organizmu toksyn i złogów. Wykorzystuje się ją przy podwyższonym poziomie cholesterolu w celu jego obniżenia.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Karczoch Zwyczajny (Cynara seo ly mus)

Karczoch Zwyczajny

OPIS Prosto wzniesiona bylina (do 2 m wys.) o wyrastającej co roku grubej łodydze, zakończonej kwiatami. Liście duże, złożone, o srebrzystym wyglądzie. Okazałe koszyczki kwiatowe posiadają zielone okrywo-listki oraz purpurowe kwiaty.

POCHODZENIE Europa (stara roślina uprawna); obecnie powszechnie uprawiana.

SUROWIEC Świeże lub wysuszone liście (Cynarae folium).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający wydzielanie żółci, hepatoochronny, obniżający poziom lipidów.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Liście karczocha oraz wyciągi są głównie stosowane w zaburzeniach trawiennych. Surowiec znany jako zwiększający przepływ żółci, odtruwający i chroniący wątrobę. Obserwacje z badań na ludziach wykazują, że surowiec obniża poziom triglicerydów oraz cholesterolu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna to 6 g surowca (lub odpowiednio w przetworach).

SUBSTANCJE AKTYWNE Liście karczochów zawierają liczne fenolokwasy, jak: kwas kawowy, pochodne kwasu monokawoilochinowego (kwas chlorogenowy i neochlorogenowy) oraz kwasu dikawoilochinowego,jakcynaryna (kwas 1,5-dikawoilochinowy). Zawierają także gorzkie lakotony seskwiterpenowe (aż do 4%), cynaropikrynę. Dodatkowo obecne są różne flawono-idy (rutyna, luteolina) i seskwiterpeny (zwłaszcza ka-riofileni P-selinen).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Właściwości hepato-ochronne zostały przedstawione w badaniach na izolowanych komórkach wątroby. Działanie hepato-ochronne oraz żółciopędne jest przypisywane obecności cynaryny, kwasu chlorogenowego i neochlorogenowego. Uważa się, że cynaryna jest odpowiedzialna za obniżanie stężenia triglicerydów i cholesterolu we krwi. Badania kliniczne wykazały wyraźny efekt żółciopędny i obniżający poziom lipidów ekstraktów z liści (dlatego surowiec odgrywa istotną rolę w leczeniu stwardnienia tętnic). Cynaropikryna jako substancja gorzka i wzmacniająca może być stosowana w celu poprawy łaknienia i trawienia.

UWAGI Nierozwinięte koszyczki kwiatowe są spożywane jako popularna jarzyna. Warto odnotować, że gorzka substancja cynaropikryna jest obecna w liściach, a nie ma jej w dojrzałych koszyczkach kwiatowych.

Kardamon (Elettaria Cardamomum)

Kardamon (Elettaria Cardamomum) - bylina rosnąca dziko w Indiach, ale uprawiana też w innych tropikalnych rejonach świata. W mięsistych strąkach tej rośliny zawarte są nasiona, które wykorzystuje się w kuchni i medycynie. Kardamon ma właściwości wiatropędne, likwiduje wzdęcia, pobudza wydzielanie soków żołądkowych i trawienie. Używany jest jednak głównie jako przyprawa do potraw i dodatek do wódek i lekarstw. W krajach arabskich parzy się kawę z kardamonem. Powszechnie dostępny.

Kardamon Malabarski (Elettaria cardamomum)

Kardamon Malabarski

OPIS Liściasta bylina o gładkich pochwiastych liściach ułożonych wzdłuż grubych mięsistych łodyg. Atrakcyjne kwiaty zebrane na pędach kwiatonośnych, z których rozwijają się małe, zielone, białe lub brązowe 3-komorowe torebki. Każda zawiera kilka brązowych nasion.

POCHODZENIE Indie i Sri Lanka. Powszechnie uprawiana w Indiach, Malezji, Indonezji i Gwatemali.

SUROWIEC Owoce i nasiona (Cardamomifructus) lub olejek z nasion (Cardamomi aetheroleum), rzadko kłącza. Torebki nasienne są zbierane ręcznie przed ich otwarciem i suszone na słońcu. Nasiona kardamonu łatwo zafałszować nasionami innych gatunków; torebki nasienne zaś dużo trudniej. Dlatego jako surowiec wyjściowy preferowane są całe owoce z nasionami, chociaż wiadomo, że torebki nie zawierają olejku eterycznego.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek żółciopędny, przeciwbakteryjny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Nasiona od dawna są stosowane jako przyprawa i są ważnym afrodyzjakiem oraz środkiem w problemach trawiennych, astmie, zapaleniu oskrzeli i schorzeniach dróg moczowych. Surowiec używany jako środek niwelujący przykry zapach z ust, przeciwkaszlowy i zapobiegający nudnościom. Ze środkami rozwalniającymi kardamon stosuje się w leczeniu niestrawności, bólach żołądka, stanach spastycznych i wzdęciach.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dzienna dawka to 1,5 g zmiażdżonych lub zmielonych nasion (lub odpowiednio w postaci wyciągów i nalewek).

SUBSTANCJE AKTYWNE Nasiona zawierają olejek eteryczny w ilości ok. 4% suchej masy. Główny składnik to 1,8-cyneol (50% lub nawet więcej), z mniejszą ilością a-terpineolu, borneolu, kamfory, limonenu i octanu oc-terpinylu.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Monoterpeny wykazują aktywność przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczą i przeciwwirusową oraz właściwości spazmolityczne. Obecność tych składników odpowiada za działanie wiatropędne, przeciwskurczowe i wykrztuśne. Wyciągi z owoców pobudzają wydzielanie soków żołądkowych i żółci u szczurów i królików.

Karnityna

Karnityna - aminokwas powstały z lizyny i metioniny, nie należący do niezbędnych. Ułatwia on transport tłuszczów do mitochondriów, które są czymś w rodzaju małych elektrowni obecnych w każdej komórce, gdzie następuje przemiana tłuszczu w energię. Dzięki temu, że karnityna redukuje poziom trójglicerydów, przyjmowanie jej pre-paratówjako dodatku pokarmowego może zmniejszyć dolegliwości spowodowane chorobą wieńcową, a także 65 zabezpieczyć przed zaburzeniami pracy serca. Karnityna przeciwdziała także otłuszczeniu wątroby spowodowanemu przez alkohol, pomaga zmniejszyć wagę ciała, zwalcza zmęczenie i pozwala uwalniać więcej energii. Preparat dostępny w sklepach ze zdrową żywnością

Karnozyna

Karnozyna (beta-alanylo-L-histydyna) jest to organiczny związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy składników dipeptydowych. Jest to składnik, który uzyskuje się z połączenia dwóch aminokwasów. Ten związek przyczynia się do regulowania intensywności pracy układu mięśniowego, a jest to możliwe dzięki wspomaganiu ich kurczliwości. Dodatkowo przyczynia się do lepszego odżywienia tkanki mięśniowej, dzięki czemu mają one lepsze warunki do wzrostu. Jest to antyoksydant, który przyczynia się do nasilenia procesów oczyszczających organizm z toksyn i wolnych rodników.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 8g na dobę.

Karotenoidy

Karotenoidy to bardzo słabe przeciwutleniacze, chronią jedynie przed tlenkami azotu; immunostymulują. Wymienia się pośród nich: witaminę A (retinol), alfa i beta-karoten, kryptoksantynę, luteinę (glony), zeaksantynę (kukurydza), neaksantyna (szpinak) oraz likopen (pomidor).

Karotenoidy to powszechnie stosowana nazwa kilkuset barwników roślinnych, które są silnymi przeciwutleniaczami. Karotenoidy pochłaniają szkodliwe promieniowanie słoneczne, powodujące wytwarzanie wolnych rodników w roślinach. Wolne rodniki są skrajnie niebezpieczne nie tylko dla roślin, ale także dla ludzi, z wiekiem powodując u nich choroby zwyrodnieniowe, takie jak zaburzenia pracy serca, nowotwory i ar-tretyzm. Dlatego włączenie do diety świeżych owoców i warzyw zawierających karo-tenoidy pomaga przeciwdziałać uszkodzeniom spowodowanym przez wolne rodniki. Niektóre z karotenoidów, takie jak karoten alfa, beta i gamma, są również prekursorami witaminy A. Do tych karotenoidów, które nie pełnią roli prekursorów witaminy A, należą: likopen, luteina i zeaksantyna. Jest bardzo prawdopodobne, że likopen, substancja występująca przede wszystkim w pomidorach, może zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworu prostaty, a alfakaroten, zawarty w marchewce, stanowi ochronę przed niektórymi rodzajami nowotworów. Sądzi się, że luteina i zeaksantyna zapobiegają chorobom zwyrodnieniowym gałki ocznej, często prowadzącym w starszym wieku do ślepoty. Karotenoidy coraz częściej stosowane są jako dodatki pokarmowe, szczególnie w formie płynnych odżywek.

Karoteny

Karoteny to barwniki roślinne. Związki te w naturze są odpowiedzialne za przeprowadzenie prawidłowych procesów fotosyntezy, a także uczestniczą one w procesie wchłaniania energii. Dają one barwę kwiatom i owocom. Mają one również wpływ na pracę organizmu. Działają przeciwutleniająco, zwiększając odporność organizmu na działanie stresu oksydacyjnego. Dodatkowo wspomagają one pracę układu odpornościowego, dbają o zdrowie i kondycję skóry. Dzięki nim skóra jest bardziej odporna na niekorzystne działanie promieni UV, a dodatkowo ich odpowiednia ilość może przyczyniać się do przyśpieszenia procesu opalania.

Kasztan Jadalny (Castanea sativa)

OPIS Duże liściaste drzewo (do 30 m wys.). Liście lancetowate, ząbkowane na brzegu. Męskie i żeńskie kwiaty zebrane w długie cienkie kotki, z których powstają brązowe jadalne orzechy zebrane w kolczastej okrywie. Kasztana jadalnego nie należy mylić z kasztanowcem (zob. Aesculus hippocastanum), który jest także ważną rośliną leczniczą.

POCHODZENIE Występuje w stanie naturalnym w rejonie Morza Śródziemnego i Kaukazu. Wcześnie został rozpowszechniony w wielu krajach ze względu na jadalne orzechy i jego walory ozdobne. Surowiec leczniczy jest pozyskiwany z plantacji prowadzonych w Europie Zachodniej i Azji Wschodniej.

SUROWIEC Liście (Castaneae folium) lub rzadziej kora.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA środek ściągający, przeciwkaszlowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Wyciągi z liści i kory są tradycyjnym środkiem w leczeniu biegunki. Liście są stosowane również w medycynie ludowej w leczeniu kaszlu, krztuśćca, zapalenia oskrzeli i astmy. Wyciągi stosuje się do płukania gardła w leczeniu stanów zapalnych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Herbaty ziołowe przygotowuje się z 2—4 g posiekanych, wysuszonych liści lub wykonuje odwary z tej samej ilości liści przez ich zagotowanie. Wyciągi z liści są szeroko stosowane w preparatach handlowych i w homeopatii.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liście i kora zawierają garbniki w ilości 9%, głównie elagotanoidy (włączając teli-magrandynę II). Kwercetyna, mirycetyna i ich glikozydy rutyna, kwercytryna i mirycytryna są obecne w liściach, łącznie z triterpenoidami takimi jak kwas ursolowy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki bardzo silnie oddziałują z białkami, zmieniając ich właściwości. Na tym opiera się prawdopodobne wyjaśnienie zastosowania garbników w leczeniu biegunek, infekcji i stanów zapalnych. Jednak nie ma konkretnych dowodów na stosowanie liści kasztana jadalnego jako tradycyjnego środka przeciwkaszlowego.

UWAGI Pieczone orzechy kasztana jadalnego są powszechnie sprzedawane na ulicach Europy. We Włoszech mąka z nasion jest stosowana w gospodarstwie domowym. Również w Ameryce Północnej znajdują się podobne gatunki jak C. dentata, zawierające jadalne orzechy. C. sativa, a także inne gatunki dostarczają cennego drewna, a kora jest stosowana w garbarstwie.

Kasztanowiec

Kasztanowiec - rozłożyste drzewo zrzucające liście na zimę, pochodzi z Azji, Europy i Ameryki Północnej. Jest powszechnie sadzone jako drzewo ozdobne. Napar z kory pomaga w biegunce, napar z owoców przynosi ulgę w bronchicie. Nasiona, okryte grubą, skórzastą okrywą, zawierają aescynę i były od dawna używane do leczenia żylaków i hemoroidów. Aescyna zwiększa wydalanie wody z organizmu przy obrzękach i działa przeciwzapalnie. Nowe badania potwierdziły, że aescyna przyjmowana doustnie wpływa korzystnie na żylaki i rozpuszcza skrzepy, a stosowana zewnętrznie goi stłuczenia i siniaki. Uwaga: Aescyna jest lekko trująca. Nasiona i owoce kasztanowca mogą więc być przyczyną zatruć, jeśli są spożywane w dużej ilości. Upieczone nie są już toksyczne.

Kasztanowiec zwyczajny

Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) jest to rodzaj drzew, do których zaliczane jest nawet kilkadziesiąt gatunków roślin. Surowcem o właściwościach prozdrowotnych, jest kora z młodych gałęzi drzewa. To właśnie w niej znajdują się liczne flawonoidy, garbniki i kurkumina. To są związki, które przyczyniają się do uszczelnienia ścian naczyń krwionośnych, a także zwiększają ich elastyczność. Dzięki temu stosowanie wyciągu z tego drzewa zmniejsza ryzyko zakrzepów i zatorów. Roślina ta wykazuje działanie ściągające, a także przeciwutleniające.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Kasztanowiec Zwyczajny (Aesculus hippocastanum, kasztanowiec biały)

Kasztanowiec Zwyczajny

OPIS Kasztanowiec zwyczajny jest liściastym drzewem, wysokim do 30 m, z dużymi, złożonymi liśćmi i atrakcyjnymi białymi kwiatami nakrapianymi różowo. Duże, brązowe, podobne do orzecha nasiona posiadają lśniącą powierzchnię i wytwarzane są w kolczastej torebce. Inne gatunki z rodzaju Aesculus, jak A. glabra, A. octandra, A. pavía i A. x rubicunda znalazły zastosowanie w homeopatii.

POCHODZENIE Kasztanowiec zwyczajny występuje naturalnie od Europy Wschodniej (Bałkany) po środkową Azję (Himalaje). Gatunek leczniczy jest szeroko uprawiany, jednak w ogrodach i parkach znajdujemy kilka jego mieszańców.

SUROWIEC Głównie nasiona kasztanowca (Hippocasta-ni semen); rzadziej liście (Hippocastani folium) lub kora.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwzapalny, wzmacniający żyły i przeciwobrzękowy. Zastosowanie i właściwości Wyciągi z nasion są powszechnie stosowane do leczenia żylaków, owrzodzeń i hemoroidów, jak również innych objawów niewydolności żyl i naczyń limfatycznych, szczególnie nóg. Bywa czasami używany w terapii reumatyzmu i w gorączce. Dawniej sproszkowane nasiona wykorzystywano jako środek piorący.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE We współczesnej fitoterapii stosowane są standaryzowane wyciągi z wysuszonych nasion. Dzienna dawka doustna to 250-750 mg wyciągu suchego (równoważna 15-30 mg escyny) przyjmowana w dwóch porcjach. Nalewki (z nasion, liści lub kory) używane są wewnętrznie i zewnętrznie (do picia, lub płukania w przypadku owrzodzenia jamy ustnej) oraz na skórę jako składniki kremów.

SUBSTANCJE AKTYWNE Nasiona zawierają mieszaninę saponin triterpenowych (określanych wspólnie jako escyna) w ilości do 5% suchej masy. Wyciągi przygotowuje się w celu podniesienia poziomu escyny do wymaganych 16-21%. Główne saponiny są glikozydami dwóch triterpenów, protoescygeniny i baryngtogenolu C. Skórka nasion zawiera także proantocyjanidyny (oligomery epikatechiny i katechiny), wśród których głównym składnikiem jest procyjanidyna B2.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Escyna, a także suchy wyciąg z nasion, posiada potwierdzone działanie przeciw wysiękowe i wzmacniające żyły (uszczelniające naczynia krwionośne). Saponiny i przypuszczalnie garbniki nasion kasztanowca wykazują aktywność przeciwzapalną i przeciwobrzękową. Zwiększają napięcie naczyń i trwałość wlośniczek.

Kava Kava

Kava Kava jest to roślina, która wykorzystywana jest już od lat ze względu na swoje silne właściwości relaksacyjne. Używano jej również w celu przeprowadzenia obrzędów i ceremonii. Cenne składniki znajdują się w jej gęstych i grubych korzeniach. Jest to roślina, która ma największe działanie na układ limfatyczny. Przyczynia się ona do poprawy pracy mózgu, a także ułatwia zachować równowagę emocjonalną. Pozwala na zachowanie uczucia szczęścia i dobrego nastroju. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Kawa Arabska (Cojfea arabica)

Kawa Arabska

OPIS Krzew lub małe drzewo (4—7 m wys.), liście ciemnozielone błyszczące, kwiaty niewielkie białe, pachnące, zebrane w wielokwiatowe kwiatostany. Owocem jest jagoda, która w trakcie dojrzewania przybiera barwę żółtą, czerwoną lub purpurową.

POCHODZENIE Etiopia. Do celów handlowych jest uprawiana na dużą skalę w Brazylii, Kolumbii, Indonezji, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Meksyku i Kenii.

SUROWIEC Nasiona kawy (zielone lub fermentowane, suszone na słońcu, prażone i mielone; Coffeae semen) lub węgiel leczniczy (Coffeae tostae carbo; Coffeae carbo).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec pobudzający, moczopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kawa jest używana jako napój pobudzający, co więcej stanowi podstawę rozwoju wielkiego przemysłu. Kofeina, główna substancja aktywna jest składnikiem wielu preparatów stosowanych jako leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwgrypowe. W mieszaninach pełni specjalne funkcje, np. przeciwdziała senności. Węgiel leczniczy jest przyjmowany doustnie w leczeniu biegunki i łagodnych stanów zapalnych jamy ustnej i gardła.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dzienna węgla leczniczego to 9 g. W postaci napoju kawa jest rzadko stosowana w celach leczniczych innych niż zwiększenie aktywności, pobudzenia koncentracji i zmniejszenia zmęczenia.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównie kofeina, oraz inne alkaloidy purynowe (teobromina, teofilina, teakryna). Nasiona kawy zawierają 1-2 % kofeiny (około 150 mg na filiżankę). Również obecne są: kwas chlorogenowy, różne diterpeny i trygonelina.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kofeina łączy się z receptorami adenozynowymi i hamuje fosfodiesterazę. Kofeina jest analeptykiem, działa na układ sercowo--naczyniowy i wykazuje pozytywny efekt inotropowy, objawiający się częstoskurczem i wzrostem wydajności pracy serca (korzystne dla pacjentów z hipotonią). Kofeina wzmaga wydzielanie żołądkowe i ruchliwość przewodu pokarmowego.

Kazeina

Kazeina jest jednym z największych źródeł białek z mleka. Związek ten stosowany jest w suplementacji, a jego skład to w ponad 70% białka. Jest to jeden ze składników budulcowych, który zostaje powolnie trawiony przez organizm ludzki. Dzięki temu pozwala on zaspokoić apetyt, a także ma silne działanie anaboliczne i antykataboliczne. Jej stosowanie zaleca się najczęściej wieczorem, ponieważ wspomaga wtedy regenerację i rozbudowę masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to około 1-2,2 na każdy kilogram masy ciała na dobę.

Kelp

Kelp to składnik, który wywodzi się z alg brunatnych. Jest to wyciąg, który jest bogatym źródłem jodu, a dzięki temu korzystnie wpływa na pracę hormonów tarczycy. Dodatkowo związek ten ma korzystny wpływ na pracę układu nerwowego. Wspomaga i przyśpiesza proces dojrzewania komórek ciała. Doskonale wpływa na pracę układu mięśniowego, a także poprawia funkcje poznawcze, ponieważ wpływa na pracę mózgu. Sprawdza się jako preparat, który wspomaga termoregulację organizmu. Zaleca się jego suplementacje osobom aktywnym fizycznie i z zaburzeniami tarczycy.

Kelp to mieszanina wielu gatunków wielkich morskich glonów - brunatnic rosnących w zimnych wodach całego świata. Glony te rosną pod wodą, na skalistych wybrzeżach. Nie spotyka się ich w wodach tropików. W wielu krajach odławia sieje i spożywa, albo suszy i sprzedaje sproszkowane, w tabletkach albo kapsułkach. Kelp zawiera obfitość minerałów i pierwiastków śladowych, ale przede wszystkim jest najbogatszym źródłem jodu: świeży kelp zawiera ponad 200 000 mikrogramówjodu na l kg świeżej masy, podczas gdy suszony około dziesięć razy więcej. Poza jodem, kelp zawiera też węglowodany, zarówno proste jak i długołańcu-chowe. Jednym z nich jest mannitol, który niejest bardzo słodki i działa lekko przeczyszczające. Ponieważ mannitol nie podnosi stężenia cukru we krwi, doskonale nadaje się dla cukrzyków. Poza tym kelp zawiera też niewielkie ilości witamin A, B i C oraz alginian sodu. Substancja ta wiąże promieniotwórczy stront-90, dzięki czemu nie jest on wchłaniany, ale szybko wydalany z organizmu. W ten sposób kelp zapobiega skażeniu organizmu pierwiastkami promieniotwórczymi. Dzięki wysokiej zawartości jodu obniża też ryzyko zachorowania na raka. Niską zachorowalność na raka piersi w Japonii łączy się właśnie z wysokim spożyciem bogatych w jod wodorostów.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 250mg na dobę.

Ketony

Ketony malinowe to związki chemiczne, które zaliczane są do grupy fenolowej. Ich zadaniem jest nasilanie lipolizy. Występują one naturalnie w owocach malin. Stosowane są jako silne przeciwutleniacze, które zwalczają wolne rodniki. Dodatkowo zmniejszają one ryzyko powstawania tłuszczów, regulują poziom cholesterolu we krwi, a także dbają o poziom lipidowy we krwi. Ich stosowanie w suplementacji korzystnie wpływa na procesy odchudzające. Przyczynia się do kontroli masy ciała, a także do redukcji tkanki tłuszczowej.

Dawkowanie: zalecane dawki to około 100-300mg na dobę.

Kiełki

Kiełki - młode pędy wykiełkowanych nasion. Od tysięcy lat kiełki soi są częścią diety Chińczyków. Zawierają dużo chlorofilu oraz witaminy: A, C, D, E, K i kompleks witamin B, a także minerały: wapń, fosfor, potas, magnez i żelazo. Występuje w nich obfitość wysokiej jakości białka i enzymów, dzięki którym są lekko strawne. O kiełkach mówi się, że są najbardziej życiodajnym pożywieniem w świecie, ponieważ spożywa sieje wtedy, kiedy roślina jest tak świeża i żywotna, jak nigdy później, jest bowiem w okresie wzrostu. Każdy, kto regularnie odżywia się kiełkami, doświadcza owej żywotności i przypływu energii. Kiełki działają moczopędnie, pobudzają apetyt i odtruwają organizm. Stosuje sieje przy odchudzaniu, a także w przypadku artretyz-mu, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, kłopotów z trawieniem. Kiedy ziarna zbóż lub roślin strączkowych zaczynają kiełkować, następują niezwykłe wydarzenia: skrobia i oleje zawarte w nasionach ulegają przemianie w witaminy, białka, enzymy i proste cukry. Na przykład, ilość witaminy C wzrasta sześciokrotnie, tak że na 100 g kiełków soi przypada 120 mg witaminy C, dwa razy więcej, niż wynosi zalecana dawka dzienna. Białko w kiełkach lucerny wzrasta do 16%-31%, a ilość karotenu równa się ilości tej substancji zawartej w marchwi. Spektaku-larnie rośnie zawartość także innych składników odżywczych, witamin B i enzymów, co czyni kiełki strączkowych pożywieniem lekko strawnym. Do najbardziej popularnych należą kiełki lucerny, ponieważ zawierają więcej minerałów niż inne. Korzenie lucerny sięgają do 3 m w głąb, dzięki czemu mają świetny dostęp do minerałów. Dlatego kiełki lucerny zawierają tak skoncentrowane ilości żelaza, wapnia, magnezu, potasu, cynku, fosforu, sodu, siarki, krzemu, chloru i kobaltu. Kiełki są powszechnie dostępne w sklepach spożywczych i ze zdrową żywnością. Z łatwością można je robić w domu z nasion grochu, cieciorki, pszenicy, sezamu i kukurydzy, używając specjalnych pojemników, które kupuje się także w sklepach ze zdrową żywnością.

Kinua (Chenopodium Guinoa)

Kinua (Chenopodium Guinoa) - roślina rosnąca dziko w Ameryce Południowej, w zimnych, wysoko położonych rejonach Andów. Od tysięcy lat uprawiano ją ze względu na skrobiowe orzeszki będące podstawą wyżywienia Azteków. Nazywali ją oni „matką zbóż". Zawartość i jakość białka kinuijest najwyższa spośród wszystkich znanych roślin zbożowych. Ziarno to zawiera ponadto więcej tłuszczu niż inne zboża i więcej wapnia niż mleko. Poza tym kinuajest doskonałym źródłem żelaza, witamin z grupy B, witaminy E i fosforu. W Andach ciągle jeszcze uprawia się tę roślinę i podobnie jak przed wiekami stanowi ona ważny składnik diety Indian. Kinuę eksportuje się też do Stanów Zjednoczonych, gdzie można kupić 68 ziarno, mąkę lub wyroby mączne. Gotuje sieją podobnie jak inne rośliny zbożowe, na przykład ryż. Ziarno to wchodzi w skład mieszanek śniadaniowych

Kmin Rzymski (Cuminum Cyminum)

Kmin Rzymski (Cuminum Cyminum) - pochodzący ze wschodu kmin jest jedną z najstarszych znanych przypraw kuchni azjatyckiej; wchodzi w skład curry. Od wieków uprawiano tę roślinę nad Morzem Śródziemnym, używali jej Rzymianie, powszechnie stosowano ją też w średniowiecznej Europie. Nasiona i olejek z nich wyciskany używane są w lecznictwie jako środek pobudzający wydzielanie soków żołądkowych, wzmagający apetyt i likwidujący wzdęcia. Kmin pobudza też wydzielanie mleka u karmiących piersią. Nasiona są powszechnie dostępne.

Kminek (Carum Carvi)

Kminek (Carum Carvi) - uprawna roślina dwuletnia, której nasiona są powszechnie używane jako dodatek smakowy do potraw, zwłaszcza do chleba. Kminek pobudza apetyt, likwiduje wzdęcia i poprawia trawienie. Wywołuje także krwawienia miesięczne i stymuluje skurcze macicy. Napar sporządza się, zalewając łyżeczkę pokruszonych nasion połową filiżanki wrzątku. Dostępny w sklepach ze zdrową żywnością, zielarskich, spożywczych.

Kminek Zwyczajny (Carum carvi)

Kminek Zwyczajny 

OPIS Kminek jest rzadko rosnącą dwuletnią rośliną o liściach podwójnie pierzastych i białych kwiatach zebranych w baldachy. Owoce drobne, ciemnobrązowe, sierpowatego kształtu.

POCHODZENIE Ziele obecne w Europie Środkowej, basenie Morza Śródziemnego i Azji. Uprawiane w wielu częściach świata.

SUROWIEC Suche dojrzale owoce, znane jako „nasiona kminku” (Carvi fructus) oraz olejek eteryczny (Carvi aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec wiatropędny, żołądkowy, spazmolityczny, wykrztuśny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Głównie w leczeniu niestrawności, stanów skurczowych przewodu pokarmowego i wzdęć u osób dorosłych, jak i dzieci (włącznie z niemowlętami). Kminek jest składnikiem środków przeczyszczających (zapobiega skurczom) oraz mieszanek na kaszel. Liczne inne korzystne efekty są przypisywane temu zielu: pobudza apetyt, jest środkiem odświeżającym oddech, wykrztuśnym i wzmacniającym.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Owoce lub olejek eteryczny stosowane samodzielnie lub w mieszankach z innymi ziołami (owoce mogą być żute). Zalecana dawka dzienna olejku eterycznego to 3-6 kropli

(z odrobiną cukru) lub 1,5-6 g świeżo rozdrobnionych owoców (przyjmowanych wewnętrznie w formie naparów lub innych przetworów). Owoce są często składnikiem herbat ziołowych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Aktywność kminku jest związana z zawartością olejku eterycznego, a w nim karwonu jako głównego składnika (45-65%), łącznie z mniejszą ilością limonenu, dihydrokarwonu, karwe-olu. Owoce zawierają 2-7% olejku eterycznego, aż do 20% oleju, 13% polisacharydów, fenylopropanoidy (kwas kawowy, kwas chlorogenowy), flawonoidy i ich glikozydy (kwercetyna, izokwercytryna) oraz ślady furanokumaryn (bergapten).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Owoce oraz olejek eteryczny mają udowodnione działanie przeciwbakteryjne i spazmolityczne. Efekt żołądkowy i wiatropędny przypisywany jest obecności olejku eterycznego. Kminek jest uważany za najlepszy surowiec wiatropędny (obok anyżu, kolendry i kopru włoskiego).

UWAGI Owoce kminku są popularną przyprawą od czasów starożytnych. Obecnie służą jako przyprawa do chleba, ciasta, sera, kiszonej kapusty i likierów (kmin-kówka).

Kobalt

Kobalt jest pierwiastkiem, który wspomaga prawidłową pracę organizmu ludzkiego. Przyczynia się on do regulowania procesów odpowiedzialnych za tworzenie się erytrocytów. W naturze najczęściej kobalt obecny jest w fasoli, cebuli, kapuście i ostrygach. Niedobór tego pierwiastka w organizmie przyczyniać się może do osłabienia organizmu, pojawienia się problemów z zaparciami, a także zwiększa ryzyko występowania anemii. W suplementacji sportowej ten pierwiastek stanowi składnik wspomagający i uzupełniający. Stosuje się go najczęściej w produktach minerałowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 8mg na dobę.

Kocanki Piaskowe (Helichrysum arenarium)

Kocanki Piaskowe

OPIS Mała roślina wieloletnia z wąskimi silnie owłosionymi liśćmi i małymi, żółtymi główkami kwiatowymi zebranymi w wierzchotkę. Nie powinna być mylona z Antennaria dioica, która jest rośliną małą, wieloletnią ze srebrzystymi liśćmi i różowymi lub białymi kwiatami. Dobrze znana jest także H. italicum — gatunek krzewiasty z wąskimi liśćmi i małymi, żółtymi kwiatami — używana jako przykrawa.

POCHODZENIE Środkowa, wschodnia i południowa Europa. Roślina pochodzi ze stanu naturalnego. SUROWIEC Kwitnące główki zebrane i wysuszone przed rozwojem (Helichrysi flos; syn. Flores Stoechados citńnae lub Flores Gnaphalii arenarii).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Żółciotwórczy, moczopędny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Roślina jest używana w zaburzeniach trawienia i jako dodatek do mieszanek ziołowych. Wyciągi są używane preparatach żółciopędnych. Antennaria dioica jest używana w mieszankach ziołowych głównie w leczeniu schorzeń wątroby i biegunkach i jako lek wykrztuśny. Helichrysum italicum ma działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwalergiczne i jest stosowana w przewlekłych dolegliwościach płucnych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar jest przygotowywany z 3—4 g posiekanych kwiatów i przyjmowany trzy razy dziennie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Kwiaty kocanek zawierają kilka flawonoidów. Izosalipurpozyd, będący chalkonen, odpowiedzialny jest za kolor żółty przykwiatków. Naryngenina, 5-O-diglukozyd naryngeniny, helichryzyna A i B mają gorzki smak. Obecne są też glikozydy api-geniny, luteoliny, kemferolu i kwercetyny. Oznaczono również bliżej nieokreśloną mieszaninę o działaniu przeciwbakteryjnym zwaną arenaryną i substancje gorzkie prawdopodobnie laktony seskwiterpenowe.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Aktywność surowca jest słabo poznana i opiera się głównie na zastosowaniu tradycyjnym, ale działanie przeciwbakteryjne, żółciotwórcze i rozkurczowe zostało wykazane. Są doniesienia o pobudzeniu wydzielania dwunastnicy i trzuski.

Koci pazur

Koci pazur (Cat's Claw) jest ziołem, które wykorzystywane jest w medycynie ludowej, a wykazuje ono liczne właściwości lecznicze. Jest to roślina, która najczęściej występuje na terenach Amazonki. Jest ona bogata z bioaktywne związki chemiczne, takie jak kwasy organiczne i alkaidy. Wykazuje ona silne działanie przeciwzapalne. Ma działanie przeciwbólowe. Wspomaga pracę układu odpornościowego, przyczyniając się do zwalczania wirusów i bakterii. Dodatkowo wspomaga oczyszczanie i stymuluje układ immunologiczny.

Dawkowanie: zalecana dawka w suplementacji to około 1000mg na dobę.

Koci Pazur (Uncaria tomentosa, czepota puszysta)

Koci Pazur

OPIS Cierniste pnącze (liana) (do 60 m dł.), o kwitnących pędach przekształconych w wąsy czepne, liściach parami naprzeciwległych i kremowych kwiatach zebranych w główki. Ludowa nazwa odnosi się do cierni przypominających kocie pazury. W Ameryce Łacińskiej pod nazwą uńa de gato i koci pazur znanych jest wiele roślin.

POCHODZENIE Ameryka Południowa i Środkowa. Surowiec pozyskuje się głównie ze stanu naturalnego.

SUROWIEC Korzeń (Uncariae tomentosae radix) lub kora pędów (Uncariae tomentosae cortex).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wpływający na mechanizmy immunologiczne.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Stosowany jest w różnych schorzeniach, m.in. w AIDS, raku, opryszczce, przewlekłym zmęczeniu, dychawicy, cukrzycy, artre-tyzmie i problemach krążeniowych. Wydaje się środkiem adaptogennym i przypuszcza się, że wpływa na układ immunologiczny, działa przeciwzapalnie, prze-ciwmutagennie, przeciwnowotworowo, przeciwwirusowo i przeciwutleniająco.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana dawka dobowa wynosi 2-6 g (naparu) lub 20-60 mg standaryzowanego wyciągu (1:10) w preparatach gotowych.

SUBSTANCJE AKTYWNE Występują tu monoterpenowe alkaloidy indolowe, saponiny triterpenowe (pochodne kwasu chinowego). Rozróżnia się dwa chemotypy - jeden, zawierający głównie pięciopierścieniowe alkaloidy oksindolowe (np. pteropodynę, izopteropodynę, izomitrafilinę) i drugi, zawierający głównie czteropierścieniowe alkaloidy oksindolowe (jak np. rynchoftlina i izorynchofilina).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Badania mvitm wykazały wpływ na układ immunologiczny, działanie przeciwzapalne, przeciwmutagenne, przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe i przeciwudeniające, ale powinny być przeprowadzone badania kliniczne, aby sprecyzować liczne wskazania w których U. tomentosa wydaje się skuteczna. Dotychczas jedno badanie z podwójną ślepą próbą przeprowadzone na standaryzowanym wyciągu z korzeni chemotypu pięcio-pierścieniowego wykazało złagodzenie objawów artretyzmu u pacjentów w warunkach klinicznych.

Kocimiętka Właściwa (Nepeta cataría)

Kocimiętka Właściwa

OPIS Jest to bylina (do 1 m wys.), o owłosionych, naprzeciwległych liściach i licznych małych, białych, różowych lub niebieskich kwiatach zebranych w zaokrąglone grona. Wyhodowano wiele odmian różniących się pokrojem rośliny, kolorem kwiatów lub składem olejku eterycznego.

POCHODZENIE Wschodnia część regionu Morza Śródziemnego, wschodnia i południowa Azja.

SUROWIEC Liście lub kwitnące szczyty pędów (Ne-petae catariae herba); olejek eteryczny.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek łagodnie uspokajający i nasenny, poprawiający trawienie.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Herbatka z kocimiętki jest stosowana głównie jako ziołowy lek uspokajający i ułatwiający zasypianie, zazwyczaj przyjmowany przed snem. Poprawia także trawienie, zwiększa wydzielanie potu i zmniejsza objawy biegunek. Medycyna ludowa zaleca go w leczeniu infekcji, bólów zębów i głowy, stresu, kolek, podrażnienia skóry głowy, artretyzmu, reumatyzmu, stanów zapalnych gaiki ocznej, alergii i hemoroidów. Herbatka z kocimiętki była niegdyś powszechnie spożywana jako gorący, rozluźniający napój o wielu zastosowaniach, zanim pojawiła się prawdziwa herbata. Była to główna roślina lecznicza średniowiecznych przyklasztornych ogrodów.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zaleca się picie dwa razy dziennie herbaty ziołowej przygotowanej z 10 g suszonego ziela na szklankę gorącej wody. Stosuje się także nalewki, wyciągi i kapsułki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek eteryczny bogaty w nepetalakton (główny składnik); obecne są także kwas nepetalowy, epinepetalakton, kariofylen, cytral, cytronelol, limonen i kamfora. Nepetalakton i składniki pokrewne są irydoidami podobnymi do tych obecnych w kozłku (zob. Valeriana officinalis).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Uspokajające działanie kocimiętki jest przypisywane nepetalaktonowi i składnikom pokrewnym. Nepetalakton i kwas nepetalowy powodują wydłużenie czasu przesypianego przez myszy. Olejek kocimiętki w dużych ilościach powoduje u ludzi stany depresyjne ośrodkowego układu nerwowego.

UWAGI Potoczna nazwa wzięła się z działania, jakie roślina wywiera na koty — reagują one na nią jak na konopie. Nepetalakton ma być afrodyzjakiem i feromonem, co jest związane z kocim zachowaniem godowym, dlatego też kocimiętka jest stosowana przez wytwórców kocich akcesoriów, by skłonić je do zabawy. Ma ona także działanie owadobójcze i odstraszające gryzonie.

Koenzym Q 10 (ubichinion)

Koenzym Q 10 (ubichinion) - przeciwutleniacz o małej, lipofilnej cząsteczce łatwo przenikający błony i cement międzykomórkowy, bierze udział w reakcjach oksydoredukcyjnych dehydrogenaz, cytochromów i białek niehemowych, surowiec o działaniu antyoksydacyjnym, wymiatacz wolnych rodników w środowisku lipidowym. Regeneruje witaminę E.

Koenzym Q10

Koenzym Q10 jest to organiczny związek chemiczny, który wpływa na transport elektrolitów w łańcuchu oddechowym. W naturze ten związek występuje w największych ilościach w łososiu, makreli i sardynkach. Jego zadaniem jest pobudzenie stymulacji metabolizmu. Jego odpowiednie stężenie przyczynia się do obniżenia poziomu cukru we krwi, a także wspomaga proces spalania tkanki tłuszczowej. W suplementacji stosuje się go w celu spowolnienia procesów starzenia się, a także stabilizacji błon komórkowych, dzięki czemu zwiększa się przyswajalność składników odżywczych.

Koenzym Q10 - składnik odżywczy, znajdujący się we wszystkich komórkach roślin i zwierząt. Dostarczany organizmowi wraz z pokarmem, jest niezbędny do życia, bierze bowiem udział w przemianie składników pokarmowych w energię. CoQ10 wyzwala 95% energii potrzebnej do życia i dlatego jego niedobory mogą powodować zmęczenie, nadciśnienie i niewydolność serca. Pełni także wiele innych ważnych funkcji: jest silnym przeciwutleniaczem, przeciwdziała utlenianiu tłuszczów i zapobiega tworzeniu się brunatnych plam na skórze u osób w starszym wieku; wzmacnia i chroni serce, zapewniając jego regularne skurcze, obniża ciśnienie i zapobiega dusznicy bolesnej (angina pectoris). Ponadto okazało się, że dawki uzupełniające CoQ10 powstrzymują zanik dziąseł, który jest jedną z głównych przyczyn utraty zębów. Pomaga on także zmniejszyć wagę ciała dzięki temu, że wyzwala energię, niwelując uczucie zmęczenia. Najbogatszym źródłem koenzymu Q10 okazało się serce wołowe, a także wątroba i nerki. Mniejsze ilości koenzymu zawierają rośliny, takie jak szpinak, lucerna, soja i ziemniaki. Preparaty CoQ10 w kapsułkach są powszechnie dostępne.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 90-200mg na dobę.

Koenzym witaminy B12

Koenzym witaminy B12  ( 5-deoksy-5adenozynolokobalamina, dibenkozyd Dibencozide ) Jest to jedna z najaktywniejszych form witaminy B12. W suplementacji znana jest ona jako dibenkozyd. Jest ona wykorzystywana ze względu na jej działanie, które przyczynia się do zwiększenia łaknienia. Dzięki temu sprawia ona, że sportowcom łatwiej jest spożywać właściwe ilości kalorii w ciągu dnia. Witamina ta przyczynia się również do poprawienia procesów metabolicznych, a bierze ona udział w przemianie białek, węglowodanów i tłuszczów. Niektóre źródła podają, że jest to związek, który może wspomagać budowanie masy mięśniowej.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 100-2000mg na dobę.

Kofeina

Kofeina jest alkaloidem, który zaliczany jest do grupy metyloamin. Naturalnie występuje ona w kawie, herbacie, a także napojach energetycznych. Jest to składnik, który szybko wchłania się do organizmu przez układ pokarmowy. Nie kumuluje się ona w organizmie, a wykazuje ona silne działanie pobudzające. Wpływa ona na ośrodkowy układ nerwowy, dzięki czemu zmniejsza uczucie zmęczenia i znużenia, a sprawia, że zwiększa się uczucie energii. Przyczynia się ona również do zmniejszenia napięcia w mięśniach gładkich i ich naczyniach krwionośnych.

Kofeina to najczęściej stosowany przez społeczeństwa Zachodu środek pobudzający; występuje nie tylko w kawie, ale także w czekoladzie, kakao, herbacie i coli oraz w wielu dostępnych bez recepty środkach stymulujących i przeciwbólowych. Jak się szacuje, dzienne spożycie kofeiny na osobę wynosi 150-225 mg, z czego 75% pochodzi z kawy. Filiżanka kawy zawiera 50-150 mg kofeiny, filiżanka herbaty około 50 mg, a 400 g coli około 35 mg. Jednak osoby, które piją dużo kawy, spożywają znacznie więcej kofeiny, niekiedy nawet do 7500 mg dziennie! Długotrwałe picie kawy w nadmiarze może wywołać objawy „kofeinizmu": lęk, nerwowość, bezsenność, depresję, zaparcia, częstomocz, owrzodzenie dwunastnicy, wysoki poziom cholesterolu, nadciśnienie i chorobę serca. Podejrzewa się także, iż z nadmiernym piciem kawy może się wiązać pojawienie się nowotworów sutka, a z piciem kawy w czasie ciąży - poronienie. Osoby szczególnie wrażliwe mogą odczuwać objawy „kofeinizmu''już po dwu filiżankach kawy dziennie. Kofeina hamuje wchłaniane żelaza, co prowadzi do anemii i może powodować niedobór inozytolu (jedna z witamin z grupy B) oraz wapnia, utrudniając ich absorpcję; ponieważ sprzyja to wzrostowi poziomu cholesterolu, zwiększa jednocześnie prawdopodobieństwo wystąpienia zawału serca. W dwu sytuacjach kawa może okazać się dobrodziejstwem: gorące okłady z kawy pomagają w przypadku stłuczenia (siniaki) i łagodzą skutki ukąszeń owadów; kawę można też stosować leczniczo do lewatywy.

Dawkowanie: bezpieczna dawka to około 500-600mg na dobę.

Kokornak

Kokornak - bylina rosnąca dziko na przypłociach i przydrożach. Surowcem leczniczym są korzenie i kwiaty. Starożytni Egipcjanie używali tej rośliny jako odtrutki na jad węży, naparem zaś leczono wrzody i nowotwory. Co więcej, napary z korzeni i kwiatów działają napotnie, moczopędnie, przeciwgorączkowo oraz przyspieszają wystąpienie opóźniających się krwawień miesiączkowych. Zioło dostępne w większych sklepach ze zdrową żywnością i sklepach zielarskich. Wchodzi też w skład mieszanek ziołowych.

Kokornak Powojnikowaty (Aristolochia clematitis, Asarum europaeum)

Kokornak Powojnikowaty

OPIS Kokomak powojnikowaty jest byliną z prosto wzniesionymi łodygami wyrastającymi z rozłożystego kłącza oraz sercowatymi liśćmi. Wszystkie części rośliny mają nieprzyjemny zapach. Żółte kwiaty posiadają osobliwy wygląd, przypominający kształtem i ułożeniem ludzki płód przed narodzinami, stąd nazwa gatunku od greckiego aristos = najlepszy, lochia = poród. To kolejny przykład doktryny sygnatur, wg której znamienna cecha rośliny dała podstawę potencjalnego zastosowania.

POCHODZENIE Europa Środkowa i Południowa. Powszechnie uprawiany jako roślina ozdobna.

SUROWIEC Cale ziele (Aristolochiae herba), korzeń.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wywołujący poród, poronny, przyspieszający gojenie ran.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Roślinę tradycyjnie stosowano do wywołania porodu oraz w leczeniu owrzodzeń i ran. W przeszłości używana także jako pobudzająca menstruacje i poronna.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosowanie wewnętrzne nie jest bezpieczne.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina ta, jak i wiele innych gatunków z rodzaju Aristolochia, zawiera kwasy arystolochiowe I—IV, substancje wysoce trujące obdarzone aktywnością mutagenną i karcynogenną.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kwasy arystolochiowe tworzą addukty z DNA, wywołując guzy i uszkodzenia nerki. Mimo wszystko, związki te wykazują aktywność immunostymulującą i wspomagają leczenie ran. 

UWAGI Gatunki z rodzaju Aristolochia są surowcami w tradycyjnej medycynie wielu krajów świata. A. fangchi (kokornak chiński; guangfangji) i A. kaempferi używane są w tradycyjnej medycynie chińskiej. Inne przykłady to, A. indica (działająca antykoncepcyjnie), A. rotunda (stosowany w Iranie jako środek wzmacniający), A. cymbifera i A. ringens (stosowane w Ameryce Południowej w leczeniu ukąszeń węża, gorączki, wrzodów i kolki) oraz A. serpentaria (wirginijski korzeń wężowy) tradycyjne wykorzystywany w Ameryce Północnej jako środek na ukąszenie węża i w dyspepsji. Kolejnym przedstawicielem tej rodziny jest Asarum europaeum (kopytnik) dawniej używany jako środek wymiotny, obecnie nadal wykorzystywany w homeopatii (<D3 ! ).

Kola nut

Kola nut to orzechy, które pochodzą z wiecznie zielonego drzewa. Roślina ta występuje na terenie lasów tropikalnych Afryki Zachodniej. Orzechy te są źródłem kofeiny, flawonów i licznych fenoli. W związku z tym, jest to roślina, która przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia, a także działa stymulująco i pobudzająco na układ nerwowy. Wykazują one również silne działanie diuretyczne, dlatego stosuje się je w suplementacji sportowej. Stanowią one skład niektórych spalaczy tłuszczu i suplementów termogenicznych.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Kola Zaostrzona (Cola acuminata)

Kola Zaostrzona

OPIS Średniej wielkości drzewo (do 15 m wys.), o dużych liściach i żółtych kwiatach zebranych w wiechy. Owoce zwane orzeszkami zebrane w wielonasienne mieszki. Ważnym z punktu handlowego jest także gatunek Cola nítida (wcześniej pod nazwą C. vera). Różni się tym od C. acuminata, że posiada węższe liście większe żółte kwiaty, czerwonożyłkowane. Nasiona C. acuminata po usunięciu łupiny nasiennej rozpadają się na około cztery nieregularne części, podczas gdy C. nítida na dwie części.

POCHODZENIE Afryka Zachodnia (Nigeria i Sierra Leone do Gabonu); uprawiana też w Ameryce i Azji.

SUROWIEC Nasiona lub orzechy (Colae semen) z łupiną nasienną lub bez.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec pobudzający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Nasiona koli są stosowane w leczeniu psychicznego i fizycznego zmęczenia. Wyciągi łub nalewki są zawarte w różnorakich napojach energetyzujących, a spożywającym je dodają energii. Tradycyjnie świeże nasiona żuje się ze względu na ich pobudzające i wzmacniające właściwości. Wykazują też właściwości ściągające i przyjmuje się, że są skuteczne w leczeniu biegunek, ran i stanów zapalnych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dawka dzienna to 2-6 g orzechów, przyjmowanych w postaci wyciągu lub nalewki. Dawniej stosowane w napojach typu cola, jednak obecnie zastąpiły je sztuczne dodatki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Głównym składnikiem jest alkaloid purynowy kofeina (1,5—3%), który jest obecny obok występującej w znacznie mniejszej ilości teobrominy. Również obecne są związki fenolowe (4-6%), jak katechina, epikatechina i procyjanidyny, mogące tworzyć kompleksy z alkaloidami purynowymi.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Orzechy kola wykazują podobny efekt do innych produktów zawierających kofeinę jak kawa, herbata, guarana i herbata paragwajska (matę). Wykazują pobudzający efekt na ośrodkowy układ nerwowy i serce. Doświadczenia na zwierzętach wskazują, że orzechy kola mają właściwości analeptyczne i lipolityczne oraz że pobudzają wydzielanie soków żołądkowych. W badaniach na ludziach surowiec wykazywał działanie chronotropowo dodatnie oraz słabe moczopędne.

UWAGI Ludzie cierpiący na wrzody żołądka lub dwunastnicy oraz nadciśnienie i zaburzenia pracy serca powinni ograniczyć przyjmowanie produktów zawierających ten surowiec.

Kolagen

Kolagen to związek, który naturalnie występuję w organizmie człowieka. Jego synteza wraz z wiekiem spowalnia się, przez co pojawiać się mogą problemy ze stawami, skórą i paznokciami. Jest to składnik, który pozwala na zachowanie jędrności skórze. Suplementacja kolagenem jest zalecana osobom, które mają problemy ze stawami, ponieważ jest to składniki, który sprawia, że stawy i ścięgna stają się bardziej odporne na uszkodzenia, a także wspomaga ich szybką regenerację. Dodatkowo jest regularne spożywanie może zapobiegać powstawaniu zmarszczek.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 5g na dobę.

Kolcorośl

Kolcorośl - tropikalna bylina dziko rosnąca w Ameryce Południowej. Z korzenia, zwanego korzeniem sarsaparyli, robi się piwo, napój popularny w Ameryce Północnej, zwłaszcza na środkowym zachodzie. Herbatka z korzenia ma działanie wzmacniające i moczopędne, a także wiatropędne i napotne. Pomaga też w leczeniu przeziębień, gorączki, podagry i reumatyzmu. W hiszpańskiej medycynie ludowej używano sarsaparyli do odmładzania organów płciowych, a także do leczenia chorób wenerycznych, takich jak syfilis i rzeżączka. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością i sklepach zielarskich, wchodzi w skład mieszanek ziołowych.

Kolcorośl Lekarska (Smilax aristolochiaęfolia)

Kolcorośl Lekarska

OPIS Kolcorośl jest lianą (do 4 m dl.), o szerokich liściach (o łukowato wygiętych nerwach na spodniej stronie). Posiada rzucające się w oczy wąsy czepne i male, żółtozielone kwiaty oraz czerwone jagody. Niektóre gatunki z rodzaju Smilax używane są w medycynie tradycyjnej różnych części świata, ale głównym produktem handlowym jest sarsaparyla meksykańska (z S. aristolochiaęfolia, wcześniej znanego jako S. medica), sarsaparyla honduraska (S. regelii, wcześniej S. officinalis i S. utilis), sarsaparyla ekwadorska (S. fe-brifuga) oraz sarsaparyla chińska (S. china).

POCHODZENIE Ameryka Środkowa, północna część Ameryki Południowej. Uprawiana w Ameryce Środkowej.

SUROWIEC Korzenie S. aristolochiaęfolia i kilku innych gatunków, m.in. S. cordifolia, S. regelii i S. tonduzii (Sarsaparilla radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek dermatologiczny (łuszczyca, świąd) i przeciwreumatyczny.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Sarsaparyla używana jest tradycyjnie w leczeniu łuszczycy i różnych innych schorzeń skórnych. Jest także stosowana jako lek moczopędny, w reumatyzmie, reumatycznym zapaleniu stawów, trądzie, i schorzeniach wenerycznych. Preparaty zyskały na popularności wśród gimnastyków, ponieważ uważa się, że sarsaparyla powoduje zmniejszenie masy ciała. W Meksyku jest wykorzystwana jako tonik i afrodyzjak. Wyciąg z korzeni jest tradycyjnym składnikiem piwa korzennego i mieszanek ziołowych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zaleca się przyjmowanie odwarów z 1-4 g suchego korzenia/kłącza trzy razy dziennie. Stosowane są też wyciągi i nalewki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzeń sarsaparyli zawiera 1-3% saponin steroidowych (różne gatunki zawierają: sarsapogeninę, smilageninę, diosgeninę jako główne aglikony). Te zaś mogą być wykorzystywane jako sub-straty dla pólsyntez kortyzonu i innych steroidów (zob. Dioscorea vilbsa). Obecne są też kwasy organiczne, flawonoidy i fttosterole (sitosterol, stigmasterol).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Istnieją pewne przesłanki, że kolcorośl posiada własności przeciwzapalne i jest skuteczna w terapii łuszczycy. Uważa się też że wzmaga apetyt i poprawia trawienie, a ponadto wywiera działanie androgenne i progesteronowe. Zastosowania sarsaparyli spotykają się generalnie ze sceptycyzmem, jako nie posiadające wystarczających dowodów działania.

Kolcowój Chiński (Lycium chínense)

Kolcowój Chiński

OPIS Jest to zdrewniały krzew (do 1 m wys.), z kolczastymi łodygami, na których rosną jasnozielone, nieowłosione lancetowate liście (szersze w dolnej części), z fioletowymi trąbkowatymi kwiatami o dl. 1,5 mm oraz jasnopomarańczowymi lub czerwonymi jagodami dl. ok. 10 mm. Blisko spokrewniony z nim jest kolcowój szkarłatny (L. barbarum = L. halimifolium). Jest to większy krzew (do 3 m), o większych jagodach (do 20mm), o walnolancetowatych liściach (rozszerzonych pośrodku) i dłuższej trąbce korony (2,5-3 mm).

POCHODZENIE Azja Wschodnia(L. chinense), Chiny, głównie prowincja Ningxia (L. barbarum). Obydwa gatunki zdziczałe w Ameryce Północnej (L. barbarum także w Europie), uprawiane w Chinach i Malezji.

SUROWIEC Świeże lub suszone jagody obydwóch gatunków (gou ąi zi — Lycii fructus), obecnie także suszona kora korzeni (Lycii radicis cortex). Liście L. chinense są popularnym warzywem w kuchni chińskiej i są uprawiane na skalę przemysłową.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Tradycyjny lek pobudzający.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Jagody są jednym z najważniejszych leków medycyny tradycyjnej w Chinach. Są stosowane jako środek ogólnie pobudzający, poprawiający krew, zwiększający wytrzymałość, w leczeniu chorób wyniszczających, osłaniający wątrobę i poprawiający wzrok.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Zalecana jest dawka 50 g suszonych jagód dziennie. Jagody są często używane jako składnik potraw duszonych i zup. Napary z korzenia są niekiedy stosowane do obniżania ciśnienia i obniżania temperatury.

SUBSTANCJE AKTYWNE Jagody zawierają duża ilość aminokwasów (do 5%), polisacharydów i karotenoidów (w tym zeakstantynę, fysalien i kryptoksantynę). Jagody posiadają także olejek eteryczny zawierający seskwiterpeny (dehydro-a-cyperon i solawetinon). Wyizolowano z nasion liczne triterpeny i steroidy triterpenowe. Kora jest bogata w poliaminy (kukoamina A) i krótkie peptydy (liciumamid, liciumina A); liście zawierają steroidy, np. witanolid A.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Liciumina A i B blokuje reninę i ACE (konwertaza angiotensynowa); kukoamina A obniża ciśnienie krwi. Badania chińskie wykazują działanie przeciwutleniające, hipoglikemiczne, obniżające poziom lipidów, obniżające ciśnienie i stymulujące układ odpornościowy.

Kolendra

Kolendra - mała roślina jednoroczna pochodząca z krajów śródziemnomorskich. Pięknie pachnących liści używa się do sałatek i innych potraw. Jednakże najważniejszym surowcem medycznym, są nasiona. Napary z nasion kolendry pite po posiłkach przyspieszają trawienie i likwidują wzdęcia. Znany jest też ich zbawienny wpływ na artretyzm i reumatyzm. Napary można pić nie więcej niż trzy razy dziennie. Powszechnie dostępna w sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością, sklepach spożywczych.

Kolendra Siewna (Coriandrum sativum)

Kolendra Siewna

OPIS Roślina jednoroczna o aromatycznych liściach i jasnoróżowych kwiatach zebranych w baldaszki. Liście górne pierzaste; dolne niepodzielone o odmiennym kształcie. Kwiaty brzeżne, w baldaszkach powiększone tak, że przypominają swoim wyglądem koszyczki kwiatowe rodziny Asteraceae. Owoce małe, kuliste (roz-lupki), po dojrzeniu rozpadające się na dwie niełupki.

POCHODZENIE Kolendra pochodzi ze wschodnich rejonów Morza Śródziemnego i zachodniej Azji, jednak od lat jest uprawiana jako przyprawa w wielu częściach świata.

SUROWIEC Dojrzale, wysuszone owoce (Coriandri fructus), często mylnie nazywane nasionami, oraz olejek eteryczny (Coriandri aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek żołądkowy, spazmolityczny, wiatropędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W lecznictwie stosowany przy utracie apetytu i zaburzeniach trawiennych. Może także być dodawany do środków przeczyszczających aby zmniejszyć bóle powodowane skurczami. Od dawnych czasów owoce były stosowane miejscowo w leczeniu zranień i oparzeń, a olejek był niekiedy składnikiem płynnych preparatów używanych w leczeniu bólu stawów, reumatyzmu i zaburzeń menstruacyjnych. Owoce można żuć, w celu zamaskowania przykrego zapachu po spożyciu czosnku.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Do użytku wewnętrznego 3 g wysuszonych owoców uważa się za odpowiednią dawkę dzienną.

SUBSTANCJE AKTYWNE Za główny składnik czynny owoców uważa się olejek eteryczny. Jest on obecny w stężeniu ok. 1% w przeliczeniu na suchą masę i zawiera linalol jako główny składnik (ok. 60-70%). Obecne są także kumaryny, fenylopropanoidy i triterpeny (koriandrol). Niedojrzałe owoce i liście mają charakterystyczny zapach pluskiew, który pochodzi od transtridecenu.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kolendra posiada udokumentowane działanie spazmolityczne, wiatropędne i przeciwbakteryjne, które związane jest z obecnością olejku eterycznego.

Kombu

Kombu - wodorosty spokrewnione z kelpem. Zawierają wiele minerałów, są szczególnie bogate w jod, co sprawia, że regulują czynność tarczycy i pomagają we wszelkich dolegliwościach związanych z niedoborem tego pierwiastka. Ze względu na wysoką zawartość minerałów kombu wzbogaca przyrządzane potrawy w cenne składniki odżywcze. Potrawy z roślin strączkowych przyrządzane z dodatkiem kombu są łatwiejsze do strawienia. W sklepach ze zdrową żywnością można kupić nibyliście kombu, używane do zup i gulaszy.

Kombucha

Kombucha - na nowo odkryty grzyb, od wieków znany i używany w krajach azjatyckich. Dzięki  właściwościom leczniczym herbatka z niego zdobywa popularność na Zachodzie. Jakkolwiek kombucha nazywanyjest grzybem, w rzeczywistościjest to kolonia drożdży i bakterii rozwijających się na słabej, osłodzonej herbacie. Pod wpływem drożdży herbata fermentuje wytwarzając dwutlenek węgla i alkohol. Po podwojeniu objętości kolonii, kombucha przenosi się na świeżą pożywkę. Ciekłą pozostałość zamraża się i pije. Ciecz ta jest biologicznie czynna, działa bakteriobójczo i przeciw-wirusowo, oczyszcza organizm z toksyn i nasila ich wydalanie. Zawiera witaminy z grupy B oraz kwas glukuronowy, zdolny do oczyszczania wątroby. Kombucha oczyszcza także nerki, poprawia samopoczucie dzięki przypływowi energii, przyspiesza trawienie, upiększa cerę. Chociaż skutki zażywania herbatki z kombuchy mogą być różne u różnych osób, to wielu pacjentów zażywających ten środek donosi o poprawie stanu zdrowia w tak różnych dolegliwościach, jak: łuszczyca, chroniczne zaparcia, przemęczenie, zaburzenia czynności tarczycy, wypadanie włosów i łamliwość paznokci. Ekstrakty w kroplach i gotowa herbata z kombuchy dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością. Uwaga: Cukrzycy nie powinni zażywać kombuchy.

Komosa Piżmowa (Chenopodium ambrosioides)

Komosa Piżmowa

OPIS Bylina lub roślina jednoroczna (do 1 m wys.), o liściach lancetowatych i niepozornych kwiatach. Wcześniej uważano, że surowcem leczniczym jest C. anthelminticum, lecz obecnie przeważnie odmiana C. ambrosioides brana jest pod uwagę. Odmiana ambrosioides (Chenopodii herba) zawiera też askarydol i jest używana podobnie jak anthelminticum.

POCHODZENIE Południowa i Środkowa Ameryka (zwłaszcza Meksyk). Uprawiana w klimacie umiarkowanym i tropikalnym Ameryki.

SUROWIEC Głównie olejek eteryczny (Chenopodii aetheroleum). 1 g olejku rozpuszczony w oleju rycynowym (w stężeniu 2,5%) posiada najlepsze właściwości przeciwrobacze.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec przeciw robakom.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Surowiec, gł.olejek eteryczny, znany jest od dawna jako środek stosowany w leczeniu pasożytów przewodu pokarmowego (tęgoryjca dwunastnicy i glisty ludzkiej), zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Używany też jako środek przeciwko ukąszeniom węży, bólom żołądka i jako środek tonizujący oraz przeciwko pasożytom zewnętrznym.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Olejek eteryczny byl popularnym środkiem czerwiopędnym, lecz obecnie rzadko używany. Z chwilą poznania jego właściwości toksycznych jego dawkowanie musi odbywać się pod ścisłą kontrolą. Doustnie, dla dzieci jest to tyle kropel olejku, ile mają lat, lecz nie więcej niż 10. Dla dorosłych ok. 8 kropli co trzy godziny, jednak nie więcej niż 1 g na dzień.

SUBSTANCJE AKTYWNE Roślina zawiera do 0,6% olejku eterycznego, którego główny składnik stanowi askarydol 45-70%. Obecny jest także p-cymen (20— 40%), a-terpinen, limonen i kamfora.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Askarydol to znany środek przeciwrobaczy, który unieruchamia i zabija pasożyty. W weterynarii jest używany w leczeniu zakażeń przywrą.

Konopie Siewne (Cannabis sativa)

Konopie Siewne

OPIS Jednoroczne ziele (do 4 m wys.) z charakterystycznymi dloniastosiecznymi liśćmi oraz drobnymi męskimi i żeńskimi kwiatami wyrastającymi na oddzielnych roślinach. Uprawiane są dwa podgatunki - ssp. sativa dla jego włókien i oleju z nasion; ssp. indica jako środek odurzający i roślina lecznicza.

POCHODZENIE Azja; szeroko uprawiane (często nielegalnie) w większości strefy umiarkowanej.

SUROWIEC Kwiatostany żeńskie z towarzyszącymi liśćmi (= marihuana; Cannabis indicae herba)-, żywica z roślin żeńskich (= haszysz) oraz nasiona (huo ma ren tradycyjny lek chiński).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek odurzający, uspokajający, analgetyczny, przeciwwymiotny. 

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Tradycyjnie stosuje się w leczeniu bólu, reumatyzmie i astmie. Ziela używa się w ajurwedzie i tradycyjnej medycynie chińskiej od czasów starożytnych. W XIX w. marihuana służyła jako środek przeciwbólowy, gł. w bólach menstruacyjnych. Obecnie stosowana jedynie w mdłościach wywołanych chemioterapią, w depresji i braku łaknienia u pacjentów z AIDS oraz do obniżenia ciśnienia śródgalkowego w jaskrze. W Chinach wciąż używa się nasion w łagodnej terapii zaparć u osób starszych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Nalewki i wyciągi stosowane są leczniczo w tym samym zakresie (dawka lecznicza: 0,1 g Cannabis indicae herba).

SUBSTANCJE AKTYWNE Liczne fenolowe terpeno-idy (kanabinoidy); efekt halucynogenny przypisywany jest wyłącznie Atetrahydrokanabinolowi (THC). Marihuana zawiera ok. 1%, haszysz ok. 5%. Ponadto fla-wonoidy, alkaloidy i olejek eteryczny z mono- i ses-kwiterpenami.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE THC wywiera wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, wywołuje euforię, rozluźnienie, utratę koordynacji i zamazaną mowę. Posiada także właściwości przeciwbólowe, przeciwwymiotne, rozszerzające oskrzela, spazmolityczne i hipotensyjne.

Konwalia

Konwalia - bylina rosnąca dziko w Europie i Ameryce Północnej w wilgotnych, ocienionych miejscach; jest też popularną rośliną ogrodową. Działa rozkurczowo i moczopęd-nie, ale przede wszystkim wzmacnia pracę serca. W większych dawkach działa prze-czyszcząjąco. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich. Uwaga: Konwalia może być zażywana tylko pod kontrolą lekarza. Zawiera gliko-zydy, które w zbyt dużych dawkach mogą zaburzać rytm serca i powodować rozstrój żołądka

Konwalia Majowa (Corwallaria mąjalis)

Konwalia Majowa

OPIS Ozdobna bylina rosnąca w dużych skupiskach. Pędy kwiatostanowe otoczone dwoma szerokimi liśćmi. Kwiaty białe, dzwonkowate, intensywnie pachnące, zebrane w jednostronne grono. Owocem są pomarań-czowo-czerwone jagody.

POCHODZENIE Europa, Północno-wschodnia Azja; sprowadzona do Ameryki Północnej; zbierana ze stanu naturalnego w Europie wschodniej. Uprawiana jako roślina ogrodowa.

SUROWIEC Części nadziemne (Corwallariae herba; Convallariae flos) zbiera się podczas rozsadzania, potem suszy i rozdrabnia.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek nasercowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Surowiec stosowany w łagodnej niewydolności serca związanej z wiekiem podeszłym oraz w przewlekłym zespole płucno-- sercowym.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE W postaci standaryzowanego proszku zawierającego 0,2% konwala-toksyny przyjmowanego w trzech dawkach po 0,2 g (dawka dzienna to 0,6 g); również w postaci wyciągów i nalewek.

SUBSTANCJE AKTYWNE Konwalia zawiera liczne glikozydy nasrcowe w ilości 0,1-0,5% suchej masy, oraz saponiny. Zawartość glikozydów nasercowych jest najwyższa w okresie kwitnienia. Głównym składnikiem jest konwalatoksyna (około 40% całej zawartości glikozydów nasercowych) oraz podobne strukturalnie konwalozyd, konwalatoksol, lokundiozyd i wiele innych. Korzenie zawierają toksyczny kwas acetydyno-2-karboksylowy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Konwalatoksyna w działaniu jest podobna do innych glikozydów nasercowych. Hamuje Na+ i K+-ATP-azę i pośrednio zwiększa stężenie wewnątrzkomórkowe jonów Ca++. Wpływa to na wzrost siły skurczu mięśnia sercowego, zwolnienie tętna i przyczynia się do polepszenia wydajności pracy serca. Zwiększa także wydzielanie soli sodowych i potasowych z moczem.

UWAGI Uważa się, że konwalia jako surowiec jest lepiej tolerowana niż naparstnica i wywołuje mniej działań ubocznych.

Koper

Koper - silnie pachnące zioło powszechnie uprawiane i używane w kuchni i medycynie. Młode liście dodane do sałatek i zup wzbogacają ich smak i właściwości odżywcze, z nasion przyrządza się napar. Herbatka z kopru likwiduje wzdęcia, poprawia trawienie i apetyt, pomaga też przy bólach żołądka. Powszechnie dostępny.

Koper Ogrodowy (Anethum graveolens, Apium graveolens)

Koper Ogrodowy

OPIS Koper ogrodowy jest wysmukłą jednoroczną roślina z żywozielonymi, pierzastodzielonymi liśćmi o odcinkach nitkowatych. Baldachy rozwijają się na końcu osi kwiatostanowych, a małe, suche owoce (nielupki) są spłaszczone i posiadają bladobrązowe, wąskie, żeberka brzeżne.

POCHODZENIE Niejasne (prawdopodobnie południowo-zachodnia Azja); roślina uprawiana od starożytności w Egipcie, Azji i Europie.

SUROWIEC Głównie małe, suche owoce (Anethifructus) -często opisywane jako nasiona, ale także nadziemne części (Anethi herba) i olejek eteryczny (Anethi aetheroleum). KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek żołądkowy, wiatropędny i moczopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Owoce kopru ogrodowego znalazły tradycyjne zastosowanie w leczeniu niestrawności, wzdęcia i innych zaburzeń trawiennych oraz jako środek moczopędny. „Nasiona” kopru ogrodowego są szczególnie dobrze znanym składnikiem wody koperkowej (gripe water) podawanej małym dzieciom w bólach kolkowych i wzdęciu. Surowiec posiada bardzo długą historię zastosowania medycznego (wymieniony już w papirusie Ebersa,ok. 1500r.p.n.e.) izwy- _ kle był uważany za środek kojący i uspokajający (ang. nazwa diii, pochodzi od nordyckiego dylla - koić). Koper ogrodowy jest również znaną rośliną kulinarną, a jego świeże liście stosuje się zgodnie z tradycją do przyprawiania ryb.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dzienna dawka wynosi ok. 3 g nierozdrobnionych owoców („nasion”), przyjmowanych w formie naparu lub nalewki i polecanych w dolegliwościach dyspeptycznych. W przypadku olejku eterycznego, odpowiednia dawka dzienna to 0,1-0,3 g.

SUBSTANCJE AKTYWNE Koper ogrodowy zawiera olejek eteryczny w owocach, z karwonem jako składnik główny. Korzystne działanie ziela może być również przypisane flawonoidom, furanokumarynom i kumarynom.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Owoce kopru ogrodowego znane są z właściwości przeciwskurczowych i bakteriostatycznych. Olejek eteryczny natomiast z działania wiatropędnego i moczopędnego.

Koper Włoski

Koper Włoski - bylina, pochodząca z krajów śródziemnomorskich, a obecnie powszechnie uprawiana w Europie i Ameryce Północnej. Napary z nasion i korzeni likwidują wzdęcia, poprawiają 72 trawienie, obniżają apetyt i dzięki temu działają odchudzające. Koper włoski działa też łagodząco na kolki i wrzody żołądka. Nasiona i liście nadają smak daniom rybnym, a pędy są warzywem. Dostępny w sklepach zielarskich i sklepach ze zdrową żywnością - świeży, w postaci syropu i herbatki.

Koper Włoski (Foeniculum vulgare)

Koper Włoski 

OPIS Roślina wzniesiona do wysokości 1,5 m. Liście pierzaste o odcinkach wąskich. Kwiaty drobne żółte zebrane w baldachy złożone. Wyróżnia się dwa podga-tunkipiperitum i vulgare. Wśród podgatunku ssp.vulgare można rozpoznać odmianę pieprzową (var. vulgare) oraz słodką (var. dulce).

POCHODZENIE Rejon Morza Śródziemnego. Uprawiana na całym świecie.

SUROWIEC Suche owoce (Foenicull fructus) i olejek eteryczny (Foeniculi aetheroleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Wiatropędny, wy-krztuśny, aromatyczny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Używany od czasów antycznych w leczeniu zaburzeń menstruacyjnych, niestrawności, wzdęciach, kaszlu. Syropy zrobione z owoców lub sok otrzymany ze świeżej rośliny są używane w przewlekłym kaszlu i nieżycie górnych dróg oddechowych zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Owoce są tradycyjnym składnikiem wody koperkowej stosowanej u niemowląt. Zewnętrznie stosuje się surowiec w schorzeniach skórnych. Olejek koprowy posiada anyżowy smak.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dzienna dawka owoców to 5—7 g, syropu 10—20 g i olejku koperkowego 0,1—0,6 mL. Syrop koprowy zawiera 0,5 olejku na kg.

SUBSTANCJE AKTYWNE Olejek koprowy jest bogaty w fenylopropanoidy, głównie trans-anetol. Wyróżnia się dwa rodzaje olejku: gorzki olejek (30—75% anetolu, 12—33% fenchonu, a-pinen, limonen) i słodki olejek (80—90% anetolu, 1—10% fenchonu, limonen, a-pinen). Owoce kopru zawierają także flawonoidy i fu-ranokumaryny i są przemysłowym źródłem anetolu używanego jako środek smakowy w przemyśle spożywczym (likiery, absynt, ouzo, sambucco) i kosmetycznym.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Olejek koprowy, szczególnie anetol posiada właściwości rozkurczowe, wiatropędne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i poprawia sprawność układu pokarmowego. Anetol i fenchon działają również sekretolitycznie i stymulująco. Anetol w dużych stężeniach jest toksyczny.

Kora (eort. lub eortex)

Kora jest warstwą ochronną pnia drzew, uformowaną zżywych warstw leżących tuż nad drewnem. Stanowi ona częsty surowiec farmaceutyczny, zewzględu na dużą zawartość związkówaktywnych. Wymienić można liczne przykłady, m.in. kora chinowa (gatunki Cinchona), kora pieprzowca (Warburgia salutaris), kora dębu (gatunki Quercus; Quercus eortex), kora wierzby (gatunki Salix; Salicis cortex).

Kora kasztanowca zwyczajnego

Kora kasztanowca zwyczajnego (Cortex Hippocastani) to surowiec, który w swoim składzie zawiera wiele cennych związków aktywnych. Zawarte są one między innymi w korze, kwiatach i owocach tego drzewa. Aktywne składniki w nim zawarte to między innymi kumaryny, garbniki i flawonoidy. Składniki te wykazują silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Przyczyniają się one do uszczelniania naczyń włosowatych. Mają właściwości przeciwobrzękowe. Preparaty z wyciągiem z kory stosować można zewnętrznie, a także wewnętrznie.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Korzeń (rad. lub radix)

Korzeń (rad. lub radix). Mięsiste lub zdrewniałe korzenie (lub sama kora korzenia) często stanowią surowiec farmaceutyczny. Korzenie mogą mieć formę włóknistą (pokrzywa, Urtica dioica; Urticae radix) , zwartą i twardą (lukrecja, Glycyrrhiza glabra; Liquiritiae radix) lub mięsistą (hakorośl, Harpagophytum procumbens; Harpagophyti radix) .

Korzeń imbiru

Korzeń imbiru to roślina, która ceniona jest już od wieków i wykorzystuje się ją w medycynie ludowej ze względu na cenne właściwości i bogaty skład. Imbir jest znany jako przyprawa, ale popularność zyskuje jako dodatek suplementów diety. Ma on silne działanie termogeniczne, przyczynia się do zwiększenia ciepłoty ciała, dzięki czemu wspomaga spalane tkanki tłuszczowej. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwbólowe, pomaga zwalczać migrenę, a także przyczynia się do łagodzenia dolegliwości bólowych stawów i mięśni.

Dawkowanie: Zalecana dawka to około 500-1000mg na dobę.

Korzeń lukrecji

Korzeń lukrecji jest to surowiec, który pozyskiwany jest z lukrecji chińskiej. Roślina ta zawiera w sobie sapominy, dzięki czemu ma ona działanie wykrztuśne, przyczynia się do pobudzenia czynności wydzielniczych w drogach oddechowych. Wykazuje właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne. Przyśpiesza gojenie się ran w przełyku, zapobiega powstawaniu wrzodów trawiennych, a także zwalcza objawy infekcji i alergii. Stosuje się ją przy nieżycie dróg oddechowych, kaszlu i stanów zapalnych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych. Ze względu na zawartość glikozydów nie może być stosowana w dużych dawkach.

Korzeń pokrzywy

Korzeń pokrzywy (Urtica dioica) to surowiec, który pochodzi z pokrzywy zwyczajnej. Można ją spotkać na terenach Polski. Jest to surowiec, który wykorzystuje się do produkcji niektórych suplementów. W korzeniu pokrzywy znajduje się wiele cennych składników: kwasy organiczne, potas, wapń, lecytyna. Dzięki temu wszystkie te preparaty wykazują działanie przeciwzapalne oraz przyczyniają się do obniżenia poziomu DTH I estrogenów. Dodatkowo wspomagają produkcję testosteronu na wysokim poziomie. W medycynie naturalnej stosuje się pokrzywę w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na przerost prostaty.

Dawkowanie: brak określonych norm.

Kosaciec Niemiecki (Iris germanica)

Kosaciec Niemiecki

OPIS Kosaciec pochodzi od różnych form ogrodowego irysu i pokrewnych gatunków. Są to rośliny wieloletnie z szerokoblaszanymi liśćmi wyrastającymi z pełzającego, mięsistego kłącza. Silna łodyga kwiatowa dochodzi do 0,8 m wysokości i pojawia się na wiosnę z fioletowymi kwiatami. Kwiaty są zazwyczaj rozpoznawane przez trzy wzniesione i trzy zwisie płatki korony. Dodatkowo kłącze jest otrzymywane z I. florentina - kosaciec florentyński, czasami zwany I. germánica var. florentina (ma białe lub kremowe kwiaty) - I. fallida - kosaciec dalmatyński.

POCHODZENIE Europa po Ural.

SUROWIEC Okorowane i pocięte kłącza (Iridis rhi-zoma). Interesujące jest to, że charakterystyczny zapach (jak fiolki) powstaje tylko podczas przechowywania suchego surowca.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Tradycyjny lek wykrztuśny i powlekający.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Surowiec nie jest używany pojedynczo, ale jako składnik wielu preparatów na kaszel w formie herbatek. Dodawany jest do potpurri jako utrwalacz zapachu i do pudrowania włosów i peruk. Niektóre likiery, pasty i proszki do zębów zawierają korzeń jako substancję smakową. Małym dzieciom były dawane korzenie do żucia przy wyrzynaniu się nowych zębów.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Suchy surowiec nie jest sam używany.

SUBSTANCJE AKTYWNE Obecnych jest kilka grup składników: triterpeny (a- i P-irigermanal), izoflawony (irilon i irizolon), aldehydy aromatyczne i seskiterpeny. Szczególne zainteresowanie wzbudza olejek eteryczny, który zawiera iron (10-20%) jako główny składnik zapachowy (pachnie jak fijołki i jest obecny w postaci wielu izomerów i stereoizomerów). Irony powstają tylko pod długim (2-3 lat) przechowywaniu wysuszonych korzeni i są produktami ubocznymi utleniania bicyklo -terpenoidów zwanych iridalami. Obecne są także polisacharydy (skrobia, śluz) do 50%.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Tradycyjne użycie nie zostało potwierdzone badaniami naukowymi.

Kozieradka Pospolita (Trigonellafoenum-graecum)

Kozieradka to roślina jednoroczna, zwana też koniczyną grecką, jest jednym z najdawniej znanych ziół. Nasiona są przyprawą i środkiem ułatwiającym pozbycie się kataru z nosa. Od dawna uważa się, że herbatka z kozieradki powoduje obfitsze wydzielanie mleka przez matki karmiące piersią. Obniża stężenie cukru we krwi: w medycynie ludowej Jemenu jest lekiem na cukrzycę - chorzy piją co rano szklankę wody, w której przez noc moczyły się nasiona kozieradki. Nasiona są dostępne w sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością, aptekach.

OPIS Niewysoka, jednoroczna roślina (do 50 cm wys.), o trójlistkowych liściach i niepozornych bladożóltych kwiatach, wyrastających w kątach liści. Owoce są długimi, cienkimi i często skręconymi strąkami, zawierającymi 10-20 kanciastych nasion (3-5 mm dl.).

POCHODZENIE Region śródziemnomorski, północno-wschodnia Afryka i zachodnia Azja. Uprawiana obecnie gl. we Francji, Turcji, Indiach i Chinach.

SUROWIEC Dojrzale, wysuszone nasiona (Foenu-graeci semen).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek poprawiający trawienie, zmiękczający, wykrztuśny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Nasiona stosuje się gł. w celu przywrócenia łaknienia, w anoreksji, utracie masy ciała, zewnętrznie zaś jako okłady przy zapaleniu skóry, czyrakach, wrzodach i egzemie. Liczne zastosowania tradycyjne to leczenie podrażnionego gardła, wrzodów żołądka, bólu żołądka, cukrzycy starczej, wysokiego stężenia cholesterolu, impotencji i spadku libido. Proszek z nasion używa się jako środek wzmacniający. Nasiona lub pędy są suplementami żywności (w Etiopii np. nasiona do przygotowywania zastępki mleka dla noworodków). Ze względu na swój aromat stosuje się ją na Środkowym Wschodzie, a w Indiach służy jako przyprawa.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Przy stosowaniu do wewnątrz polecane jest przyjmowanie dawki 3-18 g nasion (sproszkowanych lub zmielonych). Dla stosowania zewnętrznego przygotowuje się zawiesiny z 50 g nasion na 250 rnL wody (a także żele, mazidła, maści i oleje).

SUBSTANCJE AKTYWNE Nasiona są bogate w śluz (głównie galaktomannany), tłuszczowce, białka (do 30%) i inhibitory proteaz. Obecne są liczne saponiny steroidowe. Najczęstszym ich aglikonem jest diosgeina i jej epimer jamogenina. Obecne są także glikozydy furostanolowe (trigofenozydy A-G). Małe ilości alkaloidu trygoneliny i peptydów steroidowych (fenugrecyna), mogą mieć swój udział we właściwościach leczniczych. Charakterystyczny zapach zależy od obecności 3-hydroksy-4,5-dimetylo-2[5H]-furanonu. Gorzki smak zawdzięczają nasiona kozieradki glikozydom furostanolowym.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Saponiny mogą być odpowiedzialne za obserwowane efekty przeciwcukrzycowe i obniżanie poziomu tłuszczu i cholesterolu. Widoczne jest też działanie sekretołityczne, hiperglike-rniczne, przeciwzapalne, uterotoniczne, kardiotoniczne i słabe przeciwdrobnoustrojowe.

Kozieradka jest to roślina, która znana jest również pod nazwą greckie siano. Rośnie ona na terenach Morza śródziemnego, Europy i Ameryki. Od wieków wykorzystuje się ją w medycynie azjatyckiej. Surowiec ten jest wykorzystywany do profilaktyki cukrzycy, ponieważ wspomaga obniżyć poziom cukru we krwi. Wspomaga zwalczanie chorób narządu wzroku. Dba o prawidłowy poziom cholesterolu we krwi, przyczyniając się do obniżania tego złego. Ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Jej suplementacja może zmniejszyć ryzyko rozwoju miażdżycy.

Dawkowanie: nie znaleziono precyzyjnych danych.

Kozłek

Kozłek - nazwany też niekiedy Waleriana jest dziko rosnącą rośliną o pachnących kwiatach, uprawianą ze względu na korzenie i olejek eteryczny. Nalewka na olejku jest znanym środkiem o silnym działaniu uspokajającym (likwiduje pobudzenie, wycisza nerwowość, zmniejsza palpitacje serca, spazmy i napady padaczki). Jest też wspaniałym środkiem o działaniu nasennym i przeciwbólowym. Tradycyjnie zażywano jej, by zapobiec omdleniom. Pomaga również w leczeniu wrzodów przewodu pokarmowego i zmniejsza głód nikotynowy. Dostępna w sklepach ze zdrową żywnością, aptekach i w sklepach zielarskich. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych. Uwaga: Herbatki z kozika należy używać tylko, jeśli zaleci ją lekarz. Zbyt długie przyjmowanie kozika powoduje depresję.

Kozłek lekarski

Kozłek lekarski (waleriana) to zioło, które wykorzystywane jest w medycynie ludowej i konwencjonalnej. Roślina tak wykazuje silne właściwości uspokajające, a stosuje się ją jako środek wyciszający organizm. Łagodzi napięcie, ułatwia zasypianie i zwiększa odporność organizmu na stres. Dodatkowo działa rozkurczająco, dzięki czemu stosuje się go w przypadku dolegliwości żołądkowych, a także u kobiet przy bolesnych miesiączkach. Najczęściej roślina ta znajduje się w suplementach ułatwiających zasypianie i uspokajających.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 360mg na dobę.

Kozłek Lekarski (Valeriana officinalis)

Kozłek Lekarski

OPIS Kozłek to przedstawiciel gatunku zbiorowego. Jest wzniesioną rośliną zielną, o wonnych, płożących kłączach, licznych korzeniach, pierzastozlożonych liściach i niewielkich białych lub różowych kwiatach, zebranych w szczytowe kwiatostany.

POCHODZENIE Europa i Azja (w Ameryce Północnej wprowadzony), uprawiany w kilku krajach europejskich, Japonii i USA.

SUROWIEC Kłącze z korzeniami (Valerianae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek uspokajający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Jest znaczącym lekiem uspokajającym i wchodzi w skład licznych preparatów gotowych. Nie uzależnia; polecany gl. w bezsenności, zmęczeniu, słabszych niepokojach nerwowych, objawach przekwitania i zespole napięcia przedmiesiączkowego. Zastosowanie tradycyjne obejmuje wspomagające leczenie bólu trzewnego i kolek skurczowych.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Dawka dobowa to 10 g suszonych korzeni w porcjach po 2-3 g pięć razy dziennie. Dla użytku zewnętrznego stosuje się kąpiel ze 100 g korzeni na pełną wannę.

SUBSTANCJE AKTYWNE Surowiec zawiera olejek eteryczny (zwykle mniej niż 1%), z octanem bornylu jako głównym składnikiem, oraz (3-kariofilenem, wa-leranonem, izowalerianianem bornylu i kwasem Walerianowym. Walepotriaty (oryginalne pochodne irydo-idowe) obecne są w suszonych korzeniach (0,5-2%) (gl. waltrat i acewaltrat oraz mniejsze ilości innych). Trzy seskwiterpeny cyklopentanowe (kwas walerenowy, kwas acetoksywalerenowy i walerenal) są charakterystyczne tylko dla V officinalis.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Doświadczenia wykazały, że wodne i alkoholowe wyciągi oddziałują przez receptory GABA-A-ergiczne i benzodiazepinowe. Walepotriaty (głównie dehydrowaltrat) działają rozkurczowo. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność kozika w zwalczaniu trudności z zasypianiem i słabszych niepokojów nerwowych, gdy jest przyjmowany przez kilka tygodni.

UWAGI Również inne koziki wykazują działanie uspokajające: V edulis (= V mexicana), V faurieri i V jata-mansi (= V wallichii).

Krasnodrzew Kokainowiec (Erythroxylum coca)

Krasnodrzew Kokainowiec

OPIS Krzew jednoroczny (do 1 m wys.), z ciemnozielonymi, owłosionymi liśćmi, małymi białymi kwiatami i jasnoczerwonymi jagodami. Odmiany uprawne stanowią E. coca var. coca (postać dzika z brodawkowaty-mi łodygami) i var. ipadu, razem z dwoma odmianami E. novogranatense (z gładką łodygą).

POCHODZENIE Ameryka Południowa, wschodnie Andy-Peru, Boliwia (E. coca) oraz Peru, Wenezuela i Kolumbia (E. novogranatense var. novogranatense). Roślina jest uprawiana od czasów preinkaskich.

SUROWIEC Liście (Cocaefolium).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Znieczula i odurza. Zastosowanie i właściwości Liście koki są tradycyjnie żute w rejonach Andów celem pozbycia się głodu i zmęczenia. Są także źródłem kokainy, pierwszego przemysłowego w świecie środka znieczulającego, który obecnie nie jest stosowany, ale jest nielegalnie używany przez miliony ludzi. Amerykańska kola była oryginalnie imitacją napoju zawierającego kokainę „Coca des Incas” i toniku winnego „Vin Mariani” (z alkoholem i kofeiną). Najpierw pozbawiono kolę alkoholu, potem kokainy a obecnie również kofeiny.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Czysty alkaloid był używany w medycynie jako środek miejscowo znieczulający, dopóki nie został zastąpiony przez syntetyczne pochodne (najpierw ksylokainę, potem wiele innych). Tysiące ludzi żyjących w Andach nadal używa każdego dnia liści zmieszanych z wapnem do żucia lub w postaci torebek herbacianych i zaparza napar zwany matę de coca. Narkomani zazwyczaj wciągają nosem cienką linię kokainy z płaskiej powierzchni przy pomocy słomki.

SUBSTANCJE AKTYWNE Liście koki zawierają więcej niż 18 alkaloidów tropanowych z kokainą j ako głównym składnikiem (całkowita ilość alkaloidów wynosi 0,1—0,7%), a także w mniejszej ilości higrynę, kusko-higrynę. Młode liście bogate są w cynamoilokokainę. Także w liściach są obecne inne składniki jak dsheksanol, trans-heksanol, salicylan metylu i garbniki.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Kokaina jest miejscowym lekiem znieczulającym i narkotycznym. Aktywność polega na blokowaniu kanałów Na+ w neuronach i hamowaniu wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Kokaina wywołuje silne uzależnienie psychiczne, ale nie fizyczne.

UWAGI Nie medyczne używanie kokainy jest nielegalne.

Kre-alkalyn

Kre-alkalyn jest formułą monohydratu kreatyny, który jest idealnie dopasowany do potrzeb organizmu człowieka. To sprawia, że kreatyna ma lepszą biodostępność, szybciej wchłania się do organizmu, a także pozwala na błyskawiczne przywrócenie mocy mięśniom w czasie wysiłku fizycznego. Ta formuła kreatyny jest najczęściej stosowana przy suplementach dla sportowców siłowych. Jej spożywanie nie przyczynia się do gromadzenia się wody w tkance podskórnej, jak to jest przy innych formułach kreatyny. Zwiększ wytrzymałość, a także korzystnie działa na siłę.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1000-5000mg na dobę.

Kreatyna

Kreatyna jest organicznym związkiem chemicznym, który składa się ze struktury kwasu owocowego i guanidyny. W niewielkich ilościach występuje ona naturalnie w organizmie człowieka, a tworzy się ona w procesie przemiany materii. Jest lokowana głownie w mięśniach i ścięgnach. Kreatyna to związek, który jest niezbędny do magazynowania i uwalniania energii, która jest potrzebna podczas aktywności fizycznej.  Dba ona o prawidłowy przebieg syntezy białek mięśniowych, a także reguluje inne reakcje zachodzące w komórkach. Jej spożywanie zwiększa siłę w mięśniach.

Kreatyna to preparat uzupełniający dietę, który ostatnio budzi ogromne zainteresowanie, gdyż okazało się, że zwiększa możliwości sportowców. Po raz pierwszy stwierdzono to u zawodników brytyjskich, którzy zdobyli złoty medal na Igrzyskach Olimpijskich w Barcelonie w 1992 roku. Wkrótce potem kreatynę zaczęli stosować sportowcy USA i od tego czasu stała się ona preparatem powszechnie używanym w sportowym świecie. Kreatyna nie jest steroidem ani narkotykiem. Jest substancją naturalną, synte-zowaną w organizmie z trzech aminokwasów: argininy, metioniny i glicyny. Gromadzi się głównie w mięśniach szkieletowych jako fosfokreatyna, będąc łatwo dostępnym magazynem energii. Kreatyna jest częścią tego systemu, który dostarcza natychmiastowej energii, a jej preparaty pozwalają tę energię wyzwolić. Kreatyna wpływa na zwiększenie masy mięśni, co jest ważne dla osób dbających o budowę ciała; zwiększa także wytrzymałość i siłę, przyspiesza proces zdrowienia, umożliwiając nowe osiągnięcia. Najbogatszym źródłem kreatyny jest mięso, szczególnie wołowe, którego l kg zawiera około 4 g substancji. Zawierają ją także ryby. W zwykłej sytuacji organizm syntezuje około dwu gramów kreatyny dziennie, a kolejne dwa gramy pobiera z pokarmem. W celu poprawienia wyników sportowych przyjmuje się zazwyczaj pięć gramów l do 4 razy dziennie, w zależności od tego, czy chodzi o zwiększenie zawartości kreatyniny w mięśniach, czy też utrzymanie dotychczasowego ich stanu. Wchłanianie kreatyny znacznie się zwiększa, jeśli przyjmuje sieją wraz z pokarmem zawierającym węglowodany uwalniające insulinę, np. z sokiem z winogron. Wegetarianie dostarczają organizmowi niewiele tej substancji.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 1-2g na dobę.

Kreatyna bezwodna

Kreatyna bezwodna jest to związek kreatyny, który jest całkowicie pozbawiony cząsteczek wody. Dzięki temu przyczynia się on do poprawienia absorbcji tego związku w organizmie człowieka. Okazuje się, że to jedna z najlepszych form tego składnika, ponieważ wykazuje on najlepszą skuteczność. Stosuje się go w suplementach dla sportowców zaawansowanych. Jest to preparat, który przyczynia się do zwiększenia energii w mięśniach i pozwala na jej wykorzystanie w czasie treningu. Poprawa wydajność i pozwala na wykonywanie intensywnych bodźców treningowych.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2g na dobę.

Krokosz Barwierski (Carthamus tinctorius, saflor barwierski)

Krokosz Barwierski

OPIS Krokosz barwierski to prosto wznosząca się, jednoroczna roślina zielna z kolczasto ząbkowanymi liśćmi i atrakcyjnymi, żółtymi koszyczkami, otoczonymi szczeciniastymi listkami okrywy. Owocami są drobne, białe niełupki, z jednym nasieniem (ziarna).

POCHODZENIE Nieznane. Najstarsze znaleziska archeologiczne pochodzą z Mezopotamii. Roślina do celów leczniczych uprawiana w Chinach, natomiast produkcja oleju skupiona jest w Indiach, USA, Meksyku i Etiopii.

SUROWIEC Kwiaty (Carthamiflos), także nasiona i olej z nasion (Carthami oleum).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek wywołujący miesiączkę, przeciwzapalny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI W medycynie chińskiej ważnym surowcem są kwiaty wykorzystywane w leczeniu schorzeń ginekologicznych, stanów zapalnych, chorób serca i gorączki. Stosowane także w bólach brzusznych oraz w oczyszczaniu i leczeniu ran, blizn, obrzęków i urazów stawowych. Olej krokoszowy ma właściwości łagodnie przeczyszczające i używany jest w chorobie Crohna.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Stosowane sąnapary i nalewki z kwiatów oraz surowy lub oczyszczony olej z nasion. Napar z 1 łyżeczki wysuszonych kwiatów w filiżance wrzątku przyjmowany jest dwukrotnie w ciągu dnia.

SUBSTANCJE AKTYWNE Żółty kolor nadają kwiatom glikozydy dichalkonów (kartamina, saflor B, saflo-mina C, hydroksysaflor A i tinktoramina). Występują również rozmaite flawonoidy (gł. glikozydy kwercetyny i luteoliny), a-tokoferol, alkohole triterpenowe (gł. helianol) i polisacharydy.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Zarówno kwiaty jak i olej krokoszowy obniżają poziom cholesterolu, a polisacharydy posiadają właściwości immunostymulujące. W badaniach na zwierzętach wykazano działanie nasilające skurcz macicy. Tinktoramina jest silnym antagonistą wapnia. Flawonoidy wykazują działanie anty-oksydacyjne, a-tokoferol aktywność witaminy E, natomiast alkohole triterpenowe przeciwzapalną.

UWAGI Kwiaty są źródłem żółtego i czerwonego barwnika stosowanego jako namiastka szafranu do barwienia masła, likierów, wyrobów cukierniczych i kosmetyków. W porównaniu z innymi olejami, olej krokoszowy zawiera wyższe ilości kwasu linolowego i jest jego źródłem w przemyśle środków dietetycznych.

Kruszyna Pospolita (Rhamnus frangida)

Kruszyna Pospolita

OPIS Krzew (do 3-5 m wys.) z kruchymi gałęziami bez kolców (łac. frangere oznacza „łamać”) i szerokimi liśćmi z łukowatym unerwieniem drugorzędowym. Z małych zielonkawych kwiatów tworzą się niewielkie, dwu-lub trójnasienne owoce (pestkowce), które zmieniają kolor z czerwonego na czarny w miarę dojrzewania. Roślina czasem nazywana jest szaklakiem, stąd może być mylona z szaklakiem amerykańskim (Rhamnus catharticus).

POCHODZENIE Europa, obszar śródziemnomorski (włącznie z Afryką Północną) oraz północno-zachodnia Azja. Surowiec jest zbierany ze stanu naturalnego gl. w Europie Wschodniej i Rosji.

SUROWIEC Wysuszona kora z pnia i gałęzi (Frangu-lae cortex). Świeża kora musi być przechowywana ponad rok zanim się ją wykorzysta (zob. dalej).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec przeczyszczający.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Korę stosuje się jako surowiec przeczyszczający. Częściej jednak używa się sproszkowanej kory lub ekstraktu z niej jako składnika złożonych środków przeczyszczających (z przeciw-skurczowymi i masowo przeczyszczającymi).

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Pociętą lub sproszkowaną korę wykorzystuje się do przyrządzania Rhamnus frangula L. (= Frangula alnus Mili.) naparów lub odwarów. Około 2 g posiekanej kory zaparza się 150 mL wrzącej wody. Dobowa dawka nie powinna przekraczać 20-30 mg całkowitej ilości antrachinonów.

SUBSTANCJE AKTYWNE W świeżej korze aktywne składniki występują gl. w postaci glikozydów antrono-wych lub diantronowych (ok. 6%). Podczas przechowywania lub w wysokiej temperaturze, związki te są utleniane do glikozydów antrachinonowych, gl. gluko-franguliny A (biglikozyd z glukozą i ramnozą), glu-kofranguliny B (biglikozyd z glukozą i apiozą), frangu-liny A i B (odpowiednie monoglikozydy bez cząsteczki glukozy) i 8-O-glukozydu frangulaemodyny. Obecne są również wolne emodyna, fiscjon i chryzofanol.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Glikozydy antrachino-nowe działają jako nieaktywne związki wyjściowe (prodrugs), które są częściowo przekształcane w aktywne antrony i antranole w jelicie grubym (zob. też Rhamnus catharticus).

Krwawnik

Krwawnik - roślina pospolita rosnąca na przydrożach. Zawiera olejek eteryczny i dwa kwasy, których kombinacja decyduje o ściągających właściwościach naparu z krwawnika, jego intensywnym zapachu i gorzkim smaku. Tradycyjnie herbatkę z tego ziela stosowano i do dziś stosuje się jako środek napotny w przeziębieniach. Napar z krwawnika przynosi ulgę w zaburzeniach trawienia, zatrzymuje wewnętrzne krwawienia i zmiejsza ubytek krwi w zbyt obfitych miesiączkach. Zewnętrznie używa się go jako płukanki do ust w przypadku zapalenia dziąseł, jako środka łagodzącego na rany, jątrzące się hemoroidy, a także jako środka wzmacniającego włosy. Dostępny w sklepach zielarskich. Uwaga: U niektórych osób krwawnik może powodować wysypki

Krwawnik Pospolity (Achillea millefolium, złocień krwawnik)

Krwawnik Pospolity

OPIS Bylina z kilkoma wzniesionymi łodygami wyrastającymi z podziemnego rozbudowanego kłącza. Liście złożone, pierzastosieczne, wiecznie zielone. Kwiaty liczne, drobne, białe do różowych, zebrane w baldokształtne, szczytowe kwiatostany. Występujący w Alpach A. moschata posiada analogiczny skład metabolitów wtórnych jak A. millefolium i jest tradycyjnie stosowany w podobnych wskazaniach.

POCHODZENIE Gatunek zbiorowy występuj ący w licznych odmianach, rosnący naturalnie w Europie i Azji Zachodniej oraz uprawiany w wielu częściach świata jako roślina ozdobna i lecznicza.

SUROWIEC Ziele (Mhlefoui herba) lub kwiaty (Millefoliiflos); niekiedy olejek eteryczny.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek przeciwartreptyczny, przeciwgorączkowy, przeciwzapalny, moczopędny.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Ziele stosowane jest tradycyjnie w leczeniu zapalenia stawów, gorączce, przeziębieniu i nadciśnieniu. Obecnie polecany głównie w braku łaknienia i niewielkich dolegliwościach dys-peptycznych. Zewnętrznie, surowiec używany jest jako dodatek do kąpieli leczniczych w wegetatywnej dysfunkcji narządów miednicy mniejszej (bolesny kurcz w dolnej części miednicy u kobiet).

PRZYGOTOWANIE I ZASTOSOWANIE Stosowane są napary lub nalewki, ziele (z kwiatami lub bez) wchodzi w skład mieszanek ziołowych. Do użytku wewnętrznego, Komisja E zaleca dzienną dawkę 4,5 g ziela krwawnika (3 g kwiatów krwawnika lub 3 łyżeczki świeżego soku). Zewnętrznie do nasiadówek używamy 100 g ziela na 20 litrów wody.

SUBSTANCJE AKTYWNE Alkaloidy pirolidynowe (betonicyna i stachydryna), flawonoidy i olejek eteryczny (P-pinen, kamfora, 1,8-cyneol, kariofilen i azuleny - w postaci laktonów seskwiterpenowych jak achillicyna i in.). Ciemno niebieskie azuleny nie występują w świeżym zielu, powstają jako artefakty z „pro-azulenów” w czasie destylacji olejku z parą wodną.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Udokumentowano aktywność przeciwbakteryjną i przeciwzapalną przypisywaną związkom z grupy laktonów seskwiterpenowych i azulenów. Flawonoidy warunkują efekt przeciwskurczowy, natomiast alkaloidy odpowiadają za działanie przeciwgorączkowe i hipotensyjne.

Krwiowiec Kanadyjski (Sanguinaria canadensis)

Krwiowiec Kanadyjski

OPIS Jest to mała roślina zielna (do 0,4 m wys.) produkująca czerwony sok roślinny. Ma pojedyncze liście o wyraźnie zaokrąglonych wcięciach i kwiaty wyrastające wprost z pełzającego, mięsistego kłącza. Atrakcyjne kwiaty mają 4-16 białych płatków i prze-ksztalcają się w dwuklapową torebkę zawierającą liczne nasiona.

POCHODZENIE Ameryka Północna; zbierany gl. ze stanu naturalnego we wschodniej części USA.

SUROWIEC Wysuszone kłącza pozbawione korzeni (Sanguinariae canadensis rhizoma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec antybiotycz-ny, przeciwzapalny, wykorzystywany w higienie uzębienia.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Roślina ma działanie wymiotne, wykrztuśne i rozkurczające. Wykorzystywana w leczeniu stanów zapalnych oskrzeli i astmy oraz w innych chorobach dróg oddechowych (kaszel, krup, zapalenie krtani, zapalenie gardła). Dawniej stosowano ją zewnętrznie w owrzodzeniach, brodawkach i zmianach nowotworowych skóry. Mimo toksyczności wchodzi w skład kilku preparatów wykrztuśnych, syropów na kaszel i leków żołądkowych. Obecnie ekstrakt z krwiowca stosuje się w płukankach do jamy ustnej i pastach do zębów przeciwdziałających tworzeniu płytki nazębnej i zapaleniom dziąseł.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Pije się napar z ok. 0,5 g wysuszonego kłącza (lub równoważnej ilości ekstraktu bądź nalewki) trzy razy dziennie. Dawka wymiotna wynosi 1-2 g.

SUBSTANCJE AKTYWNE Występują alkaloidy izo-chinolinowe (do 9%) z sangwinaryną (typ benzofen-antrydyny) jako głównym składnikiem (ok. 50%) i kilka innych, jak chelerytryna, sangwilutyna, allo-kryptopina, protopina, berberyna, koptyzyna.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Aktywność biologiczną przypisuje się gl. sangwinarynie, która może łączyć się z DNA, wiązać się z białkami (włączając różne receptory) i wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Kontrolowane próby kliniczne wykazały dużą skuteczność w hamowaniu tworzenia płytki nazębnej. Działanie wykrztuśne i wymiotne przypisać można prawdopodobnie alkaloidom (drażnienie nervus vagus, zob. także Psychotria ipecacuanha).

Krwiściąg Lekarski (Sanguisorba officinalis)

Krwiściąg Lekarsk

OPIS Jest wieloletnim zielem (do 1 m wys.), z pierzasto-dzielnymi liśćmi i smukłą, rozgałęzioną łodygą kwiatową, z której wyrastają zwarte, okrągłe kwiatostany główkowe z niepozornymi, purpurowowymi kwiatami. Roślina wcześniej znana jako Poterium officinalis. Krwiściąg mniejszy (Sanguisorba minor), o podobnym zastosowaniu leczniczym, jest znacznie mniejszy od krwiściągu lekarskiego i bywa dodawany do sałatek, serów lub masła ziołowego. S. anistroides był stosowany w cukrzycy.

POCHODZENIE Europa i Azja (S. officinalis) lub południowe i środkowe obszary Europy (S. minor). Sam guisorba officinalis jest naturalizowany z Ameryce Północnej. Oba gatunki są powszechnie uprawiane w ogrodach ziołowych.

SUROWIEC Głównie stosuje się wysuszone podziemne części rośliny (Sanguisorbae rhizoma et radix), czasem wysuszone części nadziemne (Sanguisorbae herba). 

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec ściągający, hamujący krwawienie, przeciw hemoroidom.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Korzenie krwiściągu lekarskiego są skuteczne w ostrej biegunce. Ziele ma też działanie hamujące krwawienia i jest stosowane we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, w krwawieniach macicznych i zewnętrznie przeciw hemoroidom, różnym chorobom skóry (zranienia, owrzodzenia, oparzenia, egzemy) i różnym zapaleniom błon śluzowych (jest składnikiem płukanek i past do zębów). Głównym, tradycyjnym zastosowaniem jest hamowanie krwawienia, co odzwierciedla nazwa rośliny sanguis (krew) i sorbeo (wchłaniam).

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar z 2-6 g surowca może być przyjmowany trzy razy dziennie (również w postaci ekstraktu lub nalewki). Ekstrakty wchodzą też w skład maści i lotionów do użytku zewnętrznego.

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzeń zawiera garbniki hydrolizujące i skondensowane, gł. pochodne kwasu galusowego i elagowego (np. kwas 3,3’,4-trimetoksy-elagowy, gambiryna A, gambiryna B, sanguiina, eu-genina). Ponadto występują flawonoidy (rutozyd, kwercetyna, kemferol), oligomeryczne proantocyjanidyny oraz różne monodesmozydowe saponiny triterpenowe, włączając glikozydy kwasu pomolowego (znany także jako sangwisorbina).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Obecność garbników i saponin tłumaczy działanie ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, hamujące krwawienie i przeciwbiegunkowe (zob. też Quercus robur).

Kryptoksantyna

Kryptoksantyna jest to związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy karetonoidów. Naturalnie występuje on w źywności pochodzenia roślinnego. Jest to jeden z barwników, który znajduje się w skórce jabłka i pomarańczy. W organizmie pełni on rolę prowitaminy A, która wykazuje silne działanie przeciwutleniające dlatego wspomaga wydalać wolne rodniki z ustroju. To przyczynia się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na różne formy raka. Ten związek znajduje się w składzie niektórych kompleksów witaminowych, a także preparatów odżywczych i funkcjonalnych.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych danych.

Krzem (Silicium)

Krzem to pierwiastek niemetaliczny, najobficiej występujący w skorupie ziemskiej, w organizmie ludzkim znajdują się jedynie jego śladowe ilości w postaci krzemionki (dwutlenku krzemu). Mimo to krzemionka obecna jest w niemal każdej tkance ciała; jest niezbędna dla wzrostu komórek. Szczególnie skoncentrowana jest we włosach, w paznokciach i w tkance łącznej. Hamuje siwienie, zapewnia skórze gładkość i elastyczność, a także zapobiega łamaniu się paznokci. Dlatego substancja ta jest składnikiem różnych preparatów kosmetycznych. Trzeba jednakże dokonać rozróżnienia między rozpuszczalną w wodzie krzemionką a budzącymi kontrowersje krzemowymi implantami piersi. Mimo podobieństwa nazw naturalna krzemionka różni się znacznie od krzemowego implantu. Jest on polimerem zawierającym budzące wątpliwości węglowodory, które podejrzewa się o wywoływanie raka. Krzemionka i żel krzemionkowy mają opinię środków korzystnie oddziałujących w przypadku wielu zaburzeń zdrowotnych, np. zgagi, choroby wrzodowej, nieżytu żołądka, zapalenia jelita grubego, żylaków, zapalenia oskrzeli, miażdżycy naczyń, zaniku dziąseł, wysypki uczuleniowej i wielu innych. Do najlepszych naturalnych źródeł krzemionki należy ziele skrzypu, owies, proso, jęczmień, pełne ziarno pszenicy i czerwone buraki. Preparaty krzemionki zarówno do użytku wewnętrznego, jak i zewnętrznego można kupić w sklepach ze zdrową żywnością pod różnymi postaciami: tabletek rozpuszczalnych, tabletek do ssania, kapsułek, proszku i żelu. Wszystkie są opatrzone informacją o sposobie użycia.

Krzem (z łac. silicium) - pierwiastek chemiczny w układzie okresowym położony w grupie IV (węglowców) - jest drugim, po tlenie, najbardziej rozpowszechnionym wagowo pierwiastkiem na Ziemi (27%). W stanie wolnym nie występuje. Ze względu na duże powinowactwo do tlenu występuje tylko w stanie związanym. Najbardziej znane postaci występowania krzemu to piasek i kwarc (krzemionka Si02) oraz glinokrzemiany. Po raz pierwszy otrzymał go 1822r. szwedzki chemik J. Berzelius, przez redukcję czterofluorku SiF4 metalicznym potasem. Krzem, podobnie jak węgiel tworzy duże cząsteczki (silikony, siloksany), jednak to nie atomy krzemu łączą się ze sobą (wiązanie Si-Si- jest dużo słabsze niż C-C). Najczęściej występują układy siloksanowe Si-O-Si (z bardzo mocnymi wiązaniami Si-O) lub silazanowe Si-N-Si. Wiązania C-Si spotyka si.ę rzadko (np. silanach), przeważają wiązania poprzez tlen Si-O-C.

Krzem jest makro elementem, uczestniczy w procesach wzrostu włosów i paznokci, ma ogromne znaczenie dla mineralizacji kości, nadaje strukturalną trwałość całej tkance skórnej - odpowiada za sprężystośćć i elastyczność naskórka oraz skóry właściwej, a także za odporności naskórka, błon śluzowych, tkanki łącznej. Występuje we wszystkich płynach ustrojowych i tkankach, zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, przyspiesza procesy gojenia. Niedobór krzemu prowadzi do wypadania włosów, próchnicy zębów, paradontozy. Badania in vivo wykazały, że dodanie krzemu do diety zwiększa mineralizację kości, nawet przy diecie nisko wapniowej.

Krzem to pierwiastek, który naturalnie występuje w warzywach i owocach. Jego spożywanie przyczynia się do tworzenia nowych ścian komórkowych, a także dba o zdrowie stawów i kości. Krzem jest głównym składnikiem, który dobroczynnie wpływa na stan zdrowia paznokci, skóry i włosów. Przyczynia się on do syntezy kolagenu elastyny, co wpływa na szybką regenerację naskórka i zwalczania stanów zapalnych. Zaleca się jego suplementację w przypadku złamań u urazów aparatu ruchu. Wspomaga leczenie i szybką regenerację.

Dawkowanie: nie określono precyzyjnych wytycznych.

Krzyżownica Wirginijska (Polygala senega, krzyżownica senega)

Krzyżownica Wirginijska

OPIS Niewielka bylina dorastająca do 0,5 m wysokości  o wzniesionej, prawie nierozgalęzionej łodydze, wyrastającej z rozgałęzionego korzenia. Liście naprzemian-ległe, małe, lancetowate, prawie bez ogonków. Małe, białe kwiaty zebrana są w kłosy na szczycie pędu. Każdy kwiat ma 5 przypominających płatki nierównych działek kielicha i mały pęczek na koniuszku każdego płatka. Polygala jest powszechnie stosowana w tradycyjnym lecznictwie. Dla przykładu P fruticosa i P vir-gata są popularne w medycynie Zulu, a P amara i gatunki pokrewne używane są w medycynie ludowej Europy Środkowej jako surowce wykrztuśne, żołądkowe i młekopędne.

POCHODZENIE Ameryka Północna (wschód i środkowy zachód USA i prawie cała Kanada). Korzenie nadal zbierane są ze stanu naturalnego. Roślina uprawiana jest na ograniczoną skalę. Korzenie rośliny wykorzystywane były przez kanadyjskich Indian Seneca do leczenia ukąszeń przez grzechotniki (stąd angielska nazwa zwyczajowa - senega snakeroot).

SUROWIEC Wysuszone, pokrojone na kawałki korzenie (Polygalae radix).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Surowiec wykrztuś-ny, sekretolityczny i przeciwkaszlowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Korzeń krzyżowni-cy stosuje się głównie w leczeniu suchego kaszlu, który towarzyszy zapaleniu oskrzeli (szczególnie przewlekłemu), przewlekłej astmie, innym stanom zapalnym dróg oddechowych, rozedmie. Stosowany jest także w mieszankach w leczeniu infekcji gardła.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Pije się napary z suchego korzenia (0,5-1 g) trzy razy dziennie. Stosuje się także płynne wyciągi (0,3—1 mL na dobę) lub nalewki (2,5-5 mL na dobę). Surowiec często znajduje się w mieszankach na kaszel i zapalenie oskrzeli.

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzenie zawierają saponiny triterpenowe typu bidesmozydów, z presenegeniną jako aglikonem, w stężeniu do 12%. Są to głównie se-negasaponiny A-D (presenegeniną jest główną sapo-geniną). Obecne są również salicylan metylu i kwasy organiczne.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Mechanizm działania nie został do końca poznany. Działanie przeciwzapalne, przeciwkaszlowe i wykrztuśne przypisuje się jednak saponinom i salicylanowi metylu (zabacz również Gyp-sophila paniculata).

Ksysmalobium Faliste (Xysmalobium undulatum)

Ksysmalobium Faliste

OPIS Wieloletnia bylina (do 1 m wys.), o grubych wzniesionych pędach kwiatowych wyrastających z tęgich korzeni. Roślina posiada duże liście, ułożone parami naprzeciwległe (po złamaniu wydzielają sok mleczny), okrągławe grona żółtobrązowych kwiatów i duże owłosione torebki, zawierające liczne nasiona opatrzone puchem lotnym.

POCHODZENIE Południowa Afryka, częściowo uprawiana.

SUROWIEC Suszone korzenie (Uzarae radix) zbierane są ze stanu naturalnego z roślin dwu- i trzyletnich. Kategoria TERAPEUTYCZNA Środek przeciwbiegunkowy, rozkurczowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Uzara jest stosowana we współczesnym ziołolecznictwie w leczeniu silnych biegunek o nieznanym pochodzeniu oraz w mniejszym zakresie w łagodzeniu skurczów poporodowych. Jest istotnym lekiem ludowym południowej Afryki i używana była od dawnych czasów jako lek w biegunce i kolkach. Zanotowano też liczne inne zastosowania tradycyjne, m.in. leczenie skurczów żołądka, bólów głowy, puchliny (jako lek moczopędny) i nieregularnych miesiączek. Sproszkowany korzeń aplikowany jest na otarcia i rany. Inne rośliny z tej rodziny, takie jak Asclépios crispa i różne gatunki Pachycarpus również mają gorzkie korzenie i są stosowane w medycynie ludowej w sposób analogiczny do uzary.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Po dawce początkowej 1 g korzenia (75 mg sumy glikozydów), dawka dobowa wynosi 45-90 mg sumy glikozydów. Dla dzieci odpowiednia jest dawka 15-30 mg. Osiągalne są nalewki lub wyciąg suchy o oznaczonej zawartości glikozydów. W medycynie ludowej w leczeniu bólu głowy używa się naparów lub wdycha się proszek. Proszek stosuje się też bezpośrednio na rany i ropnie.

SUBSTANCJE AKTYWNE Korzeń zawiera liczne glikozydy nasercowe, z których głównym i najlepiej poznanym jest uzaryna (aglikon: uzarygenina).

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Uzaryna wykazuje potwierdzone działanie przeciwbiegunkowe - hamuje perystaltykę jelit, wpływając na mięśnie gładkie trzewi. Uzaryna hamuje aktywność pompy sodowo-potasowej, jak inne kardenolidy. Z powodu niskiej biodostępności po podaniu doustnym efekty naparstnicowe mogą wystąpić dopiero po bardzo dużych dawkach. Dlatego też glikozydy Asclepiadaceae wykazują niską toksyczność i są raczej bezpieczne w podaniu doustnym.

Kudzu

Kudzu (Pueraria lobata) to rodzaj rośliny, który stosuje się w przypadku uzależnień. Wykorzystuje się ją przede wszystkim w czasie terapii uzależnień od alkoholu. Niektóre źródła podają, że roślina ta może przyczynić się do ułatwienia walki z uzależnieniem od nikotyny. Roślina ta zawiera w sobie cenne izoflawony, które mają działanie zbliżone do estrogenów. Dlatego spożywanie suplementów z tą substancją zalecana jest kobietom w okresie menuopauzy, a także w przypadku obniżenia poziomu estrogenów. Roślina ta ma dodatkowo działanie rozgrzewające, odmładzające i regenerujące.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 500mg na dobę.

Kuklik Pospolity (Geum urbanum)

Kuklik Pospolity

OPIS Kuklik pospolity jest wzniesioną rośliną wieloletnią z liśćmi złożonymi z szerokich, ząbkowanych listków. Małe kwiaty są żółte. Szczególnie charakterystyczne są owoce złożone z licznych czerwonawych nielupek i oddzielnych owocolistków zakończonych hakowato. Inne gatunki lecznicze to G. rivale i G. ja-ponicum.

POCHODZENIE Europa, Azja i Północna Ameryka. Roślina jest zbierana ze stanu naturalnego, głownie w Europie wschodniej i południowo-wschodniej. SUROWIEC Kłącza i korzenie (Caryophyllatae rhizo-ma).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Ściągający, przeciwbiegunkowy.

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Kłącze jest tradycyjnym środkiem używanym w biegunkach i w braku apetytu. Jest stosowane jako lek ściągający (do płukania gardła) i w zapaleniach błony śluzowej jamy ustnej, odmrożeniach, hemoroidach i innych chorobach skóry. Jest także pomocne w schorzeniach żołądkowych oraz jest dodatkiem do likierów, koniaków, past i płu-kanek do zębów.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE W leczeniu lekkich biegunek przygotowuje się napar z połowy lub z całej łyżeczki do herbaty pokrojonego korzenia na szklankę wody i stosuje się kilka razy dziennie. Inne źródła polecają dawkę 1—4 g w postaci naparu trzy razy dziennie. Zęby przygotować płukankę do ust, należy dodać jedną łyżeczkę od herbaty ziół do zimnej wody i gotować kilka minut.

SUBSTANCJE AKTYWNE Składnikami aktywnymi są garbniki (do 30%). Obecne są różne kompleksy galoi elagotanoidów (gemina A, D; pedunkulagina) oraz skondensowane garbniki katechinowe, jak również kwasy fenolowe (kawowy, chlorogenowy, elagowy, galusowy). Obecne są niewielkie ilości olejku eterycznego (0,15%) zawierającego eugenol jako główny składnik i mirtenol jako składnik w mniejszej ilości.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Garbniki są dobrze znanymi związkami ściągającymi i antyseptycznymi. Blokują białka poprzez wiązanie się z nimi za pomocą grup hydroksylowych. Eugenol wykazuje działanie przeciwbakteryjne.

Kukurydza

Kukurydza - jest to roślina zbożowa, podobnie jak pszenica, ryż, jęczmień i proso, od tysięcy lat stanowiąca podstawowe pożywienie Indian Ameryki Środkowej. Jej wartość odżywcza i różnorodność zastosowań sprawiły, że kukurydza stała się nie tylko jedną z głównych upraw w USA, ale także jedną z najważniejszych w świecie. Mąka kukurydziana, powszechnie stosowana w kuchni, jest bardzo ważnym składnikiem diety w przypadku celiakii. Świeżo zerwana i ugotowana kolba kukurydzy ma delikatny słodki smak, który szybko traci po okresie żniw. Dostarcza witamin A, B1, B2, niacyny i składników mineralnych, takich jak żelazo, miedź, fosfor i magnez. Jedwabista wiecha z czubka kolby może służyć jako składnik naparu łagodzącego dolegliwości dróg moczowych i mającego działanie moczopędne, co bywa ważne w przypadku kamieni nerkowych. Ale by napar poskutkował, trzeba wypijać kilka kubków dziennie.

Kukurydza Zwyczajna (Zea mays)

Kukurydza Zwyczajna

OPIS Kukurydza jest okazałą roczną trawą (do 3 m wys.), o grubej łodydze i szerokich, płachtowatych liściach. Kwiaty męskie zebrane są na końcach gałązek, podczas gdy kwiaty żeńskie tworzą w kątach liści grube kłosy, zakończone długimi, wiotkimi znamionami słupków, widocznymi jako tzw. broda.

POCHODZENIE Ameryka Środkowa (obecnie rozprzestrzeniona na całym świecie).

SUROWIEC Słupki i znamiona zebrane przed dojrzeniem (Maidis stigma). Pyłek kukurydzy jest składnikiem (3%) mieszaniny pyłków używanej do produkcji wyciągów - resztę stanowią pyłek żyta (Secale cereale, 92%) i tymotki (Plileumpratense, 5%). Tak zwany kwiat traw stanowi nadziemną część różnych traw.

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek moczopędny (słupki i znamiona); urologiczny (wyciąg z pyłków); pobudzający łaknienie (surowy pyłek); stosowany przy lokalnych puchlinach wodnych (kwiat traw).

ZASTOSOWANIE i WŁAŚCIWOŚCI Znamiona kukurydzy stosowane są jako słaby lek moczopędny w leczeniu schorzeń dróg moczowych, a także w odchudzaniu i leczeniu zapalenia pęcherza moczowego, reumatyzmu i artretyzmu. Znamiona kukurydzy są znane w Chinach jako yu mi shu w leczeniu puchliny. Wyciąg z pyłków stosowany jest przeciwko objawom przerostu gruczołu krokowego, podczas gdy pyłek jako taki przyjmowany jest w osłabieniu i towarzyszącej mu utracie łaknienia. Kwiat traw używany jest zewnętrznie w postaci gorących kompresów w leczeniu artretyzmu.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Napar ze znamion (0,5 g na 150 mL wody) przyjmuje się kilka razy dziennie. Wyciąg z pyłków używany jest w dobowej dawce 80-120 mg (najwyżej przez trzy miesiące). Dawka dobowa 30—40 g surowego pyłku zalecana jest w osłabieniu.

SUBSTANCJE AKTYWNE Znamiona kukurydzy zawierają nieco olejku eterycznego (z karwarkolem i innymi terpenami) i niezbadane bliżej saponiny, flawonoidy, gorycze, polifenołe, cukry, śluz i sole potasowe. Aktywność pyłku wiązana jest z obecnością steroli.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Doświadczenia potwierdziły działanie moczopędne znamion kukurydzy, dotychczas przypisywane wysokiej zawartości potasu. Skuteczność pyłku przeciw przerostowi gruczołu krokowego potwierdzono badaniami klinicznymi (więcej o aktywności fitosteroli zob. Cucurbita pepo).

Kulczyba (Strychnos nux-vomica, wronie oko)

Kulczyba

OPIS Wiecznie zielone drzewo (ok. 25 m wys.), o kolczastych gałęziach i szerokich, wyraźnie trójnerwowych liściach oraz małych, rurkowatych kwiatach. Wytwarza duże żółte owoce, zawierające do ośmiu guzikowatych nasion.

POCHODZENIE Południowa Azja. Jest zbierany ze stanu naturalnego, a także uprawiany w równikowych regionach Azji i zachodniej Afryki.

SUROWIEC Dojrzałe nasiona (Strychni semen).

KATEGORIA TERAPEUTYCZNA Środek pobudzający, goryczowy.

ZASTOSOWANIE I WŁAŚCIWOŚCI Kulczyba nie jest już używana we współczesnej medycynie, z wyjątkiem homeopatii. Stosowano ją dawniej jako środek pobudzający, goryczowy, przeciwbólowy (w nacieraniach). Aktualnie używa się głównie nasion w charakterze trutki na gryzonie i inne zwierzęta.

PRZYGOTOWANIE I DAWKOWANIE Największa dawka dobowa strychniny to 20 mg, a największa jednorazowa -10 mg. Dawki powyżej 60 mg są śmiertelne. Z powodu dużej toksyczności, stosowanie kulczyby, nawet jako leku goryczowego, nie jest bezpieczne.

SUBSTANCJE AKTYWNE Nasiona zawierają monoterpenowe alkaloidy indolowe (1-3%). Dwa główne związki to strychnina i jej metoksylowana pochodna - brucyna.

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE Strychnina działa hamująco na receptory glicynowe (neuroreceptory hamujące), co w efekcie pobudza wszystkie części ośrodkowego układu nerwowego. Objawami zatrucia są lęk, światlowstręt i wrażliwość na dźwięki, drgawki i ostatecznie śmierć przez uduszenie z powodu skurczu przepony.

UWAGI Różne gatunki Strychnos są używane jako trucizny do strzał i leki tradycyjne w Afryce i południowo-wschodniej Azji. Miąższ owoców jest zwykle jadalny i dosyć smaczny, podczas gdy nasiona mogą być bardzo toksyczne. Spokrewniony ze S. nux-vomica bób św. Ignacego (S. ignatii) jest nadal używany w homeopatii. Kilka południowoamerykańskich gatunków (S. castelnaei, S. toxifera) jest źródłem kurary, zawierającej czwartorzędowe dimeryczne alkaloidy indolowe (toksyferyna C i in.). Blokują one cholinergiczne receptory nikotynowe, co prowadzi do porażenia mięśni szkieletowych. Jest to zjawisko wykorzystywane w chirurgii w celu zapobiegania kurczeniu się tychże mięśni. Związki te wchodziły w skład trucizn do strzał południowoamerykańskich Indian.

Kumaryny

Kumaryny to organiczne związki chemiczne, które zaliczane są do grupy beznopironów. Te związki wykryte zostały w ponad 80 gatunkach roślin. Jest to związek, który wykazuje silne działanie rozkurczowe, dzięki czemu wspomaga zwalczanie bólu mięśni, a także łagodzi bóle menstruacyjne. Dodatkowo to substancje o działaniu przeciwzapalnym. Można je stosować w przypadku zapalenia i bólu stawów. Łagodzą one objawy dolegliwości i zwalczają ich przyczyny. Kumaryny działanią przeciwutleniająco, dlatego wspomagają walkę z wolnymi rodnikami.

Kumaryny występują jako związki wolne lub w połączeniu z cukrami (glikozydy). Zaliczamy je do flawonoidów. Działają przeciwzakrzepowo, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczno i uspokajająco. Występują w korzeniu arcydzięgla, zielu nostrzyka i zielu połonicznika.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 2mg na każdy kilogram masy ciała.

Kurkuma

Kurkuma (Curcuma longa) jest rośliną, która w największych ilościach produkowana jest na rejonach Azji. Od wieków znane są jej właściwości prozdrowotne i wykorzystuje się je w medycynie ludowej. W suplementacji wykorzystuje się kłącza kurkumy. To surowiec, który wykazuje działanie pobudzające na wątrobę. Ma działanie rozkurczowe, bakteriobójcze i przeciwzapalne. Jej stosowanie spowalnia procesy starzenia się, a także obniża poziom szkodliwego cholesterolu we krwi. Kurkuma może być wykorzystywana do walki ze stanami zapalnymi stawów.

Kurkuma - znana także jako ostryż popularna przyprawa korzenna wyrabiana z korzeni azjatyckiej rośliny. W tradycyjnej medycynie chińskiej i indyjskiej używano ostryżu do leczenia zapaleń i zwichnięć. Kurkuma zawiera żółty barwnik - kurkuminę, która jest składnikiem biologicznie czynnym. Od wieków znano jej właściwości i stosowano ją nie tylko do przyprawiania potraw, ale też jako środek konserwujący i barwiący. Kurkuminoidy z ostryżu to grupa seskwiterpenów - związków organicznych o wyjątkowych właściwościach przeciwutleniających i przeciwzapalnych. Opóźniają one postęp chorób związanych ze starzeniem, zapobiegając uszkodzeniom spowodowanym przez wolne rodniki, opóźniają wzrost komórek rakowych, chronią wątrobę przed truciznami, rozpuszczają kamienie w woreczku żółciowym, obniżają poziom cholesterolu, łagodzą obrzęki stawów i zwiększają ich giętkość, uśmierzają bóle menstruacyjne. Badania na nosicielach wirusa HIV udowodniły zbawienny wpływ substancji czynnych z ostryżu w leczeniu AIDS. Zewnętrznie stosuje się ostryż w okładach, w połączeniu z lipą jest to świetny, od dawna znany domowy sposób na zwichnięcia, bóle mięśni i zapalenie stawów. Dostępny jako dodatek odżywczy w postaci kapsułek.

Dawkowanie: zalecana dawka to około 120 mg na dobę.

Kurkuminoidy

 Kurkuminoidy - związki pozyskiwane z ostryżu (Curcuma longa) o silnym działaniu hamującym wytwarzanie wolnych rodników, wychwytującym wolne rodniki oraz przeciwzapalnym.

Kwas alfa linolenowy

Kwas alfa linolenowy (ALA) to kwas tłuszczowy, który zaliczany jest do grupy wielonasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. To kwasy, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest to jeden z najlepszych antyoksydant