Berberyna – kompendium wiedzy

Wiele trendów suplementacji uległy ogromnym zmianom w czasie ostatniego dziesięciolecia. Część niemal kultowych produktów, które z pozoru posiadały niezagrożoną pozycję na rynku zostało niemal całkowicie wypartych. W ich miejsce wprowadzono wiele ciekawych związków, które bronią się już nie tylko reklamą i działaniami marketingowymi, ale również wynikami badań i wpływem na ludzkie ciało, który łatwo zweryfikować.

Spis treści

Co to jest berberyna?

Jednym z najbardziej wygranych związków jest berberyna, aktywny składnik wielu ziół chińskich, ale także europejskich. Obecnie najpopularniejszym źródłem pozyskiwania jest Berberis vulgaris, który zawiera średnio około 1,2% tego alkaloidu. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim szerokim właściwością na płaszczyźnie prozdrowotnej oraz sylwetkowej, gdyż należy do najpopularniejszych mimetyków insuliny na świecie. W odróżnieniu jednak od wielu alternatyw jak np. chrom, wykazuje realne działanie w tym zakresie i stała się doskonałą profilaktyką przed cukrzycą.

Berberyna jest znana i co najważniejsze stosowana od tysięcy lat, gdzie wykorzystywano ją do walki z dolegliwościami żołądkowymi głównie na terenie Chin. W dawnych latach za najważniejsze źródło uchodziła roślina Coptis chinensis, jednak obecnie pozyskiwanie z niej alkaloidów jest nieefektywne i ustąpiła miejsca roślinom z rodziny berberys. Tak czy inaczej rola alkaloidów pozostała bardzo podobna, choć dziś wiemy znacznie więcej i możemy precyzyjnie określić jej wpływ na ludzki organizm oraz przede wszystkim zdrowie. Po berberynę sięgają obecnie osoby odchudzające się, trenujące wyczynowo oraz zmagające się z cukrzycą bądź insulinoopornością.

Berberyna – działanie i wpływ na organizm

Podstawowym celem suplementacji berberyną jest oczywiście ustabilizowanie poziomu cukru we krwi, a także profilaktyka przed cukrzyca. Jej rolą jest także aktywacja kinazy białkowej AMPK przy jednoczesnym hamowaniu fosfatazy białkowo – tyrozynowej. Jest to podstawowy mechanizm działania wpływający na zwiększenie wrażliwości komórek na działania insuliny.

Obecnie wzrasta także liczba osób, które sięgają po berberynę w celach odchudzających. Jest to oczywiście bardzo rozsądne posunięcie, gdyż walka z insulinoopornością jest jednym z kluczowych procesów umożliwiających nam przeprowadzenie udanej redukcji.

Berberyna a cukrzyca

Cukrzyca typu 2 jest chorobą globalną, która staje się bezpośrednią przyczyną wielu zgonów na całym świecie. Niezliczone są także przypadki w których jej rozwój jest jedną z przyczyn śmierci bądź prowadzi do zaburzenia pracy różnych organów. Pamiętajmy, że cukrzycy nigdy nie należy bagatelizować i chociaż da się z nią żyć, warto robić to w przemyślany i odpowiedzialny sposób.

Kiedyś ten typ cukrzycy był nazywany insulinoniezależną, jednak dziś odchodzi się już od tej nazwy. W przypadku tej choroby nasze tkanki oraz komórki są bardzo słabo lub wcale nie wrażliwe na wpływ insuliny, co jest oczywiście pewnego rodzaju upośledzeniem metabolicznym. Organizm produkując insulinę nie ma możliwości jej prawidłowego wykorzystania, a poziom cukrów we krwi ciągle utrzymuje się na wysokim poziomie, co jest skrajnie niebezpieczne dla naszego zdrowia.

Badania nad suplementacją berberyną u diabetyków trwają już od wielu lat. Jedno z ciekawszych przeprowadzono w stanie Waszyngton, gdzie grupa 112 pacjentów w wieku 35-45 z cukrzycą typu 2 otrzymywała 500 mg berberyny 2 razy dziennie. Efekty były bardzo obiecujące gdyż zaobserwowano spadek poziomu glukozy we krwi przed posiłkiem o średnio 19,5%, co przełożyło się u ponad połowy pacjentów na spadek z wartości cukrzyka do umiarkowanego. Dodatkowo zaobserwowano poprawę profilu lipidowego krwi, w tym spadek cholesterolu i hemoglobiny A1C.

Choć jest to stosunkowo świeże badanie sprzed 2017 roku, to jednak warto pamiętać, że pierwsze udokumentowane działanie berberyny u ludzi miało miejsce już w roku 1986. Obejmowało ono 36 pacjentów z cukrzycą typu 2 i trwało dokładnie 3 miesiące. Zaobserwowano spadek poziomu hemoglobiny A1C na czczo, a także glukozy przed i po posiłku. Średnie zmiany wynosiły odpowiednio 7,5%, 6,9% i 11,1%. Było to pierwsze badania na grupie diabetyków, które udowodniło kliniczne właściwości berberyny i jej wpływ na zaburzenia metaboliczne. Warto także dodać, że dzięki aktywności AMPK więcej glukozy może być zamagazynowanej w wątrobie oraz mięśniach szkieletowych.

Berberyna a odchudzanie

Stabilizacja poziomu cukru we krwi jest istotna dla naszego zdrowia czy poziomu energii, nie mniej jednak wpływa także na masę ciała. Berberyna od dawna wykorzystywana jest w tabletkach na odchudzanie, a przez brak stymulacji układu nerwowego chętnie sięgają po nią osoby w niemal każdym wieku.

Mechanizm działania berberyny w kierunku odchudzania nie ogranicza się tylko i wyłącznie do metabolizowania glukozy. Obejmuje także regulację lipogenezy oraz adipogenezy. Jak wykazano w badaniu na tkankach suplementacja berberyną w wyraźny sposób przyczynia się do zmniejszenia liczby kropelek lipidów w adipocytach 3T3-L1. Przy regularnej suplementacji nasila także proces lipolizy w trójglicerydów w adipocytach.

Jeszcze ciekawsze wnioski możemy wyciągnąć na podstawie badań Koreańskiego instytutu które wykazują, że berberyna może prowadzić do zwiększenia aktywności termogenezy w białej oraz brązowej tkance tłuszczowej. Choć wykonywane zostało na gryzoniach, to jednak mechanizmy aktywacji danych tkanek często znajdują odzwierciedlenie także u człowieka. Gryzonie powyżej prawidłowej masy ciała szybko obniżały poziom zatłuszczenia poprzez wzrost wydatku energetycznego, a także zaobserwowano wzrost czynników termogenicznych, między innymi UPC1 w białej tkance tłuszczowej.

Badanie bezpośredniego wpływu berberyny na masę ciała u ludzi przeprowadzono w 2008 roku, wykorzystując wysoce standaryzowany ekstrakt z Berberysu. Dawka 300 mg przyjmowana 3 razy dziennie skutkowała średnim tempem spadku masy ciała o 4,7 kg w przypadku osób z nadwagą lub I stopniem otyłości oraz średnio o 2,3 kg u osób z prawidłową wagą w skali miesiąca. Co ważne, zaobserwowano spadek poziomu glukozy także u osób w pełni zdrowych.

Berberyna w PCOS

Zespół policystycznych jajników bardzo często dotyka kobiety w wieku rozrodczym. Jest to zaburzenia endokrynologiczne które może skutkować między innymi zaburzeniami miesiączki bądź jej brakiem, szybkim przybieraniem na wadze czy też chorób metabolicznych. W badaniach wykazano, że suplementy uwrażliwiające tkanki na działanie insuliny mogą łagodzić niektóre objawy PCOS oraz zapobiegać powikłaniom metabolicznym jak np. rozwój cukrzycy.

W badaniu sprawdzono wpływ berberyny, a także cenionego od 1996 roku dla cukrzyków – metforminy. Jako że u osób chorujących na PCOS bardzo często następuje rozwój cukrzycy, suplementacja na wczesnym etapie może ograniczyć jej rozwój. Jedną z charakterystycznych cech PCOS jest hiperandrogenizm, czyli nadmierna produkcja androgenów przez kobiecy organizm. Co ważne, upośledzona wrażliwość insulinowa jest uważana za jedną z Jego głównych przyczyn. Sprawdzono wpływ kilku związków na ten aspekt u kobiet w poważnym stadium PCOS z masą ciała powyżej prawidłowej.

Okazuje się, że berberyna po kilku tygodniach może skutecznie obniżać poziom insuliny i androgenów, a dodatkowo wspierać regulację cyklu miesiączkowego. Co ciekawe pod tym kontem zbadano także metforminę, również uzyskując bardzo zbliżone rezultaty. Najbardziej zaskakujący okazał się fakt, że połączenie tych dwóch związków nie daje lepszych efektów od stosowania ich oddzielnie, co prawdopodobnie ma związek z korzystaniem z tych samych szlaków metabolicznych.

Dawkowanie berberyny

Jeśli wyciągniemy średnią z badań w jakich stosowano berberynę będzie to dawka około 800 – 1000 mg dobowo, oczywiście w podzielonych porcjach. W naszej ocenie będzie to optymalne rozwiązanie i takie wartości pozwalają nam mówić o ilościach klinicznych. Wyznacznikiem może być oczywiście także masa ciała, jednak warto pamiętać, że większość badań przeprowadzono na diabetykach u których z reguły masa ciała przekracza prawidłową. Dawki profilaktyczne u osób zdrowych mogą być więc odpowiednio niższe i wynosić około 200 mg 2 lub 3 razy na dobę.

Ważną kwestią jest jednak pora stosowania berberyny. Optymalne dawkowanie to podawanie jej na pusty żołądek, około 20 – 30 minut przed posiłkami zawierającymi źródło węglowodanów. W ten sposób znacząco zmniejszamy ryzyko największych skoków glukozy we krwi. Bardzo ważne aby nie przyjmować berberyny bezpośrednio przed wysiłkiem fizycznym oraz w sytuacji gdy jesteśmy na czczo od wielu godzin i mamy pewność, że w najbliższym czasie nie przyjmiemy żadnego posiłku.

Jaką berberynę wybrać?

Obecnie na rynku możemy wybierać w ofertach wielu producentów, dlatego każdy znajdzie coś dopasowanego do swoich potrzeb. Producenci oferują dawki od kilkudziesięciu do nawet 400 – 500mg na porcje. Ponadto znajdziemy suplementy w kapsułkach oraz proszku. Warto przy zakupie kierować się oczywiście renomą danego producenta. Nie korzystajmy z oferty marek niewiadomego pochodzenia, a raczej starajmy się wybierać producentów mających wiele suplementów w swojej ofercie. Dobrej jakości berberyna jest dostępna między innymi z takich marek jak #RAW czy Pure Labs.

Dla osób bardziej wymagających przeznaczone są kompleksowe mimetyki insuliny, które zawierają połączenie berberyny z innymi związkami nasilającymi lipolizę czy stabilizującymi poziom cukru. Najczęściej wykazują synergiczny efekt, przez co skuteczność jest na wyższym poziomie zarówno u osób z cukrzycą jak i tych zdrowych. Przykładem wysokiej klasy produktów z tej grupy są Freak Show oraz Glaxon Cheat.

Berberyna – działania niepożądane

Chlorowodorek berberyny uważany jest za suplement bezpieczny i na przestrzeni dotychczasowych badań nie wykazano skutków ubocznych przyjmowania klinicznych dawek. Przeciwwskazaniem do stosowania jest oczywiście ciąża oraz czas laktacji, ze względu na brak badań na temat wpływu berberyny na płód czy dzieci.

Choć nie potwierdzono występowania żadnych skutków ubocznych u ludzi i zwierząt, to jednak warto pamiętać o możliwych reakcjach alergicznych organizmu. Może się to objawiać przede wszystkim poprzez dysfunkcje układu pokarmowego np. biegunkami, bólami jamy brzusznej czy wymiotami. Należy jednak podkreślić, że są to bardzo sporadyczne przypadki.

Berberyna czy metformina?

Metformina jest substancją czynną większości leków stosowanych w leczeniu cukrzycy typu 2 i stanowi obecnie najbardziej rekomendowany lek o właściwościach hipoglikemizujących. Podobnie jak berberyna pozwala na obniżenie poziomu glukozy na czczo oraz po posiłku, a jednocześnie nie wpływa zwiększenie wyrzutu insuliny.

Jak widać mechanizm działania jest bardzo zbliżony, pozostaje więc kwestia efektywności, która w praktyce również okazuje się być niemalże identyczna. W badaniu które przytoczyliśmy odnośnie wpływu berberyny na poziom glukozy, losowym pacjentom podawano metforminę. Co ważne, pomiędzy poszczególnymi grupami niemal nie zauważono żadnych różnic. Również badania wskazują zaangażowanie niemal tych samych szlaków metabolicznych oraz aktywacje AMPK, MAPK, PKC, PPARα w przypadku obu tych związków.

Oczywiście nie jesteśmy zwolennikami teorii, że suplementy diety mogą być alternatywą dla leków. W przypadku chorób zawsze należy przestrzegać zaleceń specjalisty lub lekarza prowadzącego. Badania pokazują jednak potencjał berberyny jako suplementu diety, który może być wartościowy również dla sportowców sylwetkowych.

Podsumowanie

Berberyna z całą pewnością może być zaliczona do suplementów wartych uwagi. W zakresach swego działania wykazała potwierdzoną skuteczność, a co ważne przeprowadzono badania zarówno na osobach zdrowych, jak i również otyłych, dotkniętych PCOS czy zmagających się z cukrzycą. Z całą pewnością może łagodzić skutki wielu chorób oraz zapewniać nam doskonałą profilaktykę. Wciąż do końca nie znamy jej górnego limitu potencjału. Wiemy że wpływa korzystnie na redukcję tkanki tłuszczowej poprzez stabilizację glukozy czy lipolizę, jednak wciąż nie mamy badań na temat aktywacji termogenezy w tkance białej, co wykazała u gryzoni.

Warto rozważyć suplementację berberyną bądź produktami w których wchodzi w skład także w celach sportowych. Obecnie niemal każdy zawodnik sportów sylwetkowych korzysta z mimetyków insuliny różnego typu. Ostatnie lata to swego rodzaju przełom żywieniowy w sporcie i suplementacji, na czym mamy wrażenie berberyna wyraźnie zyskała. Jest to jednak obiektywnie patrząc bardzo dobra informacja, gdyż suplement ten jest godny naszej uwagi.

Bibliografia: